Цi часта вы бачылi гадзiннiкi без металiчных дэталяў? А грамафон, у якога нават iгла драўляная, але на iм можна слухаць старыя пласцiнкi? А што наконт драўлянага куфра з кодавым замком i драўлянымi ключамi?
Усё гэта можна ўбачыць у Андрэя Мартынюка, драўляных спраў майстра з Дзяржынска.
У дзяцiнстве яго кумiрам быў Рахметаў. Любiмы герой прыдумваў для сябе цяжкiя выпрабаваннi, а малы Андрэй думаў, што мужчына павiнен умець рабiць усё. Так узяўся за кулiнарную кнiгу (наўрад цi i зараз на ўсёй Дзяржыншчыне нехта лепей гатуе манты), пасля навучыўся шыць i вязаць. Шыў шыкоўныя модныя штаны клёш а‑ля Бiтлы i кашулi, якiя нельга было знайсцi ў савецкiх крамах.
У часы перабудовы Андрэю, сувязiсту па адукацыi, выпала нагода ўзгадаць дзiцячае захапленне разьбой па дрэве. Доўга працаваў у кааператыве, рабiў iнтэр’еры для сталовых, гасцiнiц, прыватных дамоў. З тых часоў i загарэўся iдэяй стварыць драўляны гадзiннiк без металiчных дэталяў.
— Думка пра гадзiннiкi нарадзiлася даўно, калi я яшчэ класе ў чацвёртым вучыўся,— усмiхаючыся, узгадвае Андрэй. — Мне тады бацька прывёз дыяфiльм пра Кулiбiна. Там быў кадр з падрабязна паказаным гадзiннiкавым механiзмам. Забыць яго я ўжо не змог.
Дома ў яго на сцяне цiкае самы першы драўляны гадзiннiк. Зараз iх ужо дзевяць: адлiчваюць час у Расii, Польшчы, Славакii, ва Украiне. I двух аднолькавых сярод iх няма: адны з кiтайскiм цыферблатам i верхам у стылi кiтайскага домiка, другiя — беларускiя, з верхам у выглядзе купала хрысцiянскага храма, трэцiя нагадваюць пра Рым. Пачыналася ўсё з насценных гадзiннiкаў, зараз Андрэй ужо робiць i настольныя, з бамбукавай пружынай, але i на гэтым не збiраецца спыняцца: хоча, каб разам з боем гадзiннiк рабiў i нейкае дзеянне.
Драўляныя гадзiннiкi — рэдкасць не толькi для Беларусi, але i для ўсяго свету.Кажуць, ёсць адзiн такi майстар у Амерыцы, але той выкарыстоўвае ДСП, спрашчае сабе задачу. Андрэй жа не баiцца складанасцяў, больш таго, сам сабе iх увесь час прыдумляе. Майстар не карыстаецца штучнымi фарбавальнiкамi, а падбiрае пароды дрэва, каб падыходзiлi па колеру. Колькасць парод у адным гадзiннiку можа даходзiць да 15.
— На першы гадзiннiк пайшло амаль 3 гады.Прыйшлося вынайсцi некалькi веласiпедаў, пакуль удалося дасягнуць выніку, — расказвае Андрэй Мартынюк. — Зараз на адзiн гадзiннiк iдзе пару месяцаў, а пасля яшчэ месяцы тры — на праверку працы механiзма.
Усе недасканаласцi ў гадзiннiках Андрэю прыходзiцца знаходзiць i выпраўляць самому, кожная памылка — гузак на ўласнай галаве: параiцца няма з кiм. Вось i праводзiць лiшнiя гадзiны ў майстэрнi, каб усё было дасканала. I майстру не шкада сiлы i часу, каб усё давесцi да ладу. «Тое, што цiкава, не можа надакучыць», — лiчыць Андрэй.
Ёсць у яго i яшчэ адно захапленне, якое з часам не згасае, а мацнее. Гэта музыка. Пра яе Андрэй можа расказваць гадзiнамi, ды i ўявiць яго без уключанай музыкi за працай гэтак жа немагчыма, як без шклянкi моцнай чорнай гарбаты, якую ён п’е пастаянна.
Жонка Андрэя Маргарыта вучыць дзяцей iграць на скрыпцы ў мясцовай школе мастацтваў, iграюць на музычных iнструментах i абодва сыны Мартынюкоў — Саша i Арцём. Прычым на iнструментах, якiя таксама зрабiў Андрэй. Спачатку была электрагiтара для сына, пасля некалькi электраскрыпак.
— Хочацца, каб блiзкiя людзi iгралi на добрых iнструментах, тым больш калi робяць яны гэта вельмi прафесiйна, — тлумачыць Андрэй. — Добры iнструмент каштуе вялiкiх грошай, а дзе ж iх узяць? Вось i прыйшлося зрабiць усё самому.
Толькi на словах усё так проста. I гiтара, i скрыпка ўдала атрымалiся не з першага разу i каштавалi Андрэю вялiкiх намаганняў.
— Для чалавека, якi ўмее апрацоўваць дрэва, зрабiць гiтару цi скрыпку як драўляную форму няцяжка, але тут галоўнае — тэмбр, тон iнструмента, — разводзiць рукамi майстар.
Зараз на такiх самаробных iнструментах iграе цэлы ансамбль «Пiлiгрымы», прычым гук iдзе праз лямпавыя (Андрэй не прызнае транзiстарных) узмацняльнiкi,таксама «спрацаваныя» старэйшым Мартынюком. Ансамбль складаецца з вучняў музычнай школы, дзе выкладае Маргарыта, яна ж iм кiруе. Вядома, малодшыя Мартынюкi таксама актыўна ўдзельнiчаюць у жыццi калектыву. Таму рэпетыцыi часта пераносяцца са школы дадому.
— Андрэй дачакацца не можа пачатку нашых рэпетыцый i больш за нас перажывае за якасць праграмы, якую мы рыхтуем, — расказвае Маргарыта. — Ён дапамагае нам, як можа, напрыклад, узяў на сябе ўсю гукааператарскую працу.
У праграме «Пiлiгрымаў» — песнi «The Beatles», «Deep Purple», «Rolling Stones» i iншых знакавых для мiнулага стагоддзя гуртоў ды выканаўцаў, музыка, якую так любяць у сям’i Мартынюкоў i якую так рэдка пачуеш зараз па радыё.
Вядома, i гадзiннiкi, i музычныя iнструменты — толькi захапленне Андрэя i нiяк не яго заробак.
Больш грошай прыносяць, напрыклад, драўляныя лесвiцы для прыватных дамоў.Але гэта не падстава, каб адмаўляцца ад любiмай справы.
— Мне неверагодна пашчасцiла з роднымi, — з гонарам кажа Андрэй Мартынюк. — Яны мяне падтрымлiваюць, падбадзёрваюць, разумеюць маю апантанасць i нiколi не папракаюць, калi мае вырабы доўга не прадаюцца. Без iх у мяне нiчога не атрымалася б.
