Фота Надзеі Бужан.
— Віктар Дзмітрыевіч, у пятніцу раніцай стала вядома, што затрыманы каардынатар вашай ініцыятыўнай групы па Магілёўскай вобласці, а раней праходзілі ператрусы ў Белгазпрамбанку. Скажыце, калі ласка, калі вы заявілі аб вылучэнні ў прэзідэнты Беларусі, вы былі гатовыя да такога прэсінгу?
— Добры дзень. Я б сказаў так: мы пралічвалі варыянт, калі будуць выкарыстаны сілавыя метады. Але, калі шчыра, мы ў асноўным у зваротнай паслядоўнасці думалі. Мы думалі, што спачатку распачнуць нейкія меры такога плану альбо да мяне, альбо да лідараў майго штаба, а потым гэта далей ужо будзе распаўсюджвацца на больш шырокае кола людзей, калі гэтага будзе мала.
Выйшла з дакладнасцю да наадварот. Пачаўся панічны збор разнастайных, хоць нейкіх варыянтаў, каб — як я разумею — знайсці хоць нейкі кампрамат на мяне. Таму што калі б ён быў прамы, то былі б меры ўздзеяння на мяне. Зараз па ўсіх напрамках спрабуюць хоць нешта знайсці. Самае нечаканае — тое, што гэта закранула нават маіх сяброў, самых блізкіх сяброў, якія ніяк не звязаныя з гэтай сітуацыяй.
Вось гэтыя затрыманні, з майго пункту гледжання, сведчаць аб двух момантах. Па-першае, гэта страх дзейнай улады перад зменамі. Па-другое, прамых зачэпак супраць мяне няма. І іх цяпер спрабуюць знайсці. Уявіце сабе сітуацыю: у краіне ёсць банк, які я ўзначальваў 20 гадоў, праходзіла шмат праверак, гэта адзін з найлепшых банкаў. Усё было ціха, мірна, добра. І раптам — стрэліла. Аказваецца, існавала цэлая імперыя. Куды ж глядзелі да гэтага? Як жа прапусцілі, не заўважалі такога страшнага монстра? Гэта значыць, цяпер ідзе спроба гэтага монстра стварыць.
У мяне такое адчуванне, што гэта выглядае як адваротнае стаўленне да COVID-19. Вірус быў вельмі маленькі, мы яго не бачылі ва ўпор. І таму рабілі ўсё, што хацелі. А цяпер іншая сітуацыя. Зараз мы створым вялізнага монстра, які завалодаў не толькі сваёй краінай, але і яшчэ суседнімі, наколькі я разумею. І, аказваецца, за гэтым доўга назіралі, нічога не рабілі і толькі цяпер пачалі дзейнічаць.
Вось да такога сцэнару мы дакладна не былі гатовыя. Але мы вельмі хутка зарыентаваліся. На сённяшні дзень мы разумеем, што павінны рабіць, каб працягнуць нашу дзейнасць, працягнуць барацьбу, каб атрымаць рэгістрацыю і пайсці на выбары 9 жніўня.
— На гэтым тыдні наш еўрапарламентар Пятрас Аўштравічус, пастаянны дакладчык па Беларусі, выступіў з ініцыятывай увядзення санкцый у дачыненні да беларускіх чыноўнікаў. У прыватнасці, з-за арышту актывістаў і ўсяго, што цяпер адбываецца ў Беларусі. Як вы мяркуеце, такая ініцыятыва, такія заявы з боку еўрапейскіх структур хутчэй ідуць вам на карысць?
— Я лічу, што любыя ініцыятывы, якія падтрымліваюць дэмакратычныя пачынанні і выбар беларускага народа, безумоўна, будуць ісці на карысць. Мы думалі аб тым, каб прыцягнуць міжнародную супольнасць да гэтай сітуацыі. У шырокім сэнсе. Неабавязкова толькі Еўрасаюз. Усю сусветную супольнасць. Таму што цяпер ёсць адчуванне, што рэальна невялікая група людзей узурпавала права гаварыць ад імя народа. І самае страшнае, што гэта ж яшчэ нават не выбары.
