З кнігі "Дамавікамэроны"
Анёл
Мужчына намаляваў Анёла. Не было выйсьця, давялося самому ствараць крылатую iстоту. Звычайна ў цяжкую хвiлiну на дапамогу мужчыну прыходзiў, прылятаў, прыплываў Анёл-ахоўнiк. А тут — няма i няма. Варункi — горай i горай. Настрой — нi к чорту. Злыя думкi атачылi з усiх бакоў. Хацелася бiцца. Жадалася рэзацца, страляцца. Заманулася мясiцца i рвацца. Дзецi раздражнялi. Старыя выклiкалi наймярзотнейшыя пачуцьцi. Астатнiя спараджалi ў сэрцы агрэсiю.
Мужчына паспрабаваў ратавацца ў касьцёле. Зайшоў пад сьпiчастыя скляпеньнi. Сабор пусты. Задуха пякельная. Ператомлены мужчына чакаў палёгкi.
У катэдральны паўзмрок прыклэпала бабулька. Яна прыклала кiпцюрастую лапку да драўлянае нагi ўкрыжаванага Iсуса. Пацалавала пальцы i наклала на старэчыя грудзi крыж.
Мужчына сьцепануўся. У выпетраным цельцы багамолкi ён убачыў ружовую iскру пажады. Замест Хрыста яна бачыла на крыжы напяты кахальнiк. Невялiкi. Такi, якi мусiў мець Хрыстос. I не да нагi, а да кахальнiка дакранулася лапка. Мужчына стаў белы, як сьвежы труп.
На вулiцы пякло лiпеньскае сонца. Млосьць разьлiлася ў паветры.
Мужчына падабраў зь зямлi кавалачак цэглы i накрэмзаў на саборнай сьцяне абрыс Анёла. Той адлучыўся ад плоскасьцi, узмахнуў крыламi i зьнiк у белым, як кiслае малако, небе. Другога Анёла мужчына намаляваў на ланцугу.
— Я не змагу цябе ахоўваць, калi ты не перарвеш ланцуг.
Мужчына перарваў ланцуг, толькi спачатку ён пазбавiў Анёла крылаў.
— Вярнi мне крылы, — папрасiў Анёл.
— Я буду насiць цябе на плячы, — сказаў мужчына i выкiнуў кавалак чароўнай цэглы ў вадасьцёкавы люк.
25.07.1998
Крыльнiк
Мужчына вырашыў займець крылы. Прыдбаць штучныя — лягчэй лёгкага: ну хоць бы набыць квiток на самалёт. Але яму жадалася мець сапраўдныя крылы зь пёраў, як у птушкi цi як у анёла. I ён намерыўся iх вырасьцiць. Выгадоўваюць жа людзi Дамавiка зь яйка пеўня. Вырасьцiць крылы, меркаваў аматар палётаў, значна прасьцей.
Ён сеў у фатэль i сiлаю волi пачаў пераўвасабляць свае рукi ў крылы. Валасы пачалi пераўтварацца ў маленькiя белыя пёркi. I раптам яму стала шкада рук. Займее крылы, а рукi страцiць?! Што за жыцьцё бяз рук?
Мужчына згалiў валасы зь пёрамi. У запале галеньня ён зрэзаў усё чыста, не пакiнуў нiводнага валаска на целе. Стаў пад душ i паспрабаваў вырасьцiць крылы на сьпiне, з лапатак.
Ён сабраў волю, жаданьне і генiяльнасьць. Страшэнна разбалелася галава. Жахлiвы боль сьцёк з патылiцы на хрыбетнiк i папоўз долу. Але асноўнае — ён трываў пакуты, бо чуў, як растуць крылы.
Яны вырасьлi: вялiкiя, глянцавiтыя, перапоначныя. А разам з крыламi вырасьлi рогi i хвост.
11.09.2000
Антыдызайнэр
Я — Антыдызайнэр! Быў антыкiлер, быў антыфашыст, быў антыхрыст. Ёсьць антыцелы. Антыдызайнэра не было. Цяперака ёсьцека. Я, блiн, Антыдызайнэр, блiн згарэлы на Масьленiцу! Тэлек бухцiць: «Калi вы думаеце, што рэкляму трэба прыбраць…» Думаю: «Рэкляму трэба прыбраць на х…й!» Рэкляма — прапаганда хернi. Задзяўбла херня. Кiно не паглядзiш спакойна. Перхаць! Карыес! Боль у страў- нiку! Заклiкi, выклiкi, абяцанкi, на…бкi суцэльныя. Як за камунiстамi. Камунiзм пераможа! Мiру мiр! Подзьвiг народу будзе жыць у вяках! Як за фашыстоўцамi. Слава невядомаму салдату!
У мяне сваё — антыдызайнэрскае — меркаваньне пра рэкляму, прапаганду i манэкены.
Манэкен настолькi ж скульптура, наколькi дызайнэр — мастак.
