Getty Images
Бі-бі-сі: Як з вамі абыходзіліся з моманту вашага арышту? Як вам удаецца спраўляцца псіхалагічна? Як наогул ўладкаванае ваша жыццё ў турме — камера, распарадак дня?
Марыя Калеснікава: Прачынаюся заўсёды ў 6.00 раніцы вельмі лёгка і бадзёра. У маім мінулым жыцці гэтага немагчыма было ўявіць.
У 6.30 пачынаецца турэмны сняданак у выглядзе кашы, соку, хлеба і гарбаты. Але я ніколі не ем так рана і нічога з прапанаванага не бяру. «Прымаю душ», награваючы ваду ў тазіку.
Складана паверыць, але ў цэнтры Мінска людзі ўтрымліваюцца ў камерах з халоднай вадой, а душ прымаюць у агульнай душавой (на чатыры чалавекі без перагародак) адзін раз на тыдзень па 20 хвілін.
Бялізну сціраем у тазах, награваючы ваду кіпяцільнікам. Сохне яна ноччу на батарэі ці на нарах.
У 8.00 раніцы — праверка, пасля чаго 2-3 гадзіны я вучу мовы ці чытаю на нямецкай або на англійскай мове. Гэта самы прадуктыўны час.
Каля 9:00 выходжу на прагулку. Турэмны дворык — 3 метры на 3 метры (у Жодзіне быў большы). Але нават там я магу бегаць 40-50 хвілін і яшчэ 30 хвілін раблю практыкаванні.
Снедаю пасля прагулкі: бутэрброды або, рэдка, каша з сухафруктамі і абавязкова — моцная кава. Раблю прыборку ў камеры, і ў гэтым ёсць пэўнае задавальненне: рабіць чысцей, утульней, лепш тое месца, дзе ты знаходзішся.
Калі ў мяне няма сустрэчы з адвакатамі або допытаў, то я чытаю і пішу наступныя 2-3 гадзіны. Кнігі выдаюцца па заяве, дзе трэба пазначыць аўтара і назву. Праз некалькі дзён бібліятэкар прыносіць усё, што знайшлі.
У Жодзіне кніг для мяне хутчэй не было, чым былі. Адміністрацыя тлумачыла гэта тым, што праблемы з кнігамі для мяне звязаныя са страхам, што ў іх ёсць нейкая інфармацыя, як у Леніна, «напісаная малаком» (нябачнымі чарніламі).
Гэта і ёсць сапраўдная прычына канфіскацыі і трохтыднёвай праверкі кніг Харарэ, Хокінга. «Малака не знайшлі» — вярнулі.
У СІЗА з кнігамі іншая сітуацыя. Ёсць многае з таго, што я прашу, нават падручнікі і кнігі на нямецкай і англійскай мовах. У Жодзіне гэтага не было.
За ўвесь час я пабывала ў пяці камерах з розным «складам» сябровак-сукамерніц. Зараз камера вельмі маленькая 2,5 на 3,5 метры, дзе двое нараў на чацвярых чалавек, туалет, рукамыйнік, тэлевізар, кіпяцільнік, кубкі, тазы, стол, лаўка. Праз акно і краты відаць неба.
У Беларусі забаронена курэнне ў грамадскіх месцах і нават на прыпынках, але турма — не месца для законаў. Тут кураць амаль усе і ўсюды: у камерах, калідорах, кабінетах. У маім выпадку — гэта не толькі шкода здароўю і пагроза жыццю, але і шкода, якая не дазволіць мне застацца ў прафесіі музыканта-флейтыста.
У 13.00-14.00 абед. У мяне ён таксама свой: суп ці гародніна з мясам. Пазней кава і прысмакі, якімі мяне радуюць сябры ў перадачах.
Наступныя тры гадзіны чытаю, працую па справе (маецца на ўвазе па крымінальнай справе Марыі), пішу тэксты і лісты.
Вячэра ў турме ў 18.00, але я вячэраю ў 17.00. Гародніна, чай і халва.