Ужо на гэтай стадыі пагражаюць крывёю, расстрэламі — а гэта прагучала з вуснаў лідара краіны — што мы будзем расстрэльваць, нагадаем усім пра тысячы забітых… Цяпер вось гэтая ўспышка — спроба пакараць усіх, каго папала, уключаючы ініцыятыўных людзей, тых, хто праявіў простую грамадзянскую пазіцыю. У нас на гэтым этапе, можа быць, усе гэтыя людзі і за дзейную ўладу паставілі свае галачкі.
Вядома ж, нам патрэбна любая дапамога. Мы хочам агалоскі, каб у нашым штабе, каб тут прысутнічала максімальная колькасць назіральнікаў. Каб справы, якія цяпер заводзяцца, былі б у рамках заканадаўства. А не ў спешцы. Я не ведаю, што будзе адбывацца, які ціск на людзей, якія затрыманыя.
Я не выключу любыя метады для таго, каб яны агаварылі сябе і блізкіх сабе людзей. З майго пункту гледжання, можна чакаць любых дзеянняў. Адзінае, да чаго мы заўсёды заклікалі, мы — за мірнае развіццё падзей і за выкананне заканадаўства.
Мы вельмі просім усіх, хто вымушаны ўдзельнічаць у гэтай справе, памятаць, што 9 жніўня, а можа быць і не 9 жніўня, спыніць народ ужо немагчыма. Той Беларусі, якая была раней, ужо не існуе. Яна ўжо іншая. І вось гэтая іншая Беларусь — сапраўдная, яна вельмі палохае ўладу. Але я лічу, што ўлада — гэта ж не адзін-два чалавекі. Гэта ж людзі. І яны таксама павінны разумець, што закон вышэйшыя за ўсё.
Таму калі хтосьці нам будзе ў гэтым дапамагаць — спыніць або ўтрымаць ад неапраўданых дзеянняў, — мы гатовыя прымаць гэтую дапамогу ў любым выглядзе.
— Традыцыйнае пытанне да ўсіх прэтэндэнтаў на пасаду прэзідэнта Беларусі, таму што гэта адна з самых папулярных тэм у Літве. Як вы ацэньваеце ў цэлым праект АЭС у Астраўцы? Як вы, будучы прэзідэнтам, вырашалі б супярэчнасці, якія, безумоўна, ёсць, у кантэксце ўзаемаадносін Беларусі і Літвы.
— З майго пункту гледжання, трэба выразна разумець, што рашэнне, якое прымалася аб будаўніцтве гэтай АЭС, тое, як яна будуецца, як там выконваюцца ўсе меры бяспекі, выклікае спрэчкі, ёсць розныя меркаванні на гэты конт. І плюс сённяшняя сітуацыя з выбарамі. Усё гэта сведчыць аб тым, што ёсць вялізная рызыка, улічваючы, што АЭС, якая нясе ў сабе рэальную пагрозу чалавецтву, якая знаходзіцца ў руках людзей, якія прадпрымаюць не зусім адэкватныя дзеянні.
Я мяркую, што новыя людзі, якія павінны прыйсці ва ўладу, павінны сабраць міжнародны форум, каб прыняць узважанае рашэнне. Менавіта міжнародны. Не толькі з удзелам прадстаўнікоў Беларусі, Расіі, але і іншых краін, хто зацікаўлены і каму гэта можа пагражаць. Калі пакінуць Беларусь адзін на адзін з гэтай сітуацыяй, то вельмі мала варыянтаў развіцця падзей. Альбо мы павінны аддаць 10 млрд даляраў або каля таго ўжо ўзятых крэдытаў. А іх яшчэ трэба дзесьці ўзяць. Альбо мы павінны запускаць гэтую АЭС, для таго, каб спрабаваць атрымаць хоць нейкую эканамічную выгаду.
