Праўда сякеры - хлусьня для камля.
Праўды ў сьвеце няма. Ля-ля.
1. Дажынкі
У той дзень я сядзела ў офісе й нікога не чапала, аж зззум! — пад сталом зазваніў мабільнік. Котка грызе правадок мае зарадкі, ён робіцца ўсё карацейшы, вось чаму тэлефон зараджаецца ў разэтцы пад сталом, а я лажу пад яго. Мая сястра ніколі б сабе гэтага не дазволіла — заміж падрэзваць правадок ды поўзаць пад сталом, яна б набыла новую зарадку. Уся талковасьць дасталася ёй, мне нічога не перапала. Ад яе быў і званок: кліча на абед. Сястрыца мая працуе ў газэце «Савецкая Беларусь» (ст.м. «Акадэмія навук») а я — на радыё «Вольная Беларусь» (ст.м. «Парк Сківіцоўцаў»). Калі правесьці рысу паміж нашымі канторамі, то акурат на сярэдзіне знаходзіцца дыетычная сталоўка, у якой мы зрэдку сыходзімся. Гэта недастаткова добрае месца для сястры, затое нэўтральная зямля, да якой ісьці пароўну, дый ейныя калегі не засьпеюць за крамольным кантактам. Сястра цэліць у начальніцы аддзелу. Яе завуць Віка, а мяне — Люба. Так нас назваў тата. У 1972 г. ён, вандроўны, пітушчы геоляг, які не разьведаў нічога, апрача палявога шпату, прыстаў у прымы да нашай маці, скончыў завочна на агранома і зрабіўся аседлым адмыслоўцам па кармавых культурах. Ягоныя гатункі ВДНГ прайшлі. Бацька часта кажа, што Віка названая ў гонар вікі, я — у гонар лубіну. Можа, і жартуе. Прынамсі, два гатункі ягонай рэдзькі — нашыя цёзкі. Бацька і цяпер падпрацоўвае, вырошчвае гатунковую бульбу. Ён — Герой сацыялістычнай працы. У вёсцы яго так і клічуць — Герой, нашу маці — Героіха, а нас адпаведна — героевы дзеці. Калі я зайшла ў дыетычку, Віка ўжо нэрвавалася, зьвінела пярсьцёнкамі па шклянцы.
— Ну, і чаго звала? — запыталася я.
Апошнія гады, працуючы ў розных «Беларусях», мы сустракаліся рэдка, нават да бацькоў езьдзілі паасобку. Мне здавалася, што столік падзяляе нябачная мяжа, і паветра на баку Вікі цяжкае, і рукі ў яе цяжкія і, напэўна, халодныя, па самыя пазногці налітыя здрадаю і хлусьнёй. Віка, пэўна, думае пра мяне тое ж самае. Некалькі сэкундаў мы глядзелі адна на адну зь цікаўнай агідаю.
— Бацька званіў, — нарэшце сказала Віка. У яго радыкуліт. Сена ня грэбленае. Трэба паехаць, парабіць.
— Вічка-сунічка, ды ты здурнела са сваім бацькам! Я паслала нядаўна грошай, хай ноймуць каго! Я не паеду грэбці ніякае атавы. Ды ён мяне і не запрашаў.
— Ён папрасіў, каб я табе перадала. Ён табе ня звоніць, бо ведае, што ты будзеш раўсьці.
Бацька мог бы без усялякай атавы жыць на геройскую пэнсію й належаць да чыстае публікі. А калі ён унадзіўся ў сялянства, не разумею, чаму я павінна гуляць у ягонае хобі.
— Сьвінкоўскія ўчадзелі. Трэба нам ехаць, — дадала сястра. Маці й сын Сьвінкоўскія памагалі бацькам на палетку за пляшку й ежу.
— Учадзелі?
— Паставілі бражку ў печ і накрылі коўдрай.
Вэранда згарэла, а яны патруціліся дымам.
— Ой, ну хай ноймуць іншых. Калі няма грошай, я пашлю.
— Грошы я пасылала, і сумку пасылала аўтобусам. Тата просіць прыехаць. Дарэчы, там на Востраве дажынкі, я буду пісаць для «СБ» — на лічбавы. Магла б падкінуць табе запісы, ананімна, натуральна. Калярыт, лічбы, цёмнае сялянства, галасы кіраўнікоў. Табе ж ніхто слова ня скажа, сама ведаеш.
Ня скажа, каштавана ўжо. А Віцы — з дарагой душой. Яна жаданы госьць — у выканкамах, у калгасах, шпіталёх і школах, куды мяне могуць і не пусьціць, а як пусьцяць, дык няплятуць кашалёў. Дый голас не заўжды дазволяць запісаць. Але раней Віка мне ніколі не прапаноўвала падкінуць запісы — на тым яе кар’ера і стаіць. Ды і я яе не хачу падстаўляць — я ня Паўлік Марозаў.
Так і выйшла, што напрыканцы жніўня мы прыкацілі на роварах да бацькавага ўрочышча, разышліся мэтраў на дзьвесьце і пачалі зграбаць хвасьцістае сена ды насіць у копы. Я перакананая, што бацька мае на ўвазе нейкі іншы сэнс, чымся нарыхтоўка харчоў карове. 
