Белорусские сокровища за рубежом / Адам Мальдзіс. — Мінск, Літаратура і Мастацтва, 2009. — 208 с.
Кніга вядомага айчыннага літаратуразнаўца выйшла па-руску. Яе склалі артыкулы, што друкаваліся на старонках газеты «СБ. Беларусь Сегодня» апошнія некалькі гадоў.
Калі Адам Мальдзіс пачаў друкавацца ў галоўнай лукашэнкаўскай газеце, знайшлося шмат нядобразычліўцаў, хто пачаў папракаць яго за гэта. Але ж разлік быў зроблены правільна. Прафесар Мальдзіс праз самую масавую газету краіны здолеў выклікаць у несвядомай часткі насельніцтва (хоць далёка і не ва ўсёй) цікавасць да гісторыі сваёй краіны.
Адам Мальдзіс у кнізе ўзняў праблему рэстытуцыі і сумеснага выкарыстання культурных каштоўнасцей, якія аказаліся за межамі Беларусі. Аўтар распавядае пра шляхі іх страты і магчымасці вяртання назад. Некаторыя з іх папросту скралі, іншыя — былі легальна вывезеныя. Крыж Ефрасінні Полацкай, слуцкія паясы, экспанаты з музея Эмірыка Гутэн-Чапскага, бібліятэка Яўхіма Храптовіча. Гэта толькі невялікая частка таго, што аказалася раскіданым па ўсім свеце —
Польшча, Расія, Украіна, Літва, Францыя, ЗША, Японія, Таджыкістан. Прафесар піша пра беларускія архіўныя дакументы ў Іране і нават Кеніі.
«Пасля Другой сусветнай вайны ў гэтай афрыканскай краіне асеў удзельнік паходаў Андэрса Яўстафій Сапега, нашчадак старажытнага беларускага роду… У вольны час шукаў па ўсім свеце звесткі пра свой род, якія былі сабраны і абагульнены ў фундаментальнай працы «Сапегаўскі дом» (1995). Але туды ўвайшлі не ўсе матэрыялы. Ёсць звесткі, што некаторыя з іх так і засталіся ў сталіцы Кеніі, Найробі».
Калі частку культурных каштоўнасцей не атрымалася знайсці і да сёння, то пра іншыя вядома месца іх знаходжання. А ў палове выпадкаў нават даказаны правы беларускага боку на іх.
І застаецца толькі кіраўніку нашай дзяржавы заняць прынцыповую пазіцыю ў дачыненні да гэтых каштоўнасцей, яны могуць быць вернуты на радзіму.
Але культура яго цікавіць менш за ўсё.