У мяне цяпер няма правільнага адказу. І я думаю, што яго няма ні ў каго. Я проста ведаю, што гэты адказ Беларусь павінна шукаць разам з экспертнай міжнароднай супольнасцю. Можна абмяркоўваць сітуацыю, ацаніць яе, паспрабаваць зрабіць яе для ўсіх бяспечнай. Альбо абмяркоўваць закрыццё на нейкіх умовах, якія ўсіх задаволілі б, ёсць шмат варыянтаў рэструктурызацыі даўгоў. У Літве ёсць досвед закрыцця Ігналінскай АЭС. Мне здаецца, што досвед сумеснага прыняцця рашэння найбольш правільны і аптымальны.
— А як, на ваш погляд, Беларусь павінна наладжваць міжнародныя адносіны? Што ў цяперашнім статус-кво ўяўляецца вам не аптымальным, якія патрабуюцца карэкціроўкі ва ўзаемаадносінах са светам у цэлым, з ЕС, з Літвой?
— Першае, што мне не вельмі падабаецца і што з'явілася адной з істотных прычын для прыняцця майго рашэння ісці на выбары, — пакуль у Беларусі не ўдаецца пабудаваць незалежную ўласную эканоміку. Гэта значыць, так усё выбудоўваецца, што ўсе нашы саюзы нейкія падазрона залежныя. Ёсць разуменне, што куды б мы ні ішлі — тая ж 31 карта (гаворка ідзе пра перамовы аб інтэграцыі з Расеяй — рэд.) — аказваецца непазбежнай стратай суверэнітэту. А я лічу, што любы саюз павінен спрыяць захаванню краіны і яе росквіту. І ўжо калі ўступаць у саюзы, то, напрыклад, яркі прыклад — Еўрасаюз. Ён таксама не ўсім падабаецца, але ён прадугледжвае аднолькавыя ўмовы пры страце нейкай часткі суверэнітэту.
Таму я за любы саюз, які: па-першае, не мае на ўвазе страты суверэнітэту Беларусі. Па-другое, не ставіць Беларусь у становішча залежнай краіны. Саюзы павінны быць максімальна разнастайныя, трэці вельмі важны складнік — гэты саюз павінен быць рэальна эканамічна выгадны для Беларусі.
Мы разумеем, што свет глабалізуецца. Мы ведаем і разумеем, што Беларусь — гэта частка Еўропы. Цяперашняя палітыка дэкларуецца як шматвектарная, а на самай справе захоўваецца пэўная аднабокасць.
— Беларусь з'яўляецца часткай Еўропы, кажаце вы. Але ў той жа час у вас ёсць сусед у выглядзе Расіі. Як Беларусі лавіраваць паміж РФ і ЕС, улічваючы, што па многіх пытаннях іх пазіцыі процілеглыя? На каго арыентавацца Беларусі, калі казаць пра выбар?
- Давайце ўдакладнім, гэта важна. Геаграфічна Еўропа — гэта што для вас і для мяне. Напрыклад, для мяне Еўропа на карце — да Уральскіх гор. Гэта значыць, Еўропа — гэта шырокае паняцце. Часам лічыцца, што Еўропа — гэта тая частка, якая на захад ад Беларусі. А Еўропа, якая на поўдні альбо ўсходзе — гэта ўжо не Еўропа. На самай справе гэта Еўропа. Таму ў маім разуменні арыентаванне Беларусі на Еўропу — гэта арыентацыя ва ўсе бакі. Мы з вамі, асабліва з Літвой, заўсёды будзем дыскутаваць на тэму, хто ў цэнтры Еўропы знаходзіцца. Таму гэта гісторыя аб тым, што Беларусь — гэта цэнтральна-еўрапейская краіна. А раз так, то трэба глядзець ва ўсе бакі для ўтварэння саюзаў. І як я ўжо сказаў, цяпер нейкая аднабокасць у гэтым саюзе, яе трэба выправіць.
— Вы маеце рацыю, вызначаючы Еўропу геаграфічна. Але пытанне было ў геапалітычным кантэксце.
— Трэба кіравацца прынцыпам, абвешчаным даўно Генры Джонам Тэмплам, лордам Палмерстанам, — у Англіі не бывае пастаянных ворагаў і саюзнікаў, у яе заўсёды ёсць пастаянныя інтарэсы. (Therefore I say that it is a narrow policy to suppose that this country or that is to be marked out as the eternal ally or the perpetual enemy of England. We have no eternal allies, and we have no perpetual enemies. Our interests are eternal and perpetual, and those interests it is our duty to follow.)
