Запрашаем у сяброўскае падарожжа «У пошуках ідыша» з Міхалам Анемпадыставым 2

Іўе

Мястэчка вядомае ад XV стагоддзя.

У сярэдзіне XVІ стагоддзя — цэнтр адной з найбольш радыкальных плыняў пратэстантызму — арыянства. Тут дзейнічае арыянскі кляштар і акадэмія, дзе выкладаліся 8 свабодных навукаў і 5 моваў, у тым ліку, старажытнагабрэйская.

У 1598 годзе ў Іўі селяцца першыя татары. Мястэчка дагэтуль захавала за сабой тытул сталіцы беларускіх татараў, у ім дзейнічае мячэць, фундаваная княгіняй Эльфрыдай Замойскай у 1884 годзе. Захавалася татарскае прадмесце як месца кампактнага пражывання іўеўскіх татараў са слыннымі татарскімі агародамі і дагледжанымі могілкамі (мізарам).

Іўеўскія габрэі ўпершыню згадваюцца ў інвентары за 1685 год. На той момант у мястэчку налічваецца 61 двор, з іх 8 татарскіх і 9 габрэйскіх. Першыя габрэйскія падворкі знаходзіліся на вуліцы Наваградскай, пры рынку. На гэтым месцы захаваліся будынкі сінагогі і двух малітоўных дамоў. Апроч гэтага, амаль цалкам захавалася забудова габрэйскай часткі мястэчка.

Увогуле, Іўе — адзін з нешматлікіх прыкладаў ацалелай гістарычнай забудовы. Апроч аўтэнтычных жылых будынкаў тут захаваўся млын, касцёл св. Пятра і Паўла, і будынкі кляштара бернардынцаў, якія маляўніча высяцца над рэчкай Івянкай, на месцы колішняга замчышча.

На ўскраіне Іўя знаходзіцца мемарыял памяці ахвяраў іўеўскага гета, дзе загінулі жыхары мястэчка і суседніх з ім Трабаў, Бакштаў, Юрацішак.

Юрацішкі

Мястэчка па дарозе на Трабы. Тут захаваліся касцёл, царква і будынак сядзібы ХІХ стагоддзя. У прынцыпе, гэта тыповае маленькае мястэчка, без асаблівых адметнасцяў. Мы там спыняцца не будзем, але праехаць праз яго і паглядзець праз акно будзе цікава.

Трабы

Упершыню згадваецца ў 1490.

На ўскраіне мястэчка захаваліся габрэйскія могілкі.

Апроч гэтага, у самім мястэчку захавалася драўляная царква св. Пятра і Паўла, пабудовы 1784 года і неагатычны касцёл Нараджэння Марыі Панны (1900–1905).

Гальшаны

Закладзеныя каля 1280 г. паўміфічным князем Гольшам. Першапачаткова сталіца Гальшанскага княства. Радзіма Соф’і Гальшанскай, каралевы Польшчы, другой жонкі Ягайлы.

У пачатку XVІІ ст. Гальшаны робяцца ўласнасцю Сапегаў, а ў 1610 г. Павел Стэфан Сапега закладае славуты Гальшанскі замак, які пазней стаў прататыпам Чорнага замка Альшанскага Уладзіміра Караткевіча. Апроч замка ў Гальшанах захаваліся кляштар францысканцаў, касцёл св. Яна Хрысціцеля, аўтэнтычная забудова рынкавай плошчы з гандлёвымі шэрагамі, жылая забудова канца ХІХ ст., капліца, царква св. Юрыя з мошчамі святой Юльяны Гальшанскай, жонкі вялікага князя Вітаўта, а таксама млын у працоўным стане. На выездзе з мястэчка ў бок Барунаў захаваліся габрэйскія могілкі, старажытнае гарадзішча. Першыя згадкі пра гальшанскіх габрэяў адносяцца да 1636 года. Найбольшы росквіт габрэйскага жыцця ў Гальшанах прыпадае на канец ХІХ стагоддзя. У Гальшанах дзейнічае сінагога, 4 малітоўныя дамы, 2 габрэйскія школы. У пачатку стагоддзя на рагу рынкавай плошчы адкрываецца філіял Габрэйскага банка, насельніцтва мястэчка на 48% складаецца з габрэяў.

Багданава

Вёска Багданава ляжыць па дарозе да мястэчка Вішнева. Гэта родавае гняздо мастака Фердынанда Рушчыца, загадчыка кафедры выяўленчага мастацтва Віленскага ўніверсітэта, асобы, знакавай для беларускай і польскай культураў.

Дзесятнікі

У Дзесятніках варта паглядзець нямецкія вайсковыя могілкі часоў Першай сусветнай вайны. Менавіта па маршруце нашай вандроўкі праходзіла лінія фронту, дзе некалькі гадоў вяліся пазіцыйныя баі. У апошнія гады могілкі ўпарадкаваныя за нямецкі і маглі б стаць прыкладам для ўсіх нас у павазе да памяці продкаў. Ад могілак адкрываецца цудоўны від на даліну ракі Гальшанкі.

Вішнева

Мястэчка вядомае з XІV ст у межах Крэўскага княства.

Тут захаваліся касцёл пабудовы 1641 г. (на месцы ранейшага драўлянага, пабудаванага ў 1442), царква 1865-га, фрагменты парка і сядзібы Храптовічаў, а таксама адметныя каталіцкія і габрэйскія могілкі.

У Вішневе нарадзіліся альбо працяглы час жылі многія знакамітасці: прэм’ер-міністр Ізраіля Шымон Пэрэс, беларуская паэтка Канстанцыя Буйло, паэт і перакладчык, а таксама праваслаўны святар і школьны настаўнік Пятро Бітэль, ксёндз Уладзіслаў Чарняўскі, аўтар перакладу Евангелля на беларускую мову. Тут нарадзілася жонка Янкі Купалы Уладзіслава, тут правёў апошнія гады жыцця і ў 1593 г. быў пахаваны, Сымон Будны — выбітны дзеяч эпохі Адраджэння.

Валожын

Вядомы ад XV стагоддзя як уласнасць князёў Валожынскіх. Пазней належаў Манвідам і Гаштольдам. Ад 1542 — каралеўская маёмасць, ад 1567 — маёмасць Радзівілаў.

Пік габрэйскай прысутнасці тут, як і паўсюль на Беларусі, прыпадае на канец ХІХ ст. Габрэйская грамада налічвала тады 2 310 чалавек (72,8%).

У Валожыне захаваліся будынак славутай ешывы (1806) і старыя габрэйскія могілкі.

Даведкі па тэлефоне: (029) 180-28-38 (Святлана).

0

0

0

0

0

0