З 18.00 пішу лісты кожны дзень. У месяц атрымліваецца каля 200. Гляджу навіны, якія і зусім не навіны, а «пяціхвілінкі нянавісці» даўжынёй гадзіну, як у Джорджа Оруэла. Вельмі «карысна», але шкада людзей, якія гэта робяць і ў гэта вераць. У 20.00 — праверка, затым забіраюць лісты і заявы.
У 21.00 вячэрні «душ» з кіпяцільнікам, кніга. З 22.00 да 6.00 здаровы моцны сон. Так шмат я не спала шмат гадоў, асабліва апошнія месяцы перад 7 верасня 2020 года (дзень, калі Марыя Калеснікава была выкрадзена, а затым арыштаваная).
Бі-бі-сі: Што вы думаеце аб выстаўленым вам надзвычай сур'ёзным крымінальным абвінавачванні?
М.К.: Рэжым перакладае на нас тое, у чым вінаваты сам. Калі вы спытаеце ў захапленні ці я ад таго, што мне далі 11 гадоў, то не, складана знайсці чалавека, якому б спадабалася такая перспектыва. Але калі я ўспамінаю, за што насамрэч улады і іх суды далі нам з Максімам Знакам такія тэрміны, то дыхаць становіцца лёгка, а жыць весялей.
Гэта абсурднае абвінавачанне нам выставілі таму, што мы былі дастаткова смелымі і сумленнымі з сабой і беларусамі, за тое, што хацелі пазітыўных пераменаў у краіне і рабілі гэтыя перамены. Не здзіўленая, што для рэжыму гэта лічыцца злачынствам.
Бі-бі-сі: Ці шкадуеце вы аб чым-небудзь? Паступілі б вы па-іншаму, калі б змаглі нанова пражыць мінулы год? Можа, лепш было з'ехаць у той самай машыне, як вашы калегі?
М. К.: Нельга сказаць, што, калі я рвала свой пашпарт, я не разумела маштабу наступстваў для сябе. 7 верасня 2020 года я ведала, што калі мяне не заб'юць, то дакладна пасадзяць. Бо людзі, якія падпарадкаваліся сістэме, не пакінулі ў гэтым сумневаў. Увесь год яны стараліся зрабіць усё, каб я пашкадавала. Год у гарачых і халодных камерах, без паветра, без святла, без людзей … Год без нічога, але я не шкадую і цяпер паступіла б гэтак жа. Я тут і зараз праходжу складаны шлях разам са сваім народам.
Мы разам з беларусамі хадзілі па вуліцах летам, абдымаліся, хваляваліся, спадзяваліся. Мы разам пачыналі гэты шлях і цяпер мы разам. Так што я не шкадую.
Я шкадую, што беларусам страшна, што мы ўсе несвабодныя, і шкадую тых, хто ўчыняе жахлівыя ўчынкі супраць людзей, супраць сваёй прыроды, супраць самога жыцця.
Бі-бі-сі: Што б вы хацелі змяніць у Беларусі? І ці ёсць шанец, што гэта адбудзецца?
М. К.: Хачу, каб перамагла справядлівасць, працавалі законы і захаванне права. Я хачу, каб беларусы верылі ў сябе і адзін аднаго. Я хачу, каб беларусы не баяліся думаць, гаварыць, крытыкаваць, гуляць і любіць.
Я хачу, каб мы жылі ў свабоднай, багатай і бяспечнай краіне, дзе ўлада служыць народу, а не наадварот. Гэта вельмі простыя, але неабходныя рэчы, і нам трэба будзе яшчэ прайсці складаны шлях па іх набыцці.
Бі-бі-сі: Судовы працэс быў закрытым, і мы не можам размаўляць з вамі напрамую. Што б вы больш за ўсё хацелі сказаць краіне і астатняму свету?
М. К.: Турма — гэта агіднае месца, але тут я асабліва адчуваю сябе свабодным і шчаслівым чалавекам.
Ведаю, як шмат людзей мяне любяць і думаюць пра мяне — гэта дае мне неверагодныя сілы ісці далей. І я дакладна ведаю, што дабро пераможа.
