Падарожжа па Малой Люцінцы з пошты Рэдакцыі

Цішыня… Дрыгаценне лістоты, слабенькі ветрык, птушыны пошчак і недасягальныя лясы, раствораныя ў тумане, супакойваюць сэрца і ўпарадкоўваюць думкі, а павольная хада, якая прымінае вільготную траву пасля дажджу, раскрывае ўсё новыя і новыя чароўныя краявіды. Удыхаючы лёгкае, прахалоднае паветра, можна сачыць, як высока, але быццам зусім блізка, плывуць аблокі і хмары, асветленыя промнямі сонейка. Усяго за некалькі крокаў, праз дарогу ад сядзібы «Марцінова гусь», расхінаецца невялічкі лясок, ён знаходзіцца побач з возерам. Тут будуюць свае таямнічыя хаткі бабры, але яны вельмі пужлівыя, таму пабачыць іх магчыма толькі на золку; а часам яшчэ і белую, як першы снег, чаплю.

Дарогі падарожжа праходзяць праз магутныя палі і лясы, якія здаюцца ўдалечыні вялікімі Альпамі-гарамі. Праязджаючы па пясчанай дарозе, я разам з ветрам узлятаю высока ўвысь, над палямі і далёкімі будынкамі Малой Люцінкі, у недасягальныя нябёсы, па якіх плывуць бурныя аблокі. Уздоўж дарогі — паша. Яна вядзе да вёсак, да старых, зруйнаваных будынкаў, а потым узвышаецца над шматлікімі кустамі і дрэвамі. Пад ёй цячэ ручай, ягоны плёскат нараджае яшчэ большыя таямніцы нашага падарожжа. Набліжаецца лес…

У ім адразу знаходзіцца конезавод. На вадасховішчы-вежы сціпла размясцілася гняздо буслоў. Іх грацыёзныя постаці нерухома ўглядаюцца ў цьмяны небасхіл. Назіраючы за імі, знікае хуткасць часу, і сэрца пачынае супакойліва біцца, яго таксама сцішае лясная прахалода. Знайшоўшы ўтульнае месца, сядаю… Але як можна ўседзець на месцы, калі цягне наперад, калі думкі рвуцца ў невядомае… Вельмі хутка даязджаю да асфальтаванай дарогі, паварочваю налева і праязджаю масток. Знаходжу альтанку, ёсць магчымасць адпачыць, асэнсаваць пачуцці, паслухаць плюсканне бурлівага руху ручая, але адмаўляюся. Паварочваю направа і бачу камень з надпісам: «Гонар партызанскага злучэння Баранавіцкай вобласці, дзейнічаўшага ў 1943 — 1944 гг. на тэрыторыі Валынскага раёна»…

Зноў направа і зноў выдатны лес. Гоцае сонейка праз дрэвы — гэта яны сваёй лістотай хаваюць неба і гарачыя промні. Маўчыць лістота, толькі вецер гудзе ўвушшу ад хуткасці руху; ён гуляе на твары і далонях. Паабапал дарогі, ствараючы магутную алею, стаяць асіны-волаты — ахоўваюць лясную цішу і жыццё. Далей па дарозе, па сцяжынцы, па драўляным навясным мастку і праз узгорак — да руінаў палаца Тышкевічаў.

Вечаровы падман спавіў схіл, муравы і руіны. Якая моцная спагада нарадзілася ўва мне да гэтага самотнага слабога палаца. Колькі хвілін я стаяў перад ім, каб запомніць кожную сцяну, колькі болю перажыў за гэты час, колькі разоў дакранаўся да мяккіх цаглін, якія жорстка рассыпаліся, і адразу з’яўляліся ў вачах цьмяныя здымкі. З тых хвілін і дагэтуль я гатовы аддаць свой лёс за ўваскрашэнне і ажыўленне тых імгненных з’яваў. Як шмат знікае сцяжынак да мінулага ў цемры сучасных гадоў. Напэўна, даўно ўжо забыў палац Тышкевічаў пяшчоту і ласкавасць словаў. Што мы робім са сваёй славутай гісторыяй?! Руіны нагадвалі пакінутага, бездапаможнага чалавека, які ўсё жыццё служыў людзям. Калі развітваўся з імі, мае рукі і словы дрыжалі…

