Нобэль жыў! Нобэль жывы! Нобэль будзе жыць!
(Наш адказ лордам Керзанам)
Iзноў хаваюць Нобэля. На маёй памяцi яшчэ засталiся камэнтары «Правды» на ўзнагароджаньне Бродзкага Нобэлеўскай прэмiяй па лiтаратуры — з патугамi давесьцi, што вынаходнiку дынамiту (Нобэлю) надышоў час адправiцца на звалку.
Лёгiка органа КПСС была простай: выбар швэдзкай Акадэмii —абiбок Бродзкi — як нiхто iншы абсалютна не адпавядае стандартам лiтаратурнага генiя. Гэта адназначна сьведчыць пра крызыс нобэлеўшчыны. Таму Нобэль — мярцьвяк. Няхай жыве Ленiнская прэмiя!
Сёлета ў нас новыя пахаваньнi. У ролi плакальшчыкаў —правыя публiцiсты, якiя ня могуць дараваць Нобэлеўскаму камiтэту ўзнагароджаньне левага iтальянскага драматурга Дар’ё Фо. Вось i «НН» надрукавала ў мiнулым нумары пад красамоўнай шапкай «Нобэлеўская прэмiя памерла» спачуваньне ўсiм, хто ведаў нябожчыка. Экспэрт па ўскрыцьцi трупа Нобэля Сяргей Шупа ўпэўнены, што сьмерць наступiла ад таго, што «насуперак усякаму глузду й здароваму сэнсу акадэмiкi аддаюць прэмiю малавядомаму iтальянскаму клоўну» (не схацеўшы нават узгадаць ягонае прозьвiшча).
Я ня стаўлю перад сабою задачу рэабiлiтаваць у рамках гэтага артыкула лiтаратурныя вартасьцi п’есаў Дар’ё Фо. Няхай гэтым займаецца Алег Чывадзэ на старонках «Товарища». Але мне незразумелы нэгатыўны акцэнт тэрмiну «малавядомы клоўн». Вiдаць, Чарлi Чаплiн i Вудзi Ален —шырокамаштабныя клоўны, i таму зь iх iншы попыт.
Я магу ўпэўнiць шаноўнага сп. Шупу, што нябожчык жывы. У яго нармальны пульс i ён цiкавiцца жанчынамi. Толькi што ён засьцёб усiх лiтаратуразнаўцаў сьвету, якiя заўсёды бачылi ў iм апошнi прытулак «здаровага сэнсу i лёгiкi». Ён чытае за ранiшняй кавай апошнiя нумары самых рэспэктабэльных сусьветных газэтаў, якiя не на жарт заклапочаныя ягоным палiтычным хулiганствам i атрымлiвае ад гэтага сапраўднае постмадэрновае задавальненьне.
Уявiце сабе зараз паседжаньнi швэдзкай Акадэмii апошнiх гадоў.
Старшыня: Вось, як бы, давайце абярэм ляўрэата па лiтаратуры.
Акадэмiк А (цiха): Можа гэты, Клаўс Хуга.
Акадэмiк В: Якi яшчэ Хуга?! Той, што зрабiў дзьве стылiстычныя памылкi ў апошнiм рамане? Вы ўяўляеце, што скажуць фiлёлягi!
Акадэмiк С (яшчэ цiшэй): А можа, лiтоўка Бэлша Вiзмавiца?
Акадэмiк D: Вар’ят! Усе лiтаратуразнаўцы фiнскай затокi чытаюць латышку Вiзму Бэлшавiцу.
Акадэмiк Е: А што тады рабiць?..
Акадэмiк F: Давайце гэтага, Iвана Каровiна. Ён дысыдэнт, а супраць дэмакратыi нiхто не папрэ.
Старшыня: А ён часам ня гомiк i ня нэгар?
Акадэмiк G: Ды не, здаецца.
Старшыня: Ну тады галасуем. За. Супраць. Адзiнагалосна.
Такога кшталту вакханалiя нармальнасьцi зрабiла б з Нобэлеўскага камiтэту нейкi гiпадром, дзе на пiсьменьнiкаў ставiлi як на рысакоў. Васiль Быкаў, згодна букмэкерскай канторы «Шупа i К°», таксама, дарэчы, удзельнiчаў у апошнiм забегу.
Позна цi рана, гэта было павiнна абрыдзець любому, нават самаму нармальнаму. Калi б акадэмiкаў прарвала гадоў зь пяць таму, яны, як пiць даць, аддалi б усе грошы Нобэля аятоле Хамэйнi за тое, што ён не дае спакойна спаць iншым нобэлеўскiм ляўрэатам. Але цяпер на двары 1997 год i швэдзкiх акадэмiкаў фатальна прарвала на левых.
Я кажу фатальна, бо швэдзкiя акадэмiкi, абраўшы Дар’ё Фо ляўрэатам лiтаратурнай прэмii, зрабiлi вялiкi ўнёсак у рэнэсанс левых рухаў. Уявiце: сёньня сымбалямi левага руху зьяўляецца паўстанцкi правадыр мэксыканскiх iндзейцаў субкамандантэ Маркас i iтальянскi камэдыянт Дар’ё Фо. Левыя канчаткова вярнулi сабе iмiдж гуманiстычных авантурыстаў, ненармальных дадаiстаў, iнтэлектуальных шызiкаў-раматыкаў, непапраўных антырацыяналiстаў.
Прыемны падарунак напярэдаднi 80-ай гадавiны Кастрычнiцкай Рэвалюцыi. Што да Нобэля, то ён папросту ўзнагародзiў прэмiяй самаго сябе.
Лёлiк Ушкiн
i яшчэ цэлы сьпiс разьюшаных падпiсчыкаў «НН»
