Хто з нас не чытаў у дзяцінстве і юнацтве кнігі пра робатаў? Гуманістычная
з паглыбленнем крызісу цывілізацыі, робаты ў літаратуры пачынаюць надзяляцца пазітыўнымі чалавечымі якасцямі, напрыклад, вернасцю і спагадай.«Жалезныя» людзі нават вызначаюцца… рэлігійнасцю. Так, у раманах Кліфарда Саймака апісана, як робаты ратуюць ад забыцця веру ў Бога, ад якога канчаткова адмовіўся чалавек, стомлены халоднымі зорнымі прасторамі.
Як і кожны падлетак, што рос у эпоху НТР, я верыў у «добрых» робатаў і «мірны» штучны інтэлект. Вось чаму сапраўдным культурным шокам для мяне сталася кінастужка «Тэрмінатар», якую пры канцы
Аказваецца, робаты цалкам здольныя ўзбунтавацца і пакласці канец эпосе чалавека!(Дарэчы, у гэты ж час савецкія грамадзяне паглядзелі «Чужынца» і «Драпежніка», якія перакрэслілі магчымасць мірнага кантакту нашай цывілізацыі з іншапланетнікамі, аб чым дзесяцігоддзямі марылі
Кнігі пра бунт машынаў, якія былі падобныя да каметаў, што зрэдчасу праносяцца па небасхіле сусветнай літаратуры, на пачатку XXI стагоддзя ператварыліся ў зорны дождж, сталіся ці ні мэйнстрымам навуковай фантастыкі.
Многія чытачы ўжо стаміліся ад бясконцых апісанняў таго, як робаты (цяпер — андроіды) бяруць верх над чалавекам — быццам бясконцай прасторы коміксаў для гэтых яркіх, брутальных сцэнаў замала!Але ж «высокая» літаратура — а яна сапраўды прысутнічае на «тэрыторыі» робатаў (дастаткова згадаць раман «Ці мараць андроіды пра электраавечак?» Філіпа Дыка) — працягвае паглыбляць сутнасць канфлікту паміж чалавекам і штучным інтэлектам, знаходзіць усё новыя спосабы мастацкай выразнасці для ўвасаблення цалкам магчымай драмы. (У якасці водступу: усяго толькі праз адно стагоддзе высветлілася, што ў рэчаіснасць увасобілася звыш 80% прадказанняў фантаста Жуля Верна.)
Свой унёсак у гэтую тэму зрабіў пісьменнік Дэн Уілсан.
Яго раман «Робаты Апакаліпсісу» (2011), што ўзначальваўтоп-10 найлепшых кніг amazon.com, расказвае пра ўсё тую ж вайну з людзьмі мегамозга, які вырваўся на волю з сакрэтнай лабараторыі і ўзяў кантроль над усімі механізмамі.
Ракурс для аповяда абраны досыць арыгінальны: вайна апісаная не са словаў адной ці некалькіх асобаў — агентаў ураду ці вайскоўцаў, а ад імя мноства простых людзей (нават дзяцей і падлеткаў!) з розных краінаў, вымушаных уступіць у бязлітасную бойку з машынамі, якія «любілі нас, нават калі знішчалі нашую цывілізацыю».
Кожная частка кнігі — аповяд аднаго чалавека ці сцэна з ягоным удзелам. І словы, і падзеі з механічнай неперадузятасцю і бяздушнай дакладнасцю былі занатаваныя камерамі, усталяванымі па ўсім свеце яшчэ да пачатку вайны і выкарыстанымі пазней штучным інтэлектам — правадыром паўстання.Гэтыя чалавечыя сведчанні — жывыя дакументы часу — надаюць аповяду праўдападобнасць, робяць кнігу, напісаную ў жанры вайсковай фантастыкі (Military Science Fiction), панарамнай і цэласнай.
«Робаты Апакаліпсісу» — хроніка вайны і ўвадначас гісторыя эвалюцыі чалавека, вымушанага як від стаць лепшым, больш дасканалым.Перамога над тымі, «чый знаёмы, але скажоны воблік нагадваў людзей і жывёлаў з іншай галактыкі, створанай чужым Богам», не дала чалавеку новае цела і здольнасці, а навучыла новай адказнасці і ведам — у першую чаргу аб уласным месцы на Зямлі. Машыны, забіваючы людзей, ачышчалі планету для саміх сябе, рыхтаваліся да эксперыментаў над жыццём планеты, падобных да тых, што ладзілі самі людзі — іх стваральнікі. Але
«біялагічныя» машыны, якія калісьці перажылі ледніковы перыяд, ізноў выявіліся мацнейшымі відам.
Дэн Уілсан сваёй кнігай пытаецца, у які бок пасля сканчэння вайны будзе скіраваная новая моц чалавека і які выгляд набудуць новыя стварэнні ягоных рук. І вось тут
малады пісьменнік інтанацыйна супадае з бацькамі — заснавальнікамі навуковай фантастыкі, якія лічылі робата бездакорным носьбітам гуманістычнай маралі, закладзенай у яго чалавекам.
