Дзённік Канскага кінафестывалю: праз паказ новага фільма Тэрэнса Маліка «Дрэва жыцця» Канамі авалодала вар’яцтва, а фільм перасягнуў самыя смелыя чаканні, расказаўшы пра амерыканскія1950-я , сямействамузыкі-няўдачніка і зараджэнне жыцця на Зямлі.
Канамі авалодала вар’яцтва. На сеанс у 8.30 раніцы трэба было прыходзіць мінімум за гадзіну — інакш не ўвайсці (тыя, што прыйшлі за паўгадзіны, у залу так і не трапілі). У палацы перакрывалі асобныя калідоры, каб даць праход Брэду Піту. На вуліцы з раніцы займалі месцы
Паказвалі «Дрэва жыцця» — пяты фільм Тэрэнса Маліка.
План фільма, у якім прыватная гісторыя расказаная паралельна з гісторыяй зараджэння жыцця на Зямлі, распрацоўваўся яшчэ гадоў трыццаць таму, калі фінансаванне знайсці было немагчыма.
З гадамі рэпутацыя пустэльніка, паэта і філосафа Маліка рабілася ўсё больш трывалай, а амбіцыі — усё маштабнейшымі: самыя знакамітыя акторы шыхтаваліся ў чаргу на праслухоўванне, хоць ні ўзнагароджаная «Залатым мядзведзем» у Берліне «Тонкая чырвоная лінія», ні «Новы свет» не былі паспяховымі з камерцыйнага пункту гледжання. У фінальнай версіі «Дрэва жыцця» аўтарскі дыктат Маліка, чый стыль унікальны і не ўсім будзе да душы, ураўнаважаны вар’яцкімі спецэфектамі і ўдзелам зорак — Шона Пэна і Брэда Піта (ён жа супрадусар). Нядзіўна, што фільм Малік аддаў не ў Берлін, дзе паказвалі дзве папярэднія яго карціны, а ў Каны — дзе калісьці, з узнагароджання «Дзён жніва» за найлепшую рэжысуру, стартавала яго міжнародная кар’ера.
Цяпер самае складанае — знайсці не тое каб правільныя, але хаця б нейкія словы для апісання «Дрэва жыцця», можа, і не найлепшага, але, мабыць, самага галоўнага фільма Маліка.
З аднаго боку, гэта раман выхавання. Паспяховы жанаты архітэктар (і аб прафесіі, і аб сямейным становішчы героя Шона Пэна даводзіцца здагадвацца са знарок беднага кантэксту) на імя Джэк успамінае гады дзяцінства.
Быццам прадчуваючы смерць аднаго з малодшых братоў, Джэк паступова дрэйфуе ад сыноўняй пакоры да падлеткавага бунту, аспрэчваючы аўтарытэт бацькоў. Вынік — ці то ўцёкі, ці то выгнанне з Эдэму — ад’езд з роднага мястэчка на новае месца працы бацькі. Пяцідзясятыя — гады асэнсавання страты нявіннасці, звязанай з удзелам ЗША ў некалькіх войнах. А яшчэ гады, калі быў выдадзены галоўны амерыканскі раман (ці антыраман) выхавання «Лавец у жыце».
Але гэта таксама і гады дзяцінства самага Маліка, што прайшло ў Тэхасе і два малодшых брата якога сышлі з жыцця заўчасна.
З іншага боку, гэта кіно пра стварэнне свету і яго будучую пагібель. Мы прысутнічаем пры Вялікім выбуху, любуемся амфібіямі і рэптыліямі (вось сапраўдны рэжысёр: зрабіў на кампутары дыназаўраў — ды так, што Спілберг пазайздросціць, — дзеля пяціхвіліннай, па сутнасці, бессюжэтнай сцэны), а потым назіраем заняпад астылай абязлюдзелай планеты. Нараджэнне немаўляці, яго першыя крокі, яго знаёмства з тым, што такое каханне і смерць, яго першая сустрэча, кантакт і непазбежны канфлікт з іншымі, яго пакутлівыя і заўсёды беспаспяховыя спробы асэнсаваць сябе — усё гэта знаходзіць паралель ва ўражлівым спектаклі Сусвету, які можа нагадаць толькі адзін фільм за ўсю гісторыю кінематографа: «Касмічную адысею — 2001» Стэнлі Кубрыка.
Аднак Кубрык — матэматык і аналітык, архівіст і сацыёлаг. Малік жа — прыроджаны паэт.
Лірычныя закадравыя рэплікі, якія суправаджалі кожны яго фільм, у «Дрэве жыцця» перастаюць быць каментаром да таго, што адбываецца, ператвараючыся ў бясконцую плынь свядомасці — ці хутчэй несвядомасці. Гэта нейкае ментальнае радыё, якое часам хочацца выключыць, настолькі ўражвае візуальная частка: дзіўныя нават не здымкі як такія, а тое, як яны змантаваныя. Як любая паэзія, гэтая карціна будуецца паводле асацыятыўнага прынцыпу, чужога логіцы і разумнаму сэнсу: сугучча, рытм або рыфма важнейшыя, чым сэнсавая паралель. Каб зразумець такое відовішча хоць неяк адэкватна, трэба пабываць у галаве Тэрэнса Маліка — а ў гэтай галаве, як высвятляецца, змясціўся цэлы космас.
Для малікаўскага кінематографа, якое дасягнула фармальнай дасканаласці менавіта ў «Дрэве жыцця», хочацца шукаць новыя азначэнні.
Сімфанічнае кіно? Герой Піта — няўдалы музыка і ў хвіліны спакою слухае то Берліёза, то Брамса, то Малера або сам грае Баха на аргане. Яго ідэал — Тасканіні, і Малік тут паўстае больш дырыжорам, чым
Ці, раз ужо гаворка зайшла пра сусветнае дрэва — вобраз, што аб’ядноўвае асноўныя сусветныя рэлігіі,-то чаму б не назваць гэта «арганічным кіно»?
Яно расце, як велізарны дуб, уверх і ўшыркі, не падпарадкоўваючыся законам сіметрыі, спантанна нараджаючы прыгажосць — і можа быць ацэнены толькі як адзінае цэлае. У дрэва ёсць галіны і плады, якія не злічыць, — як адгалінаванні сюжэту, поўнага змоўчанняў і няяснасцяў, — а ці ёсць карані: каб убачыць і апісаць іх, капаць трэба глыбока. Даглядаць карані і галіны дапамагае цэлая кагорта леснікоў, якую ўзначальваюць аператар Эмануэль Любецкі, мастак Джэк Фіску і кампазітар Аляксандр Дэспла. Але якім і чаму вырасце гэтае дрэва, ведае толькі сам аўтар, які пасадзіў у зямлю першы жолуд.
Спачатку можа здацца, быццам «Дрэва жыцця» — фільм пра пошукі Бога: героі пастаянна глядзяць у неба, моляцца, звяртаюцца да нябачных сілаў. Потым высвятляецца, што ўсе яны размаўляюць з дзіцем, якое