Скульптура заўсёды ў сваёй адзежы, у сваiх апранахах, а манэкен — у чужым прыкiдзе, i чужое максымальна падкрэсьлена. Памiж манэкенам i вопраткаю, нацягнутай на яго, заўсёды ёсьцека непераадольная мяжа, такая ж мяжа iснуе памiж рэччу i ўпакоўкаю. Прасякаеш? Сваё i чужое, як вайна i мiр, як чэлес i кандом.
Дызайнэр, манэкен, упакоўка запаўняюць прастору памiж мастацтвам i рэальнасьцю, яны завальваюць гурбамi стракатага сьмецьця мяжу памiж рукатворным i прыродным, цешачы сябе думкаю пра стварэньне дадатковых вартасьцяў i коштаў. Яны хаваюцца за паняткам функцыянальнасьцi, а насамрэч зьяўляюцца малапатрэбным лiшкам. Яны сьцьвярджаюць, што бязь iх цяжка абысьцiся, бо яны ўвайшлi ў побыт, як папяровыя грошы. Залатая манэта адрозьнiваецца ад паперкi моцна, i нiхто спрачацца тут ня будзе. Пра значнасьць упакоўкi i дызайну спрачацца варта. Дызайн — памiжнасьць прамежнасьцi.
Пра значнасьць рэклямы ў нашым жыцьцi нагадваюць па дзесяць разоў на дзень у тэле-радыёэтэры — абрыдла. Дызайн, упакоўка, рэкляма, папяровыя грошы — элемэнты дробнага гандлю. Да важных рэчаў — духоўнасьцi, любовi, розуму i прыгажосьцi — яны маюць толькi ўскоснае дачыненьне. Таму не надавай iм увагi, не культывуй iх, i, калi зьяўляецца магчымасьць абыходзiцца бязь iх, прыбiрай без шкадаваньня, як сьмецьце — i ўсё.
Калi зайшла гутарка пра скульптуры i манэкены, трэба згадаць iдэальную скульптуру. Тую, што належыць да чыста антыдызайнэрскага мастацтва. Што можа быць больш чыстым за краявiд зь першым сьнегам? Якая скульптура возьмецца спрачацца са сьнежнай бабаю? Сьнежная баба — сынкрэтычнае мастацтва. У ёй зьбiраюцца i сынтэзуюцца: любоў, вера, веды i творчасьць. Белыя сьнежныя шары, пастаўленыя адзiн на другi, — хто з вамi можа паспрачацца? Якi бронзавы правадыр, якi мармуровы фюрэр паспрабуе кiнуць вам выклiк? Нават каменны сьфiнкс, што ляжыць у эгiпецкай пустэльнi, думае толькi пра сваю сустрэчу са сьнежнай бабаю. Ён сам мне сказаў.
Сьнежная баба не патрабуе ўпакоўкi. Ёй ня трэба рэкляма. За яе ня плацяць ганарар. За яе не атрымлiваюць ганарар i не запаўняюць дэклярацыю ў падатковай iнспэкцыi. Рэкляма iнспэкцыi таксама заманала прастатою.
Сьнежная баба паказвае сутнасьць чалавека, тое, што не зьмяняецца спрадвеку i ня зьменiцца нiколi.
Сьнежная баба не самотная, у яе процьма сваякоў. Замкi з марскога i рачнога пяску. Кветкi, намаляваныя залатым струменем на сьнезе. Букеты восеньскага лiсьця. I ўсё астатняе антыдызайнэрскае, маё, бл…ь, мастацкае.
Рэкляму трэба прыбiраць! Вайна рэкляме! Спакой народу!
15.02.2004
Цвыркуньнік
Ён не хацеў быць чалавекам. Ён хацеў стаць цвыркуном.
У дзяцінстве ён гуляў увечары каля вайсковага шпіталю, дзе ўпершыню ўбачыў маленькага цвыркуна. Той сядзеў побач са шчылінай у сьцяне і сьпяваў. Песьня цвыркуна зачаравала хлопчыка. Штовечар ён цяпер хадзіў слухаць гэтую песьню. Але ў адзін зь вечароў цвыркун прапаў. Не зьявіўся ён ні на другі, ні на трэці дзень. Тады хлопчык, стаўшы каля шчыліны ў сьцяне, пачаў ціхенька цвыркаць. Ён цвыркаў усё гучней і гучней, ён цвыркаў так гучна, што прыйшоў вартавы са шпіталю і прагнаў Цвыркуньніка прэч. Давялося цвыркаць, хаваючыся ў кустах. Цвыркуньнік трэліў настолькі падобна да звычайнага цвыркуна, што людзі часам заглядалі пад куст, каб убачыць жамярыну, а ўбачыўшы чалавека, уцякалі. Цвыркуньніка тое адно пацяшала. Ён цвыркаў без усялякае мэты, дзеля ўласнае асалоды, дзеля самой песьні. А калі ў адзін чорны дзень яго ня стала, ніхто і не заўважыў. Хто з нас заўважае зьнікненьне аднаго цвыркуна, ці хай сабе Цвыркуньніка?..
8.08.2005