Вяртаўся на лясную сцяжынку, якая неўзабаве перайшла ў пясчаную дарогу… Я ведаў, што наперадзе мяне чакае капліца, таму чакаў яе, нашу першую сустрэчу. Пачалі вырастаць з зямлі маленькія дахі хатак, крыж і сама капліца. Якое тут неапісальнае паветра! Два камяні паабапал уваходу нагадвалі нябачныя моцныя вежы. Справа на шыльдзе я здалёк прачытаў надпіс «Добры пастыр аддае сваё жыццё за авечак». Два героі — Герман і Ахілес, гэтыя два пастыры, аддалі сваё жыццё за людзей, за іх будучыню. Добра, што былі, ёсць і будуць сапраўдныя людзі, гатовыя ахвяраваць сваім жыццём ці лёсам дзеля астатніх, але як кепска, што ім гэта даводзіцца рабіць…

Павольна еду па дарозе, раптоўна ў віры лістоты з’яўляецца матыль. Каб прасачыць за ім, ягоным палётам і хуткім біццём крылаў, спыняюся. Раптам схамянуўся і зноў бачу фарбы і чую вецер. І зноў чараўніцтва прыроды — на нябачнай павуцінцы завіс маленькі жоўты бярозавы лісточак. Але вось сканчаецца лес. Пачынаецца поле — улада спякоты; тут пасвяцца магутныя коні, і адсюль можна сачыць за аблокамі. Яны хутка плывуць, нагадваючы снежную шугавею. Ссівелыя хаты. Праязджаючы паўз вёску, я ўбачыў студню, гэткай вады ніколі не спрабаваў, яе смак яшчэ вельмі доўга адчуваў на вуснах. Пясчаная дарога ж вяла ўсё далей.

Каб пабачыць замак Зэляў, павярнуў направа, даехаўшы да трасы,. Некалькі хвілін сярод вольных палёў — і вось яны — руіны замка.

Над зямлёй узвышаюцца волаты-вежы. Яны — гэта наша мінулая магутнасць, магутнасць Вялікай краіны, калісь гэтыя сцены абаранялі і хавалі сваіх гаспадароў ад ворага; калісь замак бачыў агністыя вочы, якія прагнулі смяротнае помсты, геройствы і здрады, атакі і барацьбу, чулі апошнія выдыхі. Цяпер жа тут пустэча, толькі стогны замка нагадваюць, што тут гулялі балі, лілося віно і гаварыліся словы кахання… Цяпер замак змагаецца ўжо адзін, ён змагаецца за сваё жыццё — памяць людзей, змагаецца супраць непераможнага ворага — часу.

Дарога назад, у Малую Люцінку… Свабода, думкі, мары, натхненне. Але мяне чакала яшчэ адно месца — сядзіба В.Дуніна-Марцінкевіча.

Узгорак. «На гэтым месцы стаяў дом, у якім з 1840 па 1884 год жыў вядомы беларускі паэт, драматург, тэатральны дзеяч і асветнік Вінцэнты Іванавіч Дунін-Марцінкевіч». На месцы сядзібы ўрастаюць у зямлю чатыры прыступкі, якія вядуць да помніка з шыльдай. Яна калісьці вітала на золках птушыныя спевы, а цяпер у гэтых спевах чуецца дзіва — пытанне: «Дзе вы?!" На ўзгорку знаходзіцца таксама крыж, які паставілі ў гонар свайго таленавітага продка нашчадкі. Таямнічы ўзгорак бясстрашна ахоўваюць дрэвы і густыя кусты. Доўгі час я правёў седзячы на прыступках. Хацелася, каб паэт пачуў мае словы падзякі, не, не толькі ад мяне, ад усяго народа. Дужа горача рабілася, калі ўяўляў, ведаў і адчуваў, што тут жыў знакаміты драматург, што тут ён пісаў і ставіў сваё п’есы, што тут рыпела ягонае пяро, пакідаючы на аркушы беларускія словы. Зямля памятае ягоную хаду, а паветра — голас…

Андрусь Вясёлка

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару «Нашай Нівы» ў ТГ