Артыкул можна лічыць установачным. Яго падпісалі адразу і два кіраўнікі афіцыйнага, акадэмічнага гістарычнага інстытута, і двое сілавікоў — у тым ліку намеснік кіраўніка Рады бяспекі Уладзімір Арчакоў, які ў беларускай сілавой вярхоўцы мае рэпутацыю прарасійскага «ястраба».
Гістарычная канцэпцыя, выкладзеная ў артыкуле, у нечым адрозніваецца ад той, якая навязвалася Беларусі ў Савецкім Саюзе Камуністычнай партыяй. У прыватнасці, аўтары не робяць акцэнту на класавай барацьбе. Яны прызнаюць, што продкі беларусаў адыгралі важную ролю ў станаўленні Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай, але пры гэтым, у адрозненне ад тэорый савецкага часу, адмаўляюць прагрэсіўны, нацыянальна-вызваленчы характар паўстанняў Касцюшкі і Каліноўскага.
Аўтары таксама абараняюць БССР і савецкае мінулае. У лексікон вернуты нават выраз «штучнае раздзіманне тэмы трагедыі палітычных рэпрэсій 1920—1930-х гадоў з мэтай агульнага ачарнення савецкага мінулага Беларусі». Гэтая цынічная фармулёўка зневажае памяць мільёнаў бязвінных ахвяр савецкага рэжыму і, бадай, выкліча найбольшыя крыўды і абурэнне як нашчадкаў рэпрэсаваных, так і незалежных гісторыкаў.
У той жа час аўтары засцерагаюць ад антыпольскіх і антызаходніх, роўна як і антырасійскіх перакосаў. Таксама яны перасцерагаюць не толькі ад перабольшання, але і ад прыніжэння ролі БНР. Аднак такія спробы знайсці «сярэдні шлях» абясцэньваюцца агульнай катэгарычнасцю тону і апрыёрнай устаноўкай на пошук ворагаў.
Вось урывак з артыкула, а ніжэй знойдзеце таксама спіс аўтараў і некалькі высноў.
Аўтары:
акадэмік-сакратар Аддзялення гуманітарных навук і мастацтваў Нацыянальнай акадэміі навук Аляксандр Каваленя,
дырэктар Інстытута гісторыі Акадэміі навук Вячаслаў Даніловіч,
намеснік Дзяржсакратара Рады бяспекі, генерал-маёр Уладзімір Арчакоў і
начальнік упраўлення сакратарыята Рады бяспекі Аляксей Банькоўскі.
Артыкул напісаны па-расейску.
Сам факт апублікавання артыкула ў малатыражным, але афіцыёзным часопісе Адміністрацыі прэзідэнта і, тым больш, яго падпісанне сілавікамі паказвае на тую ролю, якую адводзяць гісторыкам афіцыйныя колы. У нас ізноў ёсць «галоўныя гісторыкі» — з вельмі спрэчным пры гэтым навуковым даробкам. А людзі ў пагонах бяруць на сябе права вызначаць гістарычную ісціну ў апошняй інстанцыі.
Што датычыць зместу канцэпцыі, то яна, хоць і не апускаецца да пазіцый Абэцэдарскага і Трашчанка, але ўсё ж радыкальна саветафільская, бескрытычная да таталітарнага рэжыму і далёкая ад мэйнстрыму сучаснай беларускай гістарычнай думкі. Сярэдні супрацоўнік беларускай Акадэміі навук ці ўніверсітэтаў сцісне зубы пры прачытанні такой канцэпцыі і будзе ўспрымаць яе чарговую спробу навязаць «адзіна правільную ідэалогію».
