Калі эканоміка падмяняецца палітыкай, гэта дрэнна заканчваецца.
Жорсткі сусветны
У самых розных прагнозах прадстаўнікоў розных эканамічных школ адшукваюцца два агульныя пасылы.
Прафесар эканомікі
Паабяцаўшы ўсё нядобрае еўрапейцам, уключаючы брытанцаў, амерыканцам і японцам, ён піша, што кітайская мадэль сёння паказвае ўсе свае заганы.
Пол Кругман таксама раіць не рабіць стаўкі на Кітай. Ён прапануе зірнуць на такую карціну. Нядаўні рост абапіраўся на будаўнічы бум, падсілкоўваючы рост цэнаў на нерухомасць. Хутка расло крэдытаванне… Гэта значыць у наяўнасці ўсе прыкметы класічнай «бурбалкі», якая цяпер лопаецца і дае самыя рэальныя падставы асцерагацца фінансавага і эканамічнага крызісу. Далей ён піша: «Я апісваю Японію канца
Кітай — галоўны спажывец усіх відаў рэсурсаў, фінансаў, тэхналогій, абсталявання і сыравіны. Таму крызіс у Паднябеснай такі небяспечны для ўсіх.
Магчымы ўплыў кітайскіх праблем на расійскую эканоміку пралічылі аналітыкі Ашчаднага банка. Іх цытуе «Фінмаркет»: запаволенне кітайскай эканомікі да 6,5% у наступным годзе можа абваліць цэны на нафту на 20%, а рост расійскага ВУП — да 1,2%. Паўтараючы Рубіні, Кругмана і іншых аналітыкаў, расійскія эксперты адзначаюць, што «ў 2010 годзе Кітай вырас на 10,3% і цягнуў за сабой увесь свет дзякуючы росту свайго імпарту». Цяпер жа чакаецца запаволенне росту ў Кітаі, і разлікі паказваюць, што пры такім раскладзе «цана на нафту можа апусціцца да $80 за барэль».
І Кругман, і Ксенія Юдаева, і Марыя Гадунова, і Андрэй Сінякоў з Ашчаднага банка адзначаюць адны і тыя ж прычыны кітайскага правалу — перш за ўсё рост ценевага крэдытавання (паводле Кругмана — «у амерыканскім стылі») на фоне млявага фінансавага рэгулявання.
Ашчадбанкаўцы, дарэчы, адзначаюць, што «доля Кітая ў расійскім экспарце — 5,1%, і калі гэты паказчык пачне зніжацца, то падзенне расійскай эканомікі можа стаць яшчэ мацнейшым» (чым да 1,2% ВУП).
Усё гэта не азначае немінучай катастрофы. Пол Кругман заклікае не ўпадаць у алармізм: «Але нельга не турбавацца: тое, што адбываецца цяпер у Кітаі, занадта падобна да расколінаў на вокнах, якія мы ўжо бачылі ў іншых месцах».
Аднак у дачыненні да Расіі варта дадаць яшчэ адну прычыну для «клопату». Большасць прагнозаў расійскіх экспертаў зыходзяць з канстанты, што, маўляў, пры цане нафты ў $100 за бочку ўсё будзе добра, пры падзенні яе на дваццатку будзе кепска, а пра зніжэнне сусветнай цэны ніжэй за $60 лепш наогул не думаць. Адпаведна, распрацоўваюцца сцэнары. Але насамрэч няма ўпэўненасці, што не толькі пры $100 за барэль, але і пры $ 120 удасца выконваць невыканальныя абавязанні, «нездзяйсняльныя мандаты». Аналітыкі ва ўсіх разліках зыходзяць з таго, што ўлада спыніць ці хаця б знізіць да ўзроўню, што паддаецца падліку, вар’яцкія абяцанні па закупках новых партый старых зенітак або па ўзвядзенні шыкоўных стадыёнаў у жабрацкіх гарадах і гэтак далей. Што яна нейкім чароўным чынам знойдзе сродак не павышаць падаткі, не выганяць фактычна фінансы з краіны і прыцягваць інвестыцыі пры задуманых выдатках. І ўсё гэта павінна адбыцца пры механізме ручнога кіравання ўсёй эканомікай і ўсімі грашыма з аднаго кабінета, механізме, які відавочна вычарпаў свой рэсурс. Гэта калі, да прыкладу, старшыня ўрада імчыцца ратаваць ад закрыцця адзін з відавочна стратных заводзікаў імперыі Дзерыпаскі і знаходзіць рашэнне: загадвае іншаму алігарху прадаць алюмініеваму начальніку ЦЭЦ, каб з яе ішоў танны ток на выраб чушак, якія прадаюць
А варта было б палічыць, не ці выгадней, з допускам на тое, што не заўтра ж усе разам памрэм, дазволіць зачыняць непатрэбныя заводзікі, але дапамагаць працаўнікам грашыма, тэхналогіямі, каб пачалі яны рабіць тыя ж алюмініевыя лыжкі для войска. Ці, пагадзіўшыся ў гэтым з Яўлінскім, хоць зямлю ім выдаць пад агароды…
Незаўважныя такія разлікі, можа быць, таму, што на самай справе гаворка ідзе пра падмену эканомікі палітыкай, а эканамісты ў палітыку лезуць неахвотна — гэта дрэнна канчаецца. У Расіі столькі невыкарыстаных рэзерваў для развіцця эканомікі — ад кінутых земляў да згалелых інтэлектуалаў, што напрошваецца рызыкоўная выснову: тут наогул не эканамічныя, а палітычныя праблемы жыць перашкаджаюць.
Трэнд да падмене эканомікі палітыкай не ў Расіі вынайдзены, гэтая дурасць даўно і добра вывучаная. Тады пагатоў ёсць сэнс вучыцца на чужых памылках.
Той жа Кругман карэктна адзначае рызыку самаахвярнай веры ў мудрасць улады на прыкладзе Кітая: «Некаторыя каментатары кажуць, што не варта хвалявацца. Што ў Кітаі ёсць моцныя і разумныя лідары, якія зробяць усё неабходнае, каб справіцца са спадам… я вельмі добра памятаю аналагічныя гарантыі ў дачыненні да Японіі ў
На тую ж тэму вядомая больш дакладная і горкая ўсмешка калегі Пола Кругмана, таксама нобелеўскага лаўрэата, Пола Самуэльсана: «Трэба прызнаць: вар’яты ва ўладзе здольныя самастойна ўзнаўляць сваё вар’яцтва і зусім не маюць патрэбы ў дапамозе ні нябожчыкаў, ні цяперашніх эканамістаў».