Я хачу, каб беларусы верылі ў сябе і любілі сябе і адзін аднаго. Не, вы не сталі горш ад таго, што больш не выходзіце на праспекты з нашым сцягам. Не, вы не сталі слабей з-за таго, што асцерагаецеся за сваё жыццё і свабоду. Вам не ў чым вінаваціць сябе і адзін аднаго, няма ў чым папракаць. Вы не прайгралі, вы не змірыліся, вы ўсё такія ж неверагодныя. Так, сябры, вы-неверагодныя.
І я думаю, што ў Беларусі яшчэ ёсць шанец вырашыць крызіс унутры краіны ўласнымі сіламі, але ўлада для гэтага павінна павесці сябе інакш.
Бі-бі-сі: Прысуд аказаўся суровым. Вы былі да гэтага гатовыя? Вам атрымаецца справіцца?
М. К.: Ці была я да гэтага гатовая? Шчыра сказаць, трохі не чакала. Думала, дадуць 12 гадоў.
Ну а калі сур'ёзна, то апошні год не пакінуў беларусам ніякіх ілюзій. Давер да ўсіх дзяржаўных інстытутаў разбураны. Усе выдатна разумеюць, што няма незалежных судоў і незалежных суддзяў. Што гэта больш не пасады, гэта абслуга. Што кадры падабраныя так, што рука не здрыганецца. А як толькі ўзнікае сумнеў, то кадры адразу мяняюцца і ператасоўваюцца.
Уяўляеце, калі б раптам, нягледзячы на тое, што ёй загадалі зрабіць, суддзя б устала і вынесла апраўдальны прысуд. Чалавек бы ўвайшоў у гісторыю як герой! Аб ёй гаварылі і пісалі не менш, чым пра нас. Так, хутчэй за ўсё яе арыштавалі б адразу ж пасля, але ў гэтым і сутнасць цяперашняга беларускага часу — ці ты чалавек, ці адпраўляй невінаватага (і ты ведаеш, што ён невінаваты) на 10 гадоў у калонію, а потым неяк жыві з гэтым, супакойваючыся на лецішчы, на якое абмяняў сваё сумленне.
Бі-бі-сі: Як вы думаеце, чаму супраць вас была заведзеная такая сур'ёзная крымінальная справа?
М.К.: Бо мае прынцыпы і мае каштоўнасці, як прынцыпы і каштоўнасці Віктара Бабарыкі і штаба Бабарыкі, не ўпісваюцца ў карціну свету рэжыму Лукашэнкі.
Мы перакананыя, што правы чалавека, свабоды і закон павінны быць на першым месцы. Што ўлада павінна мяняцца і выбіраць яе павінен народ. Што суды павінны быць сумленнымі і незалежнымі, а не падпарадкоўвацца ўладзе. Што незалежныя журналісты павінны пісаць, а не сядзець у турме. Што ў дастатку павінны жыць беларусы.
Але гэта ўсё супярэчыць сістэме, якую стварыў рэжым. Акрамя таго, мы занадта падабаемся беларусам.:)
Бі-бі-сі: як Вам удалося прыстасавацца да жыцця пасля арышту — і фізічна, і ў думках?
М.К.: Да новага жыцця адаптавалася маментальна і бязбалюча. Новы досвед, новыя людзі, новыя адкрыцці.
Да таго ж я музыка, а ў класічных музыкаў за гады рэпетыцыі выпрацоўваецца практычна вайсковая стойкасць і дысцыпліна.:)
Бі-бі-сі: Вы танцавалі ў судзе ў першы дзень працэсу. Чаму?
М.К.: Бо танцаваць лепш, чым пакутаваць! Гэта маё прывітанне ўсім родным, блізкім і ўсім свеце. Можна замураваць ў турму, схаваць ад людзей, даць 11 гадоў… Але ўсё гэта, як і іх страх, нянавісць і кайданы, разаб'ецца аб нашы песні, смех, танцы і любоў.
