Адам Глёбус
СЬВЯТА БЕЗЬ МЯНЕ
Сто разоў скажы слова «сьвята», а на душы не пасьвятлее й весялосьцi не дадасца. Дзьвесьце разоў апiшы сьвяточныя ўрачыстасьцi й гэтаксама не дадасца табе добрага настрою. Наадварот. Чым болей разважаю пра сьвяты, тым больш маркотна робiцца.
Ну, якiя яны бываюць, сьвяты? Дзяржаўныя? Пра iх лепш i ня згадваць. Нiколi ня браў удзелу ў гульбiшчах, арганiзаваных дзяржаваю. Вайсковыя парады не наведваў. А танкi й ракеты на вулiцах пад час падрыхтоўкi так званай усенароднай урачыстасьцi выклiкаюць у душы зацятасьць, агрэсiю й злобу. Не люблю выйсковасьць i яе пачварныя формы. Нешта базнадзейнае тоiцца ў балотна-зялёных i брудна-шэрых афарбоўках салдафонскай i мiлiцыянцкай амунiцыi. А гэтыя абсечаныя выкрыкi салдацкiх ратоў? Горш за сабачы брэх. Пачуеш: «Здра! Жэл! Тав! Ген!» i згадаеш: «Сказаў я ў сэрцы сваiм аб сынах чалавечых, каб выпрабаваў iх Бог, i каб яны бачылi, што яны самi па сабе — жывёлы!» Так напiсана ў бiблейскай кнiзе «Эклезiяст».
А ты скажаш: «Бог зь iмi: з парадамi, салдатамi й дзяржаўнымi чыноўнiкамi, а ёсьць жа рэлiгiя, сабор, Бог!» Адкажу. Рэлiгiйныя сьвяты для мяне ня лепшыя за дзяржаўныя. Калектыўнае шанаваньне Бога — абсурднае, нават больш абсурднае за калектыўнае разбурэньне сьвятыняў. Можа, такiя фэсты й шабасы надаюць некаму сiлы. Некаму? Так! Але ня мне. Я заўсёды пачуваюся чужанiцаю ў перапоўненых саборах. Замест таго, каб слухаць айца царквы, я чамусьцi назiраю за чарнаскурым маладзёнам, якi доўга азiраецца, нiбыта злодзей, а потым засоўвае за скульптуру Хрыста фотакартку сваёй дачкi ў школьнай форме з партфельчыкам. У гэтага мурына-бацькi, як i ў мяне, асабiстае пераважае над грамадзкiм.
Але й асабiстыя сьвяты кшталту вясельляў, днёў нараджэньняў i юбiлеяў мяне не кранаюць. Чаму? Усе сьвяты зьвязаныя з датамi — з датамi народзiнаў, сьмерцяў, перамог, стварэньняў, утварэньняў i зьнiкненьняў. А чым 50 лепей за 51,5? Нiчым. Чаму варта сьвяткаваць 100-годзьдзе? Кожная дата нараджэньня прымушае задумвацца пра дату сьмерцi. Але не наадварот. У той жа кнiзе «Эклезiяст» напiсана: «Добрае ймя лепей за дарагую масьць, i дзень сьмерцi — за дзень нараджэньня. Лепей хадзiць у дом, дзе плачуць па памерлым, чым у дом, дзе банкетуюць; бо такi канец кожнага чалавека, i жывы прыкладзе гэта да свайго сэрца. Нараканьнi лепей за сьмех, бо пры маркотным твары сэрца робiцца лепшым. Сэрца мудрага — у доме плачаў, а сэрца неразумнага — у доме весялосьцi».
Дык што ж застаецца нам ад усiх сьвятаў? Для мяне амаль нiчога, акрамя iмгненьня, калi адна дата скончылася, а другая не надыйшла — сьвята Новага году. Гэта адзiнае сьвята, якое я сьвяткаваў шчыра. Такi лёс. Такое выхаваньне. Такая краiна. Такi я быў, пакуль верыў у Дзеда Мароза. Цяпер я — iншы, нi ў якiя дзiцячыя казкi ня веру, нi ў Дзеда Мароза, нi ў Iсуса Хрыста. Дык што застаецца ў такiм разе? Лiрыка. Так. Для мяне сьвята ў лiрычным настроi. Iдзе сьнег. Сонечна. Сьняжынкi лятуць праз маю душу. Можна напiсаць верш. Зрэшты, можна й не пiсаць верш, цi дакладней, не запiсваць яго. Мастакi, паэты, акторы — да якiх я ў пэўнай ступенi належу — заўсёды працавалi на агульназначных сьвятах, а для сябе знаходзiлi сьвяточнасьць у самы звычайны дзень.
11.12.1998