І мы апошнім часам чуем ад многіх палітыкаў — my country is the first. Я лічу, што гэта правільны пасыл. Інтарэсы сваёй краіны вышэй за ўсё, а раз так, то, значыць, трэба знаходзіць кампрамісы. Я сказаў, што аднабокасць мне не падабаецца. Але я не лічу, што адзіны кампраміс — гэта выбар за белых ці за чырвоных. Кампраміс — гэта пошук узаемавыгадных стратэгій. І ў гэтым сэнсе Беларусь вельмі добрая. У гісторыі Беларусі былі часы, калі ў суседніх краінах было каталіцтва і праваслаўе, а беларусы выбіралі і ўніяцтва.
— А што вы ў такім выпадку думаеце аб дамове аб Саюзнай дзяржаве Расеі і Беларусі?
— Калі мы гаворым аб дамове, падпісанай у 1999 годзе, то мне — як чалавеку бізнэсу, — падаецца дастаткова дзіўным праект, які жыве 21 год і ніяк не можа завяршыцца. Я слаба сабе ўяўляю, што такі праект можа быць актуальным. Свет ужо так далёка пайшоў, то, магчыма, мае сэнс на яго паглядзець з пункту гледжання 2020 года, зразумець, што там актуальнага засталося, гэта тэма для абмеркавання. Трэба паглядзець на 31 карту. Я не бачыў гэтую дамову. Любы дагавор можа і павінен быць перагледжаны з пункту гледжання яго актуалізацыі. Вы ў сваіх папярэдніх інтэрв'ю і нават цяпер у размове з намі кажаце, што Беларусь павінна стаць нейтральнай дзяржавай.
— У гісторыі Літвы была спроба стаць такой дзяржавай. Але практыка паказала, што нічым добрым гэта не скончылася. Чаму вы лічыце, што ў гэтым поспех?
— Да Літвы ў гісторыі ёсць прыклады. Швейцарыі гэта ўдалося. Таму будзем лічыць, што лік зараз 1:1. Можа, Беларусі ўдасца, давайце паспрабуем.
— У Швейцарыі ёсць банкі. А якая разынка можа быць у Беларусі?
— У Швейцарыі з'явіліся банкі як інструмент нейтральнасці. Гэта значыць, яны прапанавалі ўсім захоўванне самага каштоўнага рэсурсу. Але ў ХХІ стагоддзі самае каштоўнае — гэта data center. Беларусь — унікальная вялікая краіна са спрыяльнымі кліматычнымі і геаграфічнымі асаблівасцямі, без землятрусаў. Давайце зробім сусветны data center. І будзе Беларусь нейтральнай, і ўсе могуць сказаць: давайце абаронім наш агульны data center і забяспечым краіне нейтральнасць.
Беларусь — унікальная краіна, высокатэхналагічная. У нас вельмі моцныя спецыялісты ў IT-індустрыі. У нас вялікая тэрыторыя на 9 млн чалавек, невысокая шчыльнасць насельніцтва. Давайце развіваць нашу нейтральнасць. Сардэчна запрашаем!
— Існуе меркаванне, што пагражае суверэнітэту Беларусі эканамічная сітуацыя. У чым канкрэтна гэтыя пагрозы, на ваш погляд?
