Jubilej 2000 hodu

Jubilej 2000 hodu*

Nia kožnaja nacyja maje padobny jubilej. A Biełarusy majuć

Čas touščaju u đvie tysiačy hadou xavaje u sabie pađeju, što skałanuła nieba i pierakuliła ludzki śviet. Ale toj paroju jana apynułasia pa-za uvahaju pilnyx historykau dy mudryx knižnikau. Adno prostym pastuškam nieba pakazała znak: anioł abvieściu, što na ziamli źjaviusia Zbauca rodu ludzkoha, naš Pan Jezus Xrystos. Vojska niabiesnaje śpiavała: "Słava na vyšyniax Bohu, i na ziamli supakoj luđam dobraj voli". Hetaja prajava — radasnaja i uźniosłaja — złučajecca tysiačahadovym mastkom ź jinšaj pađejaj na našaj ziamli — sumnaj dy žałobnaj. Rouna praz 1000 hadou pa naradžeńni Xrysta pamiraje samaja pieršaja manaška xrystovaja — Anastasija, raniej zvanaja Harysłavaju, a jašče raniej — Rahniedaju. Lehiendarnaja historyja Biełarusau praz Rahniedu niby pieraciakaje u letapisnuju. Rahnieda — heta amieha i alfa našaj nacyi.

Nieuzabavie minaje jašče adna tysiača hadou. Znou nastupaje momant, pouny histaryčnaj važkaści dy mahičnaha padtekstu. Jakraz nam vypała mahčymaść być śviedkami i čynnymi uđelnikami hetaha momantu. Plamiony ludzkija zastyhli u pradčuvańni: zaraz staniecca štości, što raźvierźnie ziamlu syruju. I prauda. Zbyłosia, jak toj kazau.

U Zasłaui, u pupie ziamli našaj rodnaj, adbylisia raskopki, jakix śviet jašče nia bačyu. Raskopki nie zvyčajna arxiealahičnyja, a skulpturnyja. 25 junyx mastakou za try dni i try nočy raskapali ź piasku vałatouskuju postać kniahini Rahniedy. Jana lažała jak žyvaja i uzirałasia praz tysiaču hadou na nas siońniašnix. Biełaruski narod ściakausia na uračystuju sustreču sa svajoj lehendarnaj kniahiniaj. Fest raspačau dudar Viačasłau Kałacej. Đaučaty z falklor-teatru "Hościca" pakazali Rahnieđe svaje skoki. Joj ža śpiavali našy sučasnyja bardy: Zmicier Sidarovič ź Miensku, Andrej Mielnikau z Homiela dy Lera Som z rađimy Rahniedy — z Połacku. Svaimi uražańniami đalilisia pałkija pramoucy. Viou rej Juraś Zygimont. Paśla viecier nahnau čornuju xmaru z hrymotami, i viđeža źnikła znou až na tysiaču hadou. Jak toj kazau, ź piasku stvoranaja u piasok tut ža i abierniecca. Ale pad čas raskopak my usio ž paśpieli zrabić ceły šerah sensacyjnyx adkryćciau.

Pa-pierЕЎaje, bieЕ‚aruskamu narodu, dy i usiamu Е›vietu, nareЕЎcie staЕ‚a viadomym miejsca vieДЌnaha spaДЌynu naЕЎaj Rahniedy.

Pa-druhoje, lehienda pra toje, što luđi biełaruskaha plemieni zdavion-dauna byli vielizarnaha rostu i nazyvalisia Vołatami — heta nie pustaja vydumka, a ščyraja prauda. Zirniecie na fotadakumenty z raskopak — i źniknuć apošnija sumnievy.

Pa-treciaje, zirniecie na kryž, što u levaj ruce Rahniedy. Znajomyja abrysy, ci nia prauda? Dyk voś adkul trapiu vobraz kryža da Eufrasińni Połackaj! Ad jaje prapraprababki Rahniedy! Ale voś adkul jon źjaviusia u rukox Rahniedy — xaj heta razhadvajuć nastupnyja pakaleńni historykau.

