Маскоўская пракуратура вядзе следства адносна часопіса «Новая Польша», які падазраецца ў распальванні экстрэмізму ў Расіі. Падставай для завядзення крымінальнай справы стала скарга ў міліцыю галоўнага рэдактара літаратурнага часопіса «Наш современник» Станіслава Куняева, паведамляе Gazeta Wyborcza.
Часопіс «Новая Польша» выдаецца ў Расіі больш за дзесяць гадоў, выйшла ўжо 117 нумароў і за гэты час да яго не было ніякіх прэтэнзій з боку расійскіх уладаў. Галоўны рэдактар часопіса Ежы Памяноўскі ў гутарцы з журналістам расійскай службы Радыё Свабода Дзмітрыем Воўчакам сказаў, што гэтае выданне было створана на падставе ідэі Ежы Гедройца, рэдактара парыжскай «Культуры». (Ежы Гедройц — выбітны дзеяч польскай паваеннай іміграцыі, які нарадзіўся ў Мінску ў 1906 годзе. Памёр у 2000‑м).
Ежы Памяноўскі перакладаў на польскую Чэхава, Льва Талстога, Ахматаву, Пастэрнака, Мандэльштама… Ён падкрэсліў у гутарцы, што «Новая Польша» — незалежнае выданне, якое ставіць на мэце не павучаць, але знаёміць расейскую інтэлігенцыю з польскім досведам дэмакратычнай трансфармацыі, найперш, у культуры. Як таго і жадаў Ежы Гедройц. Траціна супрацоўнікаў часопіса — расейскія літаратары, палітолагі, публіцысты.
Станіслаў Куняеў ужо даўно патрабуе ад уладаў забароны часопіса «Новая Польша» ў Расіі.
Некалькі гадоў таму ён выпусціў кнігу «Шляхта і мы», дзе называе палякаў «фашыстамі» і «здраднікамі».
Магчыма, я не стаў бы адгукацца на гэтую гісторыю, калі б не адна акалічнасць. Аднойчы ў жыцці мне давялося бачыцца з Куняевым. Наўрад ці ён памятае гэта, бо мне тады было гадоў дзесяць. А Куняеў быў хоць і малады, але ўжо даволі вядомы паэт…
Тады, у сярэдзіне 60‑х, на Нарачы можна было адпачыць, проста паставіўшы намёты ў лесе, ля берага возера. Мае бацькі некалькі разоў праводзілі адпачынак у такой «намётавай калоніі» разам з сябрамі — журналістамі, паэтамі, філосафамі. Некалькі разоў прыязджаў у госці Ігар Шклярэўскі, зацяты рыбалоў. Ён быў родам з Магілёва і чамусці гэтага саромеўся — не хацеў прызнавацца, што «вялікі расейскі паэт» (як ён сам сябе называў) з «правінцыі». Шклярэўскі, наколькі памятаю, і пазнаёміў маіх бацькоў з сваім тагачасным сябрам з Расіі Стасікам Куняевым. (Абодва ўжо шмат гадоў жывуць у Маскве).
Перад тым я неяк пачуў спрэчку паміж дарослымі наконт верша, у якім былі такія радкі:
- Добро должно быть с кулаками,
Добро суровым быть должно,
Чтобы летела шерсть клоками
Со всех, кто лезет на добро
Якое ж гэта дабро, калі яно лезе некуды з кулакамі і гатова парваць некага на шматкі? Верш адразу прынёс вядомасць маладому Куняеву. Пазней нехта напіша пародыю:
- «Добро, должно быть, с кулаками,
С хвостом и острыми рогами,
С копытами и с бородой.
Колючей шерстию покрыто,
Огнём дыша, бия копытом,
Оно придёт и за тобой!»
Калі мне сказалі, што да нас прыедзе аўтар таго верша, дык я уявіў сабе мажнага дзецюка, бамбізу з агромністымі валасатымі кулакамі. А ў сапраўднасці гэта быў сярэдняга росту бялявы мужчына ў акулярах і ў швэдры. І кулакі ў яго былі нармальнага памеру. Праўда, у амбітнасці і самалюбаванні ён Шклярэўскаму не саступаў.