— Беларусь залежная эканамічна. Мы бачым няправільнае ўспрыманне сваёй эканомікі, свайго цуду, лічачы, што тыя для ад 3 да 5 млрд даляраў, якіх не стае для краіны, якія ў нас ёсць і якія нам увесь час кампенсавалі — альбо цаной на энерганосьбіты, альбо фінансаваннем, альбо яшчэ нейкімі льготамі, што гэта наша заслуга, наш рэсурс, і ён будзе вечна. Такая сітуацыя прывяла да таго, што калі ўладальнік паліўных рэсурсаў раптам мяняе сваё рашэнне або можа змяніць рашэнне, то мы разумеем, што сітуацыя ў эканоміцы ў нас ахавая. Гэта значыць, мы ўжо не можам вытрымаць цану і ў 127 даляраў на газ… нават не прынцыповыя гэтыя лічбы. Мы разумеем, што нам не хапае ад 3 да 5 млрд даляраў, якія павінны быць прыцягнутыя звонку. Атрымліваецца, што любы, хто робіць больш жорсткімі ўмовы прадастаўлення гэтага рэсурсу, можа нейкім чынам дыктаваць сваю волю Беларусі. У тым ліку, можа быць, і з пункту гледжання страты суверэнітэту. Я не кажу, хто, я кажу — любы. Калі мы не зможам стварыць збалансаваную эканоміку, то пагроза, безумоўна, застанецца. А я веру, што мы можам гэта зрабіць. І ведаю, як гэта зрабіць.
— Існуе такое меркаванне, што Лукашэнка не хоча праводзіць эканамічныя рэформы, таму што ў выпадку іх паспяховасці з'явіцца буйны прыватны бізнэс, сярэдні клас, а гэта пагражае яго палітычнаму існаванню. Вы падзяляеце такі пункт гледжання?
— Я па-іншаму скажу. Ужо незалежна ад таго, што будзе рабіць дзейная ўлада, Беларусь ужо іншая краіна. Яна ўжо не тая… Ёсць, на жаль, вялікая памылка ўлады ў тым, што яна думае, што нейкімі мерамі запалохвання альбо падману можна вярнуць беларусаў у стан, у якім яны былі. Аб зменах можна гаварыць, гледзячы на фарміраванне грамадзянскай супольнасці, якая змагла адказаць на выклік у сувязі з эпідэміяй COVID-19. Улада сказала, што віруса няма. А грамадзянская супольнасць змагла арганізаваць сістэму абароны свайго ўласнага народа.
І гэта для беларусаў было неверагодным адкрыццём, што яны — сіла. Яны могуць сябе абараніць. І вось гэта паслужыла штуршком да наступнага этапу, калі з'явіліся новыя лідары, новыя асобы ў прэзідэнцкай гонцы. Беларусы далей пачынаюць раскрывацца. Улада забылася, што беларусы доўга могуць прыстасоўвацца. Беларусы як спружына. Яе можна доўга сціскаць, але яна можа стрэліць, яна ўжо пачала расціскаць, і яе ўжо сціснуць цалкам немагчыма нічым. Можна паспрабаваць утрымаць, так.
Будучыня беларусаў цяпер дакладна ў руках саміх беларусаў. І вось гэта палохае ўладу больш за ўсё. І нават калі цяпер можна змяніць рыторыку і сказаць, дык, калі ласка, прыватны бізнэс — наша ўсё, працэс ужо не спыніць. Вось гэта не разумеюць. Можа, патлумачылі, што адбываецца па-іншаму. Ці, наадварот, разумеюць, і супраць гэтага накіраваны ўсе намаганні. Але яны, я лічу, ужо бескарысныя. Перамены не персаніфікаваныя. Справа не ў Бабарыку, Цапкалу, Ціханоўскім або любым іншым прозвішчы, ці Лукашэнку. Ужо пытанне ў новым беларускім народзе. У новым яго ўсведамленні сябе. У тым, што народ успомніў, што ў яго ёсць пачуццё ўласнай годнасці. Такі народ ужо не ўтрымаць.
— Прапаную вярнуцца да выбараў у Беларусі. З вышыні сённяшняга дня не шкадуеце, што вырашылі вылучыцца. Бо цяпер Аляксандр Лукашэнка выстаўляе ворагам беларускай дзяржавы кожнага, у кім бачыць апанента.
— Магу дакладна сказаць, што пасля ўчорашняга ў мяне няма варыянтаў. Мы пераможам. Пытанне толькі часу. І гэта не пяцігодка. Пытанне, пераможам мы 9 жніўня. Я не выключаю, калі будуць працягнутыя дзеянні супраць народа, што гэта можа адбыцца да 9 жніўня. Я нават такіх варыянтаў не выключу.
