Адназначнага адказу на пытанне «Што робіць дрэнную тэхналогію дрэннай?» навукоўцы не знайшлі. Бо нават карысныя, на першы погляд, вынаходціцтвы могуць аказацца адначасова і шкоднымі.
Па прыклады не трэба хадзіць далёка — аўтамабілі, якія маюць вырашальнае значэнне для сучаснага свету, забіваюць больш 1,25 мільёна чалавек у год.
Сегвей
Нямецкая паліцыя на сегвеях, Вікіпедыя
Першую мадэль сегвея ў 2001 годзе прадставіў Дын Камен. Гэта здарылася пасля 10 гадоў і 100 млн даляраў, выдаткаваных на распрацоўку.
Паводле задумы вынаходніка, гэты транспартны сродак мусіў спрасціць жыццё людзям, якія праводзяць ільвіную долю свайго жыцця ў корках.
Аднак вынаходніцтва аказалася проста дзіўным на выгляд дарагім самакатам, яшчэ і з нявызначанай рэпутацыяй.
Дзесьці гэтая штуковіна прыраўноўваецца да пешахода (Францыя, Чэхія), дзесьці да ровара (Люксембург, Швецыя), дзесьці да мапеда (Данія, Германія, Японія), дзесьці да мікрааўтамабіля (Нідэрланды), дзесьці забароненая фактычна (Аўстралія, Вялікабрытанія), а дзесьці — строга забаронена (цэнтр Прагі).
Па дадзеных Forbes, Кеймен разлічваў прадаваць да 10 000 мадэляў у тыдзень. Аднак гэтага не адбылося. Сегвеі не выціснулі аўтамабілі і не захапілі свет. Цяпер іх можна сустрэць толькі ў гольф-клубах, у ахоўнікаў гандлёвых цэнтраў і знаходлівых прадпрымальнікаў, якія здаюць іх напракат у парках.
Google Glass
Над распрацоўкай Google Glass працавалі многія даследчыкі і сапраўдныя «свяцілы» навукі.
У 2012 годзе, калі акуляры нарэшце прэзентавалі, яны выклікалі сапраўдны фурор. Аднак ненадоўга.
Google зрабіла вялікую памылку — у жаданні ўсіх апярэдзіць, кампанія прадставіла недапрацаваны прадукт. Менавіта таму Google Glass не прадаваліся, а толькі прапаноўваліся на тэставанне «абраным».
Батарэя была вельмі слабой, адразу вылезла вялікая колькасць багаў. Да таго ж у акулярах не пускалі ва ўстановы, дзе нельга весці відэазапіс, напрыклад, у кінатэатры.
Аднак, на думку многіх экспертаў, акуляры дапоўненай рэальнасці проста апярэдзілі свой час, як і акуляры віртуальнай рэальнасці Oculus Rift.
У далейшым кампанія згарнула праект у тым выглядзе, якім ён быў, і пачала працаваць над новым прататыпам з нуля, адштурхваючыся ад патрэбаў патэнцыйных карыстальнікаў.
Электроннае галасаванне
Не толькі аўтамабілі, вырашаючы адны праблемы, ствараюць іншыя. Яшчэ ёсць электроннае галасаванне. Спрасціўшы магчымасць аддаць свой голас не з выбарчага ўчастка, а з канапы, паўстала іншая праблема — такія выбары аказаліся ўразлівымі для ўзлому.
Аднак, напрыклад, Швейцарыя, якая адной з першых пачала выкарыстоўваць тэхналогію электроннага галасавання, нядаўна прапанавала хакерам вялікія грошы, калі ім удасца зламаць сістэму. Такім чынам у краіне дэманструюць надзейнасць сістэмы і гатоўнасць у выпадку чаго яе паляпшаць.
Праграма «Кожнаму дзіцяці па камп'ютары» (OLPC)
Праграма, заснаваная ў 2005 годзе, мела на мэце спрыяць адукацыі дзяцей у краінах трэцяга свету. Як паказвалі тагачасныя даследаванні, дзеці, якія падчас вучобы ў школе не мелі доступу да сучасных тэхналогій, не мелі і шанцаў пасля заканчэння школы інтэгравацца ў сусветную эканоміку.
Прасцей кажучы, сын пастуха з ПАР, які рос з козамі, а не з камп'ютарам, меў усе шанцы стаць пастухом, але ніякіх — распрацоўшчыкам праграмнага забеспячэння або бізнэс-аналітыкам.
Пачаўшыся як адукацыйны праект, OLPC мела і магутны пабочны эфект — яна запусціла рэвалюцыю мабільных прылад.
Праз некалькі месяцаў пасля таго, як на рынку адукацыйных тэхналогій з'явіўся спецыяльна распрацаваны ноўтбук OLPC XO, Intel пачаў выпускаць свой уласны навучальны ноўтбук — Classmate PC. Крыху пазней танны ноўтбук EEE PC пачаў выпускаць ASUS. Apple пачаў вырабляць недарагія планшэты, яго прыкладу рушылі ўслед Samsung, Lenovo, Sony і Toshiba.
