Пра ролю беларускай дэлегацыі ў падзеях студзеня 1991 году ў Вільні «Нашай Ніве» расказаў былы дэпутат ВС Сяргей Навумчык.
Адразу пасьля штурму віленскага тэлецэнтру, раніцай наступнага дня, дэпутаты Апазыцыі БНФ запатрабавалі зьмяніць парадак дня сэсіі ВС і падтрымаць незалежнасьць Летувы. Дэбаты былі вострымі. Наш праект заявы не прайшоў, але яго падпісала штосьці каля 80 дэпутатаў. Таксама, Вярхоўны Савет вырашыў стварыць дэлегацыю, каб выехаць у Вільню. Старшынём прызначылі Ніла Гілевіча, былі там Лукашэнка, дэпутат ад вэтэранаў Шабашоў, ад БНФ уключылі толькі Валянціна Голубева.
У перапынку на пасяджэньні апазыцыі мы вырашылі, што накіруем сваю дэлегацыю. Вызначылі тры чалавекі — Барыс Гюнтар, Ігар Пырх (палкоўнік міліцыі, пасьля путчу ён узначаліць адмысловую камісію па ГКЧП, некалькі гадоў таму ён пайшоў з жыцьця), і я. І далей выйшла вось што.
Для афіцыйнай дэлегацыі пачалі фармаваць «картэж суправаджэньня» — аўтамабілі ДАІ з мігалкамі. Гэта заняло нейкі час. Мы ж хутка селі ў аўто (разам з намі быў супрацоўнік «ЛіМу» Андрэй Ганчароў) і праз пару гадзінаў былі ў Вільні.
Нас сустрэла дэпутатка, пытаецца, куды паедзеце — у гатэль ці ў ВС? Але рыхтуюць штурм. Вядома, адказалі, што ў ВС. Уся плошча перад будынкам ВС была запоўненая людзьмі — можа быць, дзьвесьце тысяч чалавек. Але «прабірацца» было ня трэба — людзі былі добра арганізаваныя, думаю, і афіцыйная дэлегацыя спакойна прайшла. Вядома, усё гэта (і бэтонныя барыкады) сапраўды рабіла моцнае ўражаньне.
Нас правялі ў залю пасяджэньня ВС, і праз некалькі хвілінаў мне далі слова. Я зачытаў наш зварот са словамі падтрымкі і перадаў Ландсбэргісу. Тады ішла жывая трансляцыя на ўсю Летуву, і якраз у гэты момант нашая «афіцыйная» дэлегацыя засялялася ў гатэль. І яны пачулі мой выступ у фае праз радыётрансьляцыю.
Ніл Гілевіч пачуваў сябе моцна абражаным, што яго апярэдзілі, выступаў ён у літоўскім парляманце толькі на наступны дзень ці нават праз дзень. Але ў тую ноч, па зьвестках летувісаў, рыхтаваўся штурм, і падтрымка ім была патрэбная якраз у той вечар.
Я заўважыў, што ў ахоўнікаў ВС — стрэльбы пачатку стагоддзя; абсалютна ясна, што дэсатны батальён ўзяў бы будынак за пятнаццаць хвілінаў, але было б мора крыві. Аўтаматы Калашнікава былі толькі ў ахоўнікаў Ландсбэргіса. Між іншым, ён прасіў у нас дапамагчы зброяй. Яму здавалася, што тагачаснае кіраўніцтва БССР здольнае падтрымаць Летуву.
Былі мы і на цырымоніі разьвітаньня з загіблымі. Па вяртаньні ў Менск дэпутат Шабашоў, былы першы сакратар абкаму, які выступаў заўсёды з камуністычных пазыцый, сказаў з трыбуны — слухайце, ну калі літоўцам так ня хочацца быць у СССР, можа, давайце іх адпусьцім? Я ня памятаю, каб мы тады абмяркоўвалі бачанае з Лукашэнкам (у мяне з ім не было прыязных адносінаў і тады, ды і вярталіся мы ў розных машынах). Ён, здаецца, увогуле маўчаў. Але бясспрэчна: у тую ноч Лукашэнка ўбачыў, на што здольны народ, калі ён выходзіць бараніць сваю незалежнасьць.
