Віктар Марціновіч у новай замалёўцы для budzma.by спрабуе вытлумачыць нацыянальны характар беларусаў.
Раніца.
Возера.
Ёсць: арганізаванае месца пад вогнішча, з драўлянай альтанкай, іржавым мангалам і каменем, на якім намаляваная божая кароўка. Таксама ёсць: кілаграм замарынаванай свінні і яшчэ колькі там замарынаванай куры. Няма: дроваў, сухога галля — усяго таго, што можна было б пусціць на распал без прыцягнення спецыяльных сродкаў для высечкі. Таксама няма: сякеры. Таго самага сродка для высечкі.
Бо мы ж гарадскія ёлупні.
— Паехалі ў вёску. Мы там за пяць рублёў багажнік дроваў набудзем.
За пяць рублёў?
— Дык а што? Трактар дроваў каштуе дваццатку. А нам жа трэба няшмат — во, мяса пасмажыць.
Едзем у вёску.
Вёскі ў Беларусі дзеляцца на два тыпы: тыя, што знаходзяцца ля возера з арганізаваным месцам пад вогнішча, і тыя, што аддаленыя ад месца, дзе гараджане смажаць мяса. Натуральна, што першая сустрэтая на дарозе вёска адносіцца да першай катэгорыі.
Няпэўна выходзім. На нас адразу пачынаюць брахаць усе сабакі. Яны адчуваюць, што прыехалі гарадскія ёлупні. У якіх ё кілаграм свінні, але няма сякеры.
Платы.
За імі — хаты. У хатах ціхенька. Але фіранкі варушацца. Жыхары назіраюць. Прыглядаюцца. Хто прыехаў? Пенсію прывезлі? Ці, можа, зноўку подпісы будуць клянчыць? Спробы прасунуцца праз плот бліжэй да хаты ўпіраюцца ў сабачы рык. Зразумела, чаму Беларусь дагэтуль не скарылася ніводнаму ворагу, што, бы тыя ёлупні з мясам, але без сякер кружляюць вакол нашых падворкаў, спрабуючы разгайдаць палітычную і сацыяльную стабільнасць.
Беларусь — за плотам.
У хаце.
Глядзіць праз фіраначкі.
Не дастаць яе, Беларусь!
Грузімся ў машыну, праязджаем яшчэ кіламетр. Бачым аўталаўку. Яна ўжо прадала ўсё што магла. Ля яе стаяць толькі Аўталаўшчык і Аўталаўшчыца. У іх твары медыумаў, здольных звязаць свет з-за фіранак з нашым, знешнім, заплотным, светам.
— Вы мо ведаеце, у каго тут дроваў набыць можна? — пытаемся асцярожна. З машыны не выходзім, каб не пакусаў які спецыяльны, аўталаўкавы, сабака.
— А навошта вам дровы? — пытаюцца строга, па-дзяржаўнаму. Адчуваецца, што людзі пры пасадзе і занятку. У іх у аўталаўцы адназначна ёсць сякера. Нават калі там і няма кілаграма замарынаванай свінні.
— Шашлык хочам есці, — прыніжана тлумачым мы.
— Во, грукніцеся да Пятроўны, — раіць Аўталаўшчык. А потым успамінае, што мы не на Каўказе, дзе гасцей, нават нечаканых, сустракаюць на падворку з усмешкай і келіхам віна. Што мы ў Беларусі. Дзе да Пятроўны вось так проста, на крывой кабыле, не зойдзеш.
— Ай, кароча. Ідзіце за мной, — распараджаецца.
Па-гаспадарску, упэўнена, адчыняе веснічкі, і сабакі сціхаюць. Адчуваюць прысутнасць чалавека пры занятку і пасадзе. Грукаецца да Пятроўны.
— Чаго ляскаеш! Заходзь! — запрашае яго Пятроўна.
— Гэта не я, — метафізічна тлумачыць Аўталаўшчык. — Да цябе рабяты прыйшлі. Пагаманіць хочуць.