Але ў любым выпадку — і гэта дакладна — выбары 2025 года будуць у іншай Беларусі адназначна. Гэта не проста апошні тэрмін. Гэта змены. Пытанне толькі калі і як. Самае галоўнае — як.
Вы спыталі аб дапамозе міжнароднай супольнасці — толькі не кроў. Вось гэта асноўны мой заклік да ўсіх. Не дай Бог, будзе кроў. Я ўсё ж такі веру, што людзям, якія выконваюць загады, напэўна, павінна быць зразумела — не выконвайце незаконныя загады. Устаньце на бок закону — і усё будзе іншае.
— Я заўважыў, што Лукашэнка часта выкарыстоўвае такую рыторыку, што нібыта кандыдаты маюць прарасейскія пазіцыі. У прыватнасці, у дачыненні да вас ён абгрунтоўвае гэта тым, што вы ўзначальвалі Белгазпрамбанк. З якіх гэта часоў мець прарасейскую пазіцыю ў Беларусі — гэта негатыўны фактар? Зашкварна, выказваючыся мовай сучаснай моладзі.
— Мы гэта абмяркоўвалі. Наогул дзеянні цяперашняй улады не паддаюцца лагічнаму тлумачэнню. Таму ў мяне няма каментароў. Гэтак жа як не было каментароў да меркавання «віруса не бачым, значыць яго няма».
Дагавор аб стварэнні саюза Расіі і Беларусі быў падпісаны дзейным беларускім прэзідэнтам, не мной, і не адным з кандыдатаў. І раптам — мы гэты дагавор адрадзілі, ура-ўра, а цяпер Расея быццам самы галоўны вораг, а банк расійскі аказваецца самым вялікім монстрам. Гэта не паддаецца разумнай логіцы. У мяне толькі адно слова — неадэкватнасць.
— Наколькі вы ацэньваеце верагоднасць, што народ, — калі Лукашэнку абвесцяць пераможцам, — выйдзе на вуліцу? Што вы будзеце рабіць? З боку складваецца ўражанне, што ў вас асабіста, спадара Цапкалы, Ціханоўскага няма багатага палітычнага мінулага. Ці хопіць у вас досведу, каб з гэтай сітуацыі выйсці?
— Мне здаецца, у вашым пытанні ёсць некаторая супярэчнасць. Калі беларускі народ выйдзе, то ён выйдзе сам, і лідары яму ўжо не будуць патрэбныя. Іншая справа, ці пойдуць лідары з народам. Таму я заўсёды кажу, што не хачу заклікаць людзей на плошчу.
Але я дакладна кажу, калі людзі выйдуць на плошчу, я буду разам з народам на плошчы. Справа не ў тым, хто да чаго закліча. Беларусы зробяць гэты выбар самі. І важна быць разам з імі. А не спрабаваць ісці супраць волі, альбо расстрэльваць за гэта беларусаў, альбо падбухторваць. Беларусы ўжо могуць прыняць самастойна рашэнне. І мы гэта рашэнне ўбачым 9 жніўня.
— Як вы ацэньваеце імавернасць сілавога сцэнару, калі народ выйдзе на вуліцы і што Расея ў крытычнай сітуацыі можа ўмяшацца?
— Пачну з другой часткі пытання. Я не кажу пра Расію. Я ў прынцыпе кажу аб знешнім умяшанні. Беларусы — самастойная нацыя. У нас няма ўнутраных супярэчнасцяў ўнутры краіны, для вырашэння якіх спатрэбілася б умяшанне знешніх сіл. Таму ні з якога боку — ні злева, ні справа, ні зверху, ні знізу — беларусам не трэба гэта ўмяшанне. І я ўпэўнены, ніхто ў гэта не будзе ўмешвацца. Таму што — яшчэ раз паўтару — у Беларусі не можа быць запыту на такое ўмяшанне. У нас няма спрэчных тэрыторый, у нас няма дыскусійных тэм, якія разрывалі б народ на часткі. Адрозненне паміж усходам і захадам, поўднем і поўначчу Беларусі, вядома, існуе. Але гэта рэгіянальнае адрозненне вельмі маленькае. Мы адзіная нацыя.