Da taho ž nam udałosia razhadać zahadkavy žest pravaj ruki. Ukazalny palec nibyta ukazvaje na štości. Na što? Tajnica raźviejałasia jak tolki Juraś Zygimont raskapau pad tym palcam zban đesiataha stahođđa. A u zbanie — załaty piasok dy suvoj staražytnaha piśma, śpisany ćviordaju Rahnieđinaju rukoju i čyściutkaju połackaju movaju. Hetaje pasłańnie Rahniedy ciapier zaxouvajecca u Historyka-kulturnym muzei-zapaviedniku "Zasłauje", i luby školnik u stanie pračytać jaho, zrazumieć i vyzubryć napamiać. Kaliści ličyli najstaražytniejšym pomnikam biełaruskaha piśmienstva piačatku Iziasłava, syna Rahniedy. Ale ad siońnia hetaje hanarovaje miejsca pa pravie naležyć pasłańniu samoj Rahniedy.

Aproč usiaho skazanaha, u hetym piśmie xavajecca kluč da hałounaj tajnicy: čamu ž jana xacieła zarezać Ułađimiera? Kolki đidau užo złamali daśledčyki u sprečkax pa hetym pytańni! Jakija nievierahodnyja pryčyny vykazvalisia! Nibyta jana kaxała jaho. Jakoje moža być kaxańnie da rabyčyča, tyrana, zabojcy jaje siamji?! Ci na gruncie reunaści... Łuxta! Jaho harem naličvau 800 nałožnic. Čamu ž reunaść nia uspyxnuła, kali ličba ix była, skažam, 325 ci 67? Sapraudnaja ž pryčyna zamaxu tojicca u adnosinax da rodnaje movy. Pieračytajcie jašče raz pasłańnie. Čujecie, jak dyxnuła na vas piaščotaj i zamiłavańniem da rodnaha słouka, jak axajnieńka parasstaulanyja pausiul, đe treba, miakkija znaki! Rahnieda nikoli, navat u kijeuskim pałonie, nie karystałasia pahanaju movaju akupanta.

A jak Ułađimir staviusia da mounaha pytańnia? Dy hetaksama, jak i luby na śviecie dyktatar. Voźmiem da prykładu słova "жэншчыны". Jak u Paryžy jaho vymaulau słavetny karsikaniec? Viadoma, z karsikanskim akcentam. A austryjak, toj što padpaliu Rejxstag? Słušna. I kramlouski horac moviu sa svaim, kaukaskim akcentam. Voś hetak ža i Ułađimir, naščadak niedabityx draulanau, sieđačy na kijeuskim stale, nia umieu čysta razmaulać pa-ukrainsku. Jon taksama vielmi lubiu "жэншчын". Ale adnojčy rašyu pastavić kropku u svaix luboviax. Zaxaciełasia jamu ažanicca apošni raz. Đela hetaha pabrausia šlubam z xryścijankaj, hreckaj pryncesaj Hannaj. Na toj čas, jak viadoma, hreckaja mova była prestyžnaju, nakštałt anhielskaj siońnia. Pierad samym šlubam Ułađimir publična zajaulaje, što "чалавечаскую мысьль можна выразіць едзінственна на грэчаскам языку". Rahnieda usialakaje ciarpieła, ale takoj zdrady daravać nie mahła. Uzmax naža... U vyniku — Zasłauje.

VoЕ› prykЕ‚ad tabie, "zabyty kraju rodny"! O! Kab naЕЎy suДЌaЕ›niki hetak Еѕa dbali pra rodnaje, naЕЎ kraj nixto b nie zabrau!

Ale jość nađeja na maładoje pakaleńnie, jakoje nie prajšło praz akciabractva dy pijanerstva, i lubić jašče hulać u piasku. Siarod ix my i nabirali spraunuju družynu na raskopki, aficyjna zvanyja skulpturnym pleneram "Lehienda ź piasku". Pryncyp adboru samyx ščyryx mastakou byu abrany samy słušny — pryncyp nacyjanalizmu. Čamu nacyjanalizm? Roznyja pryčyny. Samaja tryvijalnaja: bo tolki nacyjanalna-śviedamyja mastaki zmohuć pieradać biełaruski dux. Bolš adpaviednaja druhaja pryčyna: cikava, ci zmoža nacyja u hetym mory rasiejščyny tolki svaimi rukami adznačyć jubilej ź jubilejau? Tak, my spravilisia z hetaj zadačaj.