Пятроўна «рабятаў» цудоўна бачыла з-за фіранак, як чула і размову, але нейкі час топчацца ў сенцах. Нібыта мы заспелі яе за падлікам мільёна даляраў дробнымі купюрамі і ёй трэба іх схаваць як найдалей.
— Цёця. Прадайце дроваў, — проста просім мы ў яе.
— А што. Можа, і прадам, — кажа яна з сумневам. Потым глядзіць на Аўталаўшчыка, непахіснасць рэпутацыі якога робіць наш запыт больш важкім. — Ідзіце за мной.
Аўталаўшчык развітваецца і ідзе да сваёй Аўталаўшчыцы. І Пятроўна вокамгненна адчувае змену ў энергетычным балансе сітуацыі.
— Вось толькі, — яна замірае, — вы па колькі будзеце браць?
— У сэнсе «па колькі»? Нам няшмат. Ахапак. Мяса пасмажыць.
— Тое я зразумела. А па колькі?
— У сэнсе «па колькі»? — засмучаемся мы.
— Ну вось тут нядаўна таксама хлопцы былі. З лесу. Дык пятнаццаць рублёў заплацілі за адно бярэмя. Ці не. Нават дваццаць!
— Цёця. Нам зусім няшмат нада.
— Менш чым за пятнаццаць не прадам. Нават паленца не прадам, — упіраецца яна.
Аўталаўшчык пайшоў. Можна ўключаць зафіраначны рэжым.
Набываць паленца за пятнаццаць рублёў мы не наважваемся, грузімся ў аўто і едзем далей. Нашмат далей, бо вёсак тут няшмат. Наступнае паселішча далёка ад арганізаванага месца для шашлыкоў з альтанкай і каменем пры божай кароўцы. Тут нас сустракаюць па-іншаму. Ніхто не хаваецца за фіранкамі. Сяляне адразу выходзяць да платоў. Пакуль без вілаў.
— Людцы добрыя. Трэба дроваў набыць нам. Вельмі, — ад хвалявання пераходзім на гекзаметр. — У лесе стаялі. Мы. І згаладнелі. І мяса пасмажыць хацім мы ўжо.
— А што гэта ў лесе дровы не здабудзеце?
Мясцовыя глядзяць з сумневам у нашай псіхічнай адэкватнасці.
— Дык сякеры няма.
— А! Ну тады панятна, — заключаюць яны і так, ведаеце, вельмі характэрна перазіраюцца. Кшталту «ну ўсё з вамі зразумела».
— Дык, можа, хтось. Хаця б хтось. Прадасць?
— А грошы ў вас ё? — пытаюцца сяляне. Бо ў чаканутых жа можа і грошай не быць.
— Ё. Але за дровы мы не дадзім болей за пяць рублёў.
Паўза. Як на іспыце, калі даў адказ, які, можа, правільны, а можа, і не.
— А я вось прадам, — раптам падае голас добры мужык, з выгляду рыбак. — Ідзіце, накідаю вам з дроўні.
Паселішча сустракае ягоную здраду незадаволенай паўзай. І калі ён ужо пачынае выкідаць дровы нам пад ногі, пачынае гандляваць хорам.
— Дык я таксама прадам!
— Ты паглядзі, якія ў мяне дровы!
— Ды я на пяць рублёў табе бярозы адсыплю! Ён жа табе сасну суе! А ў мяне бяроза!
— Не бяры, кажу, ягоную сасну! У мяне ў лазні комін забіла!
— Ідзі да мяне! У мяне сушэйшыя!
Набраўшы багажнік дроваў за пяць рэ, мы рэзка стартуем, а за намі бягуць раз’юшаныя сяляне, з бярозавымі паленамі над галавамі.
Хочаш зразумець Беларусь — зразумей яе вёску. А для таго паспрабуй набыць дроваў у незнаёмым паселішчы. І потым не здзіўляйся таму, што адбываецца тут з інвестарамі, пастаўшчыкамі вуглевадародаў і прочымі таварышчамі, думаюшчымі, што лёгка купяць (ці прададуць!) тут багажнік дроваў за пяцёрку.
