Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю (МАРГ) распрацавала дадатковыя меры па рэгуляванні гандлёвых сетак, якія займаюць дамінуючае становішча. Новыя ўводныя законы закліканыя знізіць ціск рытэйлераў на пастаўшчыкоў і спажыўцоў. Пра гэта гаворыцца ў праекце ўказа «Аб супрацьдзеянні манапалізацыі ў галіне гандлю», які размешчаны для грамадскага абмеркавання на сайце МАРГа. Але гэтыя меры пакуль тычацца толькі адной кампаніі — «Еўрагандля». Гендырэктар найбуйнейшага рытэйлера краіны Андрэй Зубкоў пракаментаваў ініцыятыву рэгулятара для партала TUT.BY.
Фота: Алег Кіндар
Антыманапольнае ведамства абгрунтоўвае падрыхтоўку праекта ўказа наяўнасцю «відавочных праблем у рэгуляванні гандлёвых сетак, рэалізацыяй дактрыны Нацыянальнай бяспекі ў частцы захавання долі айчынных тавараў у рознічным тавараабароце, абаронай інтарэсаў айчынных вытворцаў ва ўмовах адкрытай эканомікі ў рамках Еўразійскага эканамічнага саюза, захаваннем малога і сярэдняга бізнэсу».
Спецыфіка дзейнасці гандлёвых сетак і іх узрослая рынкавая сіла не толькі ў галіне гандлю, але і ў звязаных з ёй галінах (рэклама, уплыў на спажыўцоў і пастаўшчыкоў) патрабуе выпрацоўкі і замацавання на заканадаўчым узроўні новых інструментаў антыманапольнага рэгулявання, гаворыцца ў абгрунтаванні праекта ўказа.
Варта адзначыць, што ў законе аб гандлі парог абмежавання для развіцця ў харчовай розніцы ўсталяваны на ўзроўні 20% ад агульнага тавараабароту раёна — пры дасягненні гэтага паказчыка гандлёвая сетка ўжо не мае права адкрываць новыя крамы. «Еўрагандаль», які у 2018 годзе дасягнуў 19%, прапаноўваў інфраструктурнае абмежаванне павялічыць да 35% або зусім адмяніць, спасылаючыся на практыку іншых краін.
Кіраўнік МАРГа Уладзімір Калтовіч лічыў, што павелічэнне гэтай нормы або яе адмена дасць перавагу для развіцця толькі адной сеткі, паколькі доля астатніх рытэйлераў была на парадак ніжэйшай.
Уладзімір Калтовіч
Антыманапольнікі канстатуюць, што «баланс рынкавай сілы ў гандлі харчовымі таварамі зрушваецца ад вытворцаў у бок рытэйла». «Манапольнае» становішча гандлёвых сетак абумоўлівае няроўнасць удзельнікаў дагаворных адносін. У выпадку адмовы пастаўшчыка ад заключэння дамовы на прапанаваных гандлёвай сеткай умовах у яго ўзрастае рызыка значнага зніжэння абароту тавараў, што ў канчатковым рахунку можа прывесці да яго ліквідацыі з рынку, гаворыцца ў тлумачальнай запісцы да праекту ўказа.
Правядзенне рытэйлам жорсткай асартыментнай палітыкі прыводзіць да «вымывання» са складу мясцовых вытворчых прадпрыемстваў, якія адносяцца да малога і сярэдняга бізнэсу. Патрабаванні, што прад'яўляюцца гандлёвымі сеткамі пастаўшчыкам, аказваюць прамы ўплыў на фарміраванне апошнімі адпускных цэн (змушае ўлічваць у адпускной цане выдаткі, звязаныя з дадатковымі выплатамі на карысць гандлёвых сетак (напрыклад, выплаты за аказанне маркетынгавых паслуг і да т.п.).
Самі вытворцы не рызыкуюць ісці на канфлікт з рытэйлерамі, таму што могуць пазбавіцца права «трапіць на паліцу». Што-небудзь даказаць таксама няма магчымасці: навязванне нявыгадных умоў «ажыццяўляецца, як правіла, у вуснай форме».
У сувязі з гэтым МАРГ падрыхтаваў праект указа, у адпаведнасці з якім буйны рытэйлер, «доля якога ў аб'ёме рознічнага тавараабароту харчовых тавараў у Беларусі за папярэдні фінансавы год перавышае 15%, прызнаецца рытэйлам, які займае дамінуючае становішча на прадрынку. А на яго распаўсюджваюцца антыманапольныя «забароны незалежна ад тэрыторыі (Рэспубліка Беларусь або яе частка)».