Адукацыйны стартап не змог цягацца з тэхнагігантамі і неўзабаве згарнуўся.
Тэхналогія рэдагавання геному
Абрэвіятура CRISPR вядомая як тэхналогія змены генаў або ўнясення змяненняў у ДНК. Навукоўцамі ўжо заяўлена магчымасць лячэння ВІЧ, слепаты, мышачнай дыстрафіі і раку.
Аднак навукоўцы на гэтым не спыніліся. У канца 2018 года кітайскі генетык Цзянькуй Хэ абвясціў аб нараджэнні двайнят з адрэдагаванымі генамі — немаўлятам паспрабавалі прышчапіць ўстойлівасць да заражэння ВІЧ.
Пасля гэтага сусветная навуковая грамадскасць выказала сваю занепакоенасць і заявіла, што на жывых людзях нельга эксперыментаваць, таму што тэхналогія яшчэ недастаткова даследавана і невядома, якія мутацыі могуць праявіцца.
Некаторыя з уплывовых навукоўцаў таксама заявілі пра сваю занепакоенасць патэнцыяльнымі злоўжываннямі тэхналогіі для стварэння генетычнай дыскрымінацыі, калі багатыя бацькі змогуць набыць найноўшыя паляпшэнні для сваіх нашчадкаў, што прывядзе да яшчэ большай няроўнасці, чым сёння.
Незаконны збор інфармацыі
Тэхналогіі апярэджваюць рэгуляванне. Менавіта таму стаў магчымым збор інфармацыі пра карыстальнікаў у інтэрнэце, яе аналіз і перадача трэцім асобам.
На праблему звярнулі ўвагу пасля гучнага скандалу Facebook і Cambridge Analytica. Пасля гэтага ў Еўропе з'явіўся GDPR, які павінен рэгуляваць распаўсюджванне дадзеных жыхароў ЕС. Над сваёй версіяй GDPR пачала працаваць і Амерыка — California Consumer Privacy Act запрацуе ў Каліфорніі ў тэставым рэжыме ўжо ў наступным годзе.
Крыптавалюта
Біткоіны і альткоіны ў MIT лічаць толькі няправільным выкарыстаннем тэхналогіі блокчэйн. Крыптавалюта, на думку навукоўцаў, толькі спосаб для «купкі спекулянтаў стаць вельмі багатымі».
Раней на «крыпту» ўскладалі вялікія надзеі як на новую форму грошай, не абмежаваную межамі або заканадаўствам, давер да якіх можа падтрымлівацца менавіта дзякуючы блокчэйну.
Аднак «здабыванне» крыптавалюты занадта энергаёмістае, а верыфікацыі транзакцый патрабуе значных вылічальных магутнасцяў, што таксама затратна.
Нагадаем, у канцы 2017 вакол біткоіна падняўся небывалы ажыятаж, тады ён каштаваў больш за 20 тыс даляраў. Аднак пасля гэтага курс пачаў імкліва падаць і цяпер цана вагаецца ў раёне 4 тысяч даляраў.
Электронныя цыгарэты
Прылада, мэтай якой было дапамагаць кідаць паліць заўзятым курцам, прывучыла да выпускання гліцэрынавай пары нават школьнікаў, папулярызуючы ідэю, што электронная цыгарэта — гэта менш шкодна.
Колькасць вэйпераў у апошнія гады хутка расце. Калі ў 2011 годзе электроннымі цыгарэтамі карысталася каля 7 млн чалавек, то ў 2016 годзе — ужо 35 млн.
Паводле ацэнак аналітычнай кампаніі Euromonitor, да 2021 года колькасць дарослых людзей, якія выкарыстоўваюць электронныя цыгарэты, дасягне 55 млн чалавек. Паводле дадзеных даследавання Ernst & Young, большасць вэйпераў карыстаюцца гэтымі прыладамі, бо перакананыя, што электронныя цыгарэты не такія шкодныя для здароўя, як звычайныя.
Аднак СААЗ, у сваю чаргу, адзначае, што дадзеных пра ўплыў электронных цыгарэт на здароўе чалавека ў доўгатэрміновай перспектыве няма, а нікацін, які выпараецца з адмысловай вадкасці, таксама выклікае залежнасць.
Пластыкавыя кубачкі
pixabay.com
Эканомячы час раніцай і купляючы каву па дарозе на працу, людзі ствараюць тоны адкідаў, якія цяжка перапрацоўваюцца. Навукоўцы заклікаюць пераходзіць на шматразовыя кубкі, якія можна проста памыць і выкарыстоўваць зноў.
Ці, напрыклад, заўсёды насіць з сабой тэрмакубак. У некаторых кафэ кава ў свой посуд нават каштуе танней.
Манапод
У лістападзе 2014 года часопіс Time уключыў палку для сэлфі ў свой спіс «25 найлепшых вынаходніцтваў года». У MIT жа «палку Нарцыса» ці «чароўную палачку Нарцыса» лічаць адной з найгоршых вынаходак 21 стагоддзя. «Трэба тут нешта тлумачыць?» — задаюцца пытаннем навукоўцы.