За творчасцю Куняева я не сачыў, але аднойчы, у 80‑я гады, трапіўся на вочы ягоны верш, які тады насмяшыў. Размова ў ім ішла пра СНІД — пра тое, што ў Расіі гэты падступны вірус, вынайдзены на Захадзе, не пройдзе, бо яго заб’е «русский холод».
Цяпер «Наш современник» на чале з Куняевым друкуе патрыятычныя вершы, у якіх усхваляецца Сталін.
І гэта сёння ўжо не смешна.
Гаворка тут, зразумела, не пра асобу Куняева і не пра часопіс «Наш современник» (хоць, дарэчы, яго рэдактары нядаўна сустракаліся з чытачамі на Міжнародным кніжным кірмашы ў Мінску).
Данос пісьменніка на польскі часопіс, прынамсі, мае аднаго аўтара.
Ліст кіраўніцтву Польшчы, перададзены ў Варшаву праз польскае пасольства ў Мінску пасля прыняцця рэзалюцыі Еўрапарламента па Беларусі, падпісалі 24 тысячы «беларускіх грамадзян польскай нацыянальнасці». (Такую лічбу падаюць афіцыйныя СМІ).
А сутнасць абодвух лістоў — аднолькавая.
Падпісанты з Беларусі заклікаюць улады Польшчы «спыніць дыскрымінацыйную палітыку ў адносінах да сваіх суайчыннікаў», маючы на ўвазе нежаданне Варшавы супрацоўнічаць з Саюзам палякаў, афіцыйна прызнаным у РБ. На думку 24 тысяч падпісантаў, «у шматнацыянальнай Беларусі ўсе народы адчуваюць сябе паўнапраўнымі грамадзянамі сваёй краіны незалежна ад нацыянальнасці і веравызнання». Распальваюць жа канфлікт польскія СМІ, у якіх адбываецца «разгул фальшу». Ну, і, вядома, Анжаліка Борыс ды яшчэ некалькі экстрэмістаў з незарэгістраванага Саюзу палякаў на Беларусі.
Мне гэта нагадала іншыя калектыўныя лісты, якія падпісвалі простыя савецкія «грамадзяне яўрэйскай нацыянальнасці» ў той час, калі іншым яўрэям забаранялі эміграваць у Ізраіль. Героі Савецкага Саюза, заслужаныя работнікі культуры, ветэраны вайны і працы, рабочыя‑ударнікі, прафесары, настаўнікі і студэнты‑выдатнікі падпісваліся пад тым, што ў СССР няма антысемітызму і нацыянальнай варажнечы. А ёсць толькі дружба народаў, і культура кожнага з іх квітнее. Уся праблема ў асобных адшчапенцах‑ здрадніках, а таксама ў «разгуле фальшу» сіянісцкай прапаганды на Захадзе.
Як і сорак‑пяцьдзесят гадоў таму, ўсё перакулена з ног на галаву.
Улады арганізуюць калектыўныя лісты, вымагаючы ад падпісантаў усхвалення афіцыйнай палітыкі. І ніхто з дзржаўных чыноўнікаў нават не задумваецца, што такі «эпісталярны жанр» яшчэ больш дыскрэдытуе ўлады РБ. Бо гэта ўлюбёны метад дыктарскіх рэжымаў — прыкрывацца масавай «падтрымкай знізу». А калі падумаць, такія лісты дыскрэдытуюць не толькі арганізатараў, але ж і падпісантаў, зневажаюць іх саміх і народ, ад імя якога яны, нібыта, выступаюць.
Насамрэч, гэта ўлады павінны рабіць усё, каб і беларусы, і прадстаўнікі іншых нацыянальнасцяў — палякі, расейцы, украінцы, літоўцы, латышы, яўрэі адчувалі сябе грамадзянамі сваёй краіны.
А грамадзяне Беларусі сапраўды маюць поўнае права захоўваць сваю культуру, сваю спадчыну, сваю мову — разам з беларускай. Замест гэтага прапануецца перайсці ўсім кагалам на адзіную «обшчапанятную» мову. Не выпадкова калектыўны ліст з усхваленнем мудрай міжнацыянальнай палітыкі напісаны па‑расейску. Вось і ўвесь дыялог культур.