Калі раптам такі запыт будзе ў купкі людзей, якія ўзялі на сябе права вяшчаць ад імя беларускага народа, я думаю, наш народ лёгка з імі справіцца. І самае апошняе. Я ўсё ж такі веру ў тое, што людзі, якія будуць аддаваць загад, вышэйшыя афіцэры, памятаюць, разумеюць, што такое злачынны загад. Яны не будуць страляць у бяззбройных грамадзян.
Я ведаю многіх афіцэраў, я ведаю, што яны маюць пачуццё ўласнай годнасці. І яны памятаюць прысягу, якую яны давалі, — служыць Беларусі і беларускаму народу. І таму, мне здаецца, людзей, якія служаць нейкай адной асобе, — вельмі мала. Большая частка сілавікоў не пойдзе супраць свайго народа.
Вы можаце мне нагадаць Плошчу 2010. Але, разумееце, як бы ні было крыўдна, як бы шмат людзей там ні было, там не стаялі тры з паловай мільёны. А электаральная большасць — калі яна прагаласуе супраць існуючай улады — гэта тры з паловай мільёны. Ніколі не выходзіла столькі людзей. І нават калі выйдзе паўтара мільёна, я думаю, гэта будзе дастаткова.
— Дарэчы, аб злачынных загадах. Што будзе з Лукашэнкам у сітуацыі, калі ўявіць, што 9 жніўня ён перастае быць прэзідэнтам? Мы памятаем розныя публікацыі аб тым, што спадар Лукашэнка можа быць датычны да знікнення людзей. Трэба забыцца пра гэта ці расследаваць?
— Усё павінна быць па законе. І ў рамках закона павінна быць расследаванне. Калі ты злачынец, ты павінен адказваць па законе. Калі ты не парушаў закона — вызначыць гэта можа толькі суд, калі ён, суд, будзе незалежнай галіной улады, — караць невінаватых нельга. Нават незалежна ад таго, што пішуць СМІ.
— Хутка адбудзецца рэгістрацыя кандыдатаў у прэзідэнты. Як вы ацэньваеце шанцы на рэгістрацыю? І што будзеце рабіць, калі вас не зарэгіструюць?
— 14 ліпеня — апошні тэрмін рэгістрацыі. Што будзем рабіць? Адно з нешматлікіх добрых якасцяў сённяшняй улады, што яна вельмі рэдка падманвае. Яе часам не чуюць. Або няправільна трактуюць. Але яна вельмі рэдка падманвае. У сераду прагучала фраза ад лідара, што па нефармальных прычынах адмаўляць у рэгістрацыі не будуць. Гэта азначае, што фармальныя прычыны існуюць. Па іх, можа, раней адмаўлялі. Але цяпер дадзеная ўстаноўка — толькі прытрымлівацца фармальна закону.
У такіх рамках падстаў адмовіць проста не існуе. Мы настолькі дасканала вывучылі закон і ўсе яго нюансы, што яркім прыкладам нашага гэтага «букваедства» з'яўляецца тое, што на першым этапе мы сабралі ініцыятыўную групу амаль 10 000 чалавек. І толькі двум з іх адмовілі. Я думаю, што гэта пераканаўчы доказ таго, што і да наступнага этапу мы гатовыя. У нас ужо каля 400 000 подпісаў, і ўжо з іх дакладна можна выбраць 100 000 эталонных. Метад падачы ў нас такі, што іх нельга будзе ні расшыць, ні ўставіць, ні змяніць. Мы ўлічылі ўсе нюансы.
І калі нам абяцалі, што па нефармальных прычынах не будуць адмаўляць, застаецца толькі метад, які пакуль, на жаль, рэалізуецца. У нас спрабуюць стварыць сітуацыю, калі немагчыма прытрымлівацца фармальных крытэраў. Але, як я ўжо сказаў, супраць гэтага ў нас таксама ёсць інструментар, і ён ужо сёння пачаў рэалізоўвацца.