Нешта кшталту выхаваньня пакорлівасьці й любові да зямлі. Віка, трыццацігадовая баба з пазногцямі ў кветачкі, цягае сена! Дый я тут не прышый кабыле хвост. Але я хоць бунтую — дастала з заплечніка плястыкоўку «джынтона». Адкрыю вам: паднявольную працу нельга выконваць без алькаголю. Усе вяскоўцы ведаюць гэтую вялікую таямніцу. Усе, апрача Вікі. Я і ня бачачы адчувала, што яна няўхвальна глядзіць на маё прыхлёбваньне. Ну й хай. Я грэбла і насіла, насіла й грэбла, пастанавіўшы, што падыму галаву толькі на сярэдзіне дзялкі. Усё было скончана за нейкія чатыры гадзіны. Месца было глухое, толькі пару разоў праехалі камбайны з дальняга поля. Мы сабраліся ехаць назад. Сястрыца акуратна навязала сахор ды граблі на багажнік ды стырно. Я закруціла шпагат абы-як. Руль не варочаўся. Спыніліся, перавязала. Я нічога ніколі не раблю як сьлед, калі мяне прымушаюць. У Паўночнай Карэі ёсьць панятак «праца любові». Гэта бясплатная работа на карысьць грамадзтва. Ніхто не пытаецца, ці хачу я выконваць працу любові. Можа, я лічу за лепшае адкупіцца? За такімі роздумамі я не заўважыла, як мы праехалі кілямэтры з два. Мае сахор і граблі бэрсаліся. Урэшце сахаровы зуб — п-шшш! — праклюнуў мне камэру. Давядзецца ісьці пешкі. Да дому было далёка.
— Ох! — застагнала Віка. — Як я стамілася з табою, ты, вярэпаўка. Што нам цяпер, пяць кілямэтраў пешкадрала ісьці?
— Цябе ніхто ня просіць. Я павяду ровар, а ты едзь сабе наперад, праз гадзінкі паўтары дачэпаю. На прыроду палюбуюся.
Аднак Віка сьпешылася, і мы моўчкі пайшлі мераць кілямэтры.
Быў той самы час, як лета перакідваецца ў восень. Цішком змыліся стрыжы і ластаўкі, рэзкія сьвісты, крыклівыя сьцізорыкі. На кожным слупе ўздоўж дарогі парамі сядзелі буслы. Конскія каштаны яшчэ не палопаліся. Добра кінуць неаблуплены каштан за каўнер ворагу, а аблуплены, цёплы й гладкі — сябру. Зацьвіў плюшч, у ягоныя кветкі, бы п’янюжкі ў кубак, торкаліся апошнія пчолы. Мы ўвайшлі ў закінутую вёску. Ціха-глуха, як гітляроўцаў страчаюць. Жывых засталося хат дзесяць. Глогавы жываплот ля праваленай крамы. На старой бярэзіне, што працягнула галіну праз дарогу, вецер калоціць бляшаную таблічку:
«Автолавка приезжает по средам и пятницам с 15 до 17. 00. Остановка у магазина».
(На галіне б’ецца шпарка
сэрца вёсачкі Татарка :)
На такім жа дроце татарскія мужчыны вешалі старых сабак. Бывала, пойдзеш увосень па грыбы — знойдзеш шкілет на дроце.
— Ля Палавейкі можна напіцца. Помніш, у яе калодзеж на вуліцы? — кажа сасьмяглая Віка. Дый мне мласнавата пасьля хімічнага «джынтону».
Калодзеж быў на месцы, але ні аглоблі, ні вядра на жораве не было. Мы трохі парыкалі ў студню і пайшлі далей. Татарка складалася з аднае вуліцы, што цягнецца кілямэтры на чатыры. Хаты паваліліся хто куды, з паблізкага лесу па-пластунску напаўзала ажына. Аднак сады зьдзічэць не пасьпелі.
— Давай залезем у які гародчык ды наямося яблык ці якіх сьліваў, — прапанавала я. — Яйкі, млеко, курка, шпэк!
Мы загналі ровары ў густы сьліўняк, пералезьлі пахілы плот, паплецены з крапівою, ды вярнуліся ў тыя часы, калі былі сястрычкамі Любай і Вікай, хадзілі ў адну клясу й мелі адно жыцьцё на дваіх. Віка выцірала нямытыя сьлівы аб штаны. Я — банданаю.
— А сумна, што дзічэе вёска. Помніш, колькі разоў нас тата сюдою вазіў — людзей было! Дзяцей таўклося! — завяла яна катрынку.
— Няма нічога сумнага, — сказала я. — Празь дзесяць год зьнікнуць і сады, вырасьце ажыньнік і алешнік, будуць малінаўкі гнёзды віць ды ваўкі лазіць. Людзі й лясы проста ваююць зь пераменным посьпехам — то там задысьлякуюцца, то сям. Дый як тут жылі ў гэтай Татарцы — ні лазьні, ні крамы, ні садка, ні школы. Па ўсё трэба ў Дамашаны цягнуцца.
Ветраны перадвосеньскі дзень, сонца і пыл, крапіва й сьлівы. Рай, бездум, сама пасьвіцца. Мы нават ажынаў трохі знайшлі. І тут цішу парваў жаночы енк:
— Пірат, Мухтар, фас, фас! Бач, абселі, не нажаруцца ніяк!
Працяг будзе
❏
Ева Вежнавец — пісьменьніца. Жыве ў Менску.
