Данута Валэнса — жонка першага прэзідэнта Польшчы, што перад гэтай высокай пасадай быў лідэрам апазіцыйнага руху «Салідарнасць», напісала кнігу аўтабіяграфічных успамінаў. Валэнсова ўвесь час асацыявалася з «хатняй курыцай», бо не выходзіла за межы славутага «жаночага» трыкутніка (кухня, дзеці, царква) . У сваёй жа кнізе яна першая з жонак былых апазіцыйных дзеячаў задаецца пытаннем: а ці была грамадская дзейнасць яе мужа этычнай з пункту гледжання іх сям’і?
Ці мог ён перакінуць на плечы жонкі не толькі цяжар выхавання дзяцей, але яшчэ і псіхалагічны, звязаны з ягонай апазіцыйнасцю:у сацыялістычнай Польшчы Валэнса адседзеў не адзін турэмны тэрмін.
Сучасная Беларусь таксама багатая на вязняў сумлення, адзіным «грахом» якіх з’яўляецца нязгода з дзяржаўнай палітыкай.
Але гэтая праблема ў Беларусі мае шэраг дадатковых асаблівасцяў.
Валэнса меў у Польшчы маральную падтрымку большасці сваіх суграмадзян.Нашае ж постсавецкае грамадства баіцца
Разам з тым, большасць беларусаў прывыкла асуджаць сваіх ініцыятыуных суайчыннікаў.Або ніяк не рэагаваць на іх, быць абыякавымі.
Праз усё вышэйузгаданае беларусы мала схільныя верыць у нейкія аўтарытэты, тым больш тыя, што вызнаюць нейкія незразумелыя для іх каштоўнасці. Палітыка ж — першы такі абшар, дзе не толькі ўлада не мае ўяўлення пра існаванне нейкай этыкі, нормаў, прынцыпаў, але і шараговыя беларусы. Ды і не надта яны задаюцца такімі пытаннямі, абы чаго не выйшла.
Для некаторых нязломнасць палітвязняў у турме — праява гераізму, якім трэба ганарыцца.І яно сапраўды так ёсць.
Але цэняць яго адзінкі, і зменіцца не адно пакаленне, пакуль прагматычная ды прыземленая беларуская большасць асэнсуе вартасць нязломнага сумленняі асабістага гонару чалавека, які хоча быць свабодным.
Таму, быць можа, варта людзям, што хочуць называцца беларускімі палітыкамі, перастаць мерыць свой унёсак у беларускую справу працягласцю турэмнага зняволення.Калі ёсць магчымасць скараціць яго, нават падпісаўшы прашэнне да сумнавядомай асобы, што на вялікі жаль трымае пад сваім кантролем Беларусь — варта падпісаць. Нічога ганебнага ў гэтым няма.
Паперка не азначае змены перакананняў.Алесь Міхалевіч ёсць тут яскравым прыкладам. Затое хуткае вызваленне азначае пагаджэнне хоць у нейкай ступені інтарэсаў сем’яў палітзняволеных і… ўсяго беларускага грамадства. Для апошняга таксама было б больш прадуктыўным, каб замест нейкіх незразумелых (на жаль) для большасці ўчынкаў, Саннікаў, Статкевіч, Бандарэнка і іншыя былі на волі і дзяліліся сваімі поглядамі з як мага большай колькасцю суграмадзян. Беларускія турмы — не Бастылія, сучасныя беларусы — не французы. Здаецца, гэтае сцверджанне не трэба нікому даказваць і тлумачыць.