У прыватнасці, дамінанту хочуць забараніць навязваць пастаўшчыкам (вытворцам) харчовых тавараў удзел у зніжках, акцыях, аказанне паслугі па прасоўванні тавараў і выплату заахвочвальных бонусаў, а таксама ставіць умовы «аб магчымасці ў аднабаковым парадку скасаваць дамову без якіх-небудзь абгрунтаваных прычын».
Праектам таксама вызначаны асаблівасці пры ажыццяўленні рэкламнай дзейнасці суб'ектам гандлю, які займае дамінуючае становішча. У прыватнасці, рытэйлер мае права праводзіць рэкламную гульню з прызавым фондам у памеры ад 200 да 4000 базавых велічынь (98 тыс. рублёў) не больш за адзін раз на працягу каляндарнага года працягласцю не больш за адзін месяц, гаворыцца ў праекце ўказа.
Кіраўніцтва МАРГа таксама хоча атрымаць магчымасць прызначаць пазапланавыя праверкі манапалістаў.
Нагадаем, у студзені пры Міністэрстве антыманапольнага рэгулявання і гандлю была створана рабочая група па падрыхтоўцы праекта ўказа па дзяржрэгуляванні гандлёвых сетак. Аднак дыскусія шмат у чым вялася вакол «Еўрагандаля». За апошні час МАРГ ужо як мінімум двойчы прад'явіў прэтэнзіі гэтаму рытэйлеру. Спачатку абвінаваціў у нядобрасумленнай канкурэнцыі, а потым і ў распаўсюджванні неналежнай рэкламы.
— Гэтыя навіны проста супалі па часе, таму што былі суды, - сказалі ў МАРГу. — У працоўную групу па падрыхтоўцы праекта ўказа ўвайшлі прадстаўнікі дзяржорганаў і бізнэсу, у тым ліку і гендырэктар «Еўрагандля» Андрэй Зубкоў. Мы стараемся ўсё рабіць максімальна празрыста і адкрыта.
У Міністэрстве антыманапольнага рэгулявання і гандлю таксама адзначылі, што «любы суб'ект абавязаны выконваць закон незалежна ад памеру і ўзроўню лобі».
«Узмацненне жорсткасці рэгулявання прывядзе да росту коштаў для пакупнікоў»
Андрэй Зубкоў лічыць, што прыняцце гэтага ўказа нанясе сур'ёзны ўрон інвестыцыйнаму іміджу Беларусі, паколькі дыскрымінацыйныя правілы гаспадарчай дзейнасці, усталяваныя праектам дакумента, на сённяшні момант тычацца толькі аднаго суб'екта гаспадарання — ТАА «Еўрагандаль». Толькі гэты рытэйлер дасягнуў долі ў 15% рознічнага тавараабароту, а астатнія сеткі ў найбліжэйшыя гады дакладна не дасягнуць гэтай долі.
Фота: Алег Кіндар
— Любы патэнцыйны інвестар будзе баяцца, ці не ўвядуць пасля таго, як ён пабудуе паспяховую кампанію ў Беларусі, спецыяльнае рэгуляванне працы менавіта для яго прадпрыемства, — кажа Зубкоў у каментары TUT.BY. — Вядома ж, такое рэгуляванне беспрэцэдэнтнае для любой еўрапейскай краіны і заканадаўства рэгулюе заўсёды цэлую галіну, а не распрацоўвае рознае заканадаўства для асобных кампаній у гэтай галіне. Акрамя таго, беларускі рынак рытэйлу і без таго з'яўляецца рынкам з самым жорсткім рэгуляваннем з усіх краін Еўропы (даследаванне міжнароднай кансалтынгавай кампаніі Civitta).
І паводле даследавання Civitta, і паводле даследавання Еўракамісіі, узмацненне жорсткасці рэгулявання рынку рознічнага гандлю заўсёды прыводзіць да зніжэння прадуктыўнасці галіны і, як вынік, да росту коштаў для пакупнікоў.
Падобная выснова ўтрымліваецца і ў матэрыялах, атрыманых «Еўрагандлем» ад сакратара рабочай групы МАРГа па пытаннях дадатковага дзяржаўнага рэгулявання дзейнасці буйных гандлёвых сетак, згодна з якімі «ўзмацненне жорсткасці фармальных правілаў і залішняя рэгламентацыя сферы прыводзіць да зніжэння прадуктыўнасці галіны і пагаршэння становішча спажыўцоў».
На гэтым фоне рашэнне аб яшчэ больш жорсткім рэгуляванні рознічнага гандлю ў Беларусі выглядае абсалютна нелагічным і нанясе шкоду эканоміцы краіны.
