У газеце амерыканскіх беларусаў, якая так і называецца: «Беларус» — цікава чытаць апошнюю старонку, дзе друкуюцца падзякі за ахвяраванні: «На выдавецкі фонд «Беларуса» 100 даляраў ахвяраваў у памяць
Вось цяпер здарылася гэтая справа з Музеем Быкава. Стала вядома, што «Лукашэнка даручыў» яго стварыць.А даручыў таму, што сям’я Васіля Быкава — не ведаю, удава Ірына ці сыны — перадалі пад гэтую інстытуцыю дачу Быкавых у Ждановічах пад Мінскам.
Справа закрыта, музей будзе.Але мне ўсё ж хочацца сказаць пару словаў наўздагон. Дзеля будучых аналагічных сітуацый.
Сяргей Навумчык з радыё «Свабода», з ягонай палымянай любоўю да Беларусі, выказаў страхі, што музей Быкава акажацца муляжным,як хата пісьменніка ў Бычках, што не будзе захаваны ані жорсткі побыт эпохі, ані праўда ідэй Быкава. Другія ўзрадаваліся самому факту «нармалізацыі» спадчыны Быкава, лукашэнкаўскаму блаславенню на яшчэ адной нацыянальнай ініцыятыве.
Мне хацелася б звярнуць увагу зусім на іншае.
Спачатку — кароткі ўспамін. У 2001 годзе давялося мне зайсці да тадышняга галоўнага рэдактара дзяржаўнага часопіса «Полымя» Сяргея Законнікава. Прыйшоў я ў якасці тады яшчэ рэдактара часопіса «Arche» з прапановай абмену анонсамі нумароў. «Нам гэта нецікава», — прадказальна адрэзаў мне Законнікаў, які меў уласны кабінет галоўнага рэдактара галоўнага літаратурнага часопіса краіны (мы, архэўцы, працавалі на ўласных кватэрах і дагэтуль, ужо даўно без мяне, архэўцы збольшага працуюць у сваіх хатах). Я без крыўды на
І чыё цяпер «Полымя» і чый «Arche»?І якое, на выніку гэтых гадоў, значэнне «Полымя» і якое — «Arche» ў інтэлектуальным працэсе?
Музей будзе дзяржаўным з усімі наступствамі.Прыватны музей быў бы нічым не горшы, на маю думку. А нават меў бы лепшыя шанцы ў чымсьці.
Але не гэта галоўнае. Мне важней сфармуляваць іншую думку.
Дачу перадалі пад музей, бо лічаць такі спосаб ушанавання памяці пісьменніка найлепшым. Музей Коласа, музей Броўкі ёсць — і вялікі, Народны Быкаў мусіць стаяць упоравень.
Так, музей — важны інстытут, што дае ранг і канал камунікацыі з грамадствам.
Але я вярнуся да таго прыкладу «заміж вянка на магілу».
Не выключаю, што амерыканская сям’я дзейнічала б у такой сітуацыі іначай. У апошнюю чаргу яны б разглядалі варыянт перадачы гэтага будынку дзяржаве, і тым больш — такой несвабоднай, нестабільнай дзяржаве.Можа, яны б гэтае памяшканне перадалі ва ўласнасць часопісу «Дзеяслоў», дзе Быкава друкуюць, дзе ён рэальна жыве, дзе жыве рэальная, свабодная беларуская літаратура. Або нікому не перадавалі б ва ўласнасць, а проста дазволілі распараджацца гэтым будынкам маладафронтаўцам, Насце Палажанцы ці
Хай сваякі Быкава не зразумеюць мяне няправільна. Я проста спрабую перадаць агульную ідэю на канкрэтным, зразумелым прыкладзе: не дзяржава, а грамадзянская супольнасць, незалежная культура сёння прыярытэт.
Найлепшая памяць пра Быкава — гэта той самы «Дзеяслоў», той самы Малады Фронт, тая самая «Вясна». Сапраўдная памяць — у ідэях, а не ў музеях.У гэтых ідэях толькі Быкаў сёння жыве, а не ў стэндах і мармуровых шыльдах. І будзе жыць — калі носьбіты гэтых ідэй не растрацяцца на другаснае.