Ale sapraudnaja tolki treciaja pryčyna. Jana toicca u aznačeńni słova "nacyjanalizm", u tym, što adroźnivaje jaho ad "nacyzmu", "patryjatyzmu" dy inšyx izmau. Nacyjanalizm — heta idealohija, zasnavanaja na lubovi (sic!) da svaje nacyi. Prosta i ščyra, biez epitetau kštaltu "u dobrym seńsie hetaha słova" ci "nacyjanalizm sa źviarynym aščeram" i inš. Niezdarma pieršy parol nacyjanalna-vyzvolnaha paustańnia pačynajecca lubouju: "Kaho lubiš?" — "Lublu Biełaruś!" — "Dyk uzajemna!" Kali ž čałaviek uzbudžajcca nie ad svaje pieśni jakoj-niebuđ "Калинушки-малинушки", a ad spokliču "Бей жидов, спасай Россию" — tady jon sapraudny nacyst. Tut taksama nie patrebnyja nijakija epitety. Bo nacyzm — heta nianaviść, agresyja, złość. Hetym nacyst źbližajecca z mankurtam dy janyčaram. A voś patryjatyzm časam adroźnivajecca ad nacyjanalizmu, xoć abodva zasnavanyja na lubovi. Patryjot maryjanetkavaj đaržavy lubić đaržavu, ўсенароднаізбраннага прэзідзента, a intaresy nacyi jaho abyxođać. Takix nie biaruć na raskopki. Internacyjanalist taksama cikavy xłopiec — zabyvaje pra padaužeńnie rodu, biare kałašnikava i jđe lubić inšyja nacyi. Ale i henyx my nia brali. Uđelniki skulpturnaha pleneru "Lehienda ź piasku" — nacyjanalisty. Usie karystalisia tolki rodnaju movaju, usie lubili. Lubili Rahniedu, lubili piasok. Bo bieź lubovi ničoha nia stvarajecca na Božym śviecie.

VoЕ› imiony maЕ‚odyx tvorcau, jakimi jaЕЎДЌe nia raz buД‘e hanarycca nacyja: MikoЕ‚a Bialko, Alaksiej KalaЕ›nikau, Alaksandar NavasioЕ‚au, StaЕ› PaЕЎkieviДЌ, Maksim Sniak, Aleh BieЕєlapoviДЌ, StaЕ› Krukouski, UЕ‚aД‘imir Anufryjeu, Ihar Kasiak, Mikita KiЕЎou, Siarhiej Milto, Дђanis MiЕѕuj, Aleh SyravieЕѕkin, AndruЕ› Takindang, Siarhiej Varkin, Hleb OtДЌyk, MixaЕ‚ Rahatka, PavaЕ‚ Prakapcou, Viktar Staruxin, Zmicier RahaДЌou.

Smat Biełarusau, xto čym moh, dapamahali nam kapać Rahniedu. Heta:

1. Historyka-kulturny muzej-zapaviednik "ZasЕ‚auje", dyrektar Kaubaska A.M.

2. ZasЕ‚auski harvykankam, starЕЎynia Sitnik V.R.

3. Drabilna-sartavalny zavod "ZasЕ‚auje", dyrektar Sciepancou A.S.

4. AAA "Natavien", dyrektar Valanskaja N.V.

5. AT "Stropas", dyrektar ZaxarДЌyk A.A.

6. PMK-42 "Mienskvadbud" Komar V.A.

7. VA "Mienskxlebpram", hieneralny dyrektar Sciapienka J.A.

8. Mienski maЕ‚akazavod N3,

9. ZAT Mienski zavod biezalkaholnyx napojau, dyrektar Arciuxouski J.A.

10. ZasЕ‚awskaja spartovaja ЕЎkoЕ‚a, dyrektar Zykina A.A.

Lehiendy kličuć nas u inšyja kutočki Biełarusi. Pierad skulpturnym pleneram "Lehienda ź piasku" razhortvajucca novyja dalahlady:

"MahiЕ‚a lava" u Mahilovie;

"Zialezny vowk Еє piasku" u Vilni;

"Halereja histaryДЌnyx partretaw" u ZasЕ‚awji;

"Labirynty ЕЃastowskaha" pakul nieviadoma Д‘e;

"Slax z varahaw u hreki";

"12 zaЕ‚atyx apostaЕ‚aw", i h.d., i h.d.

Kiraunik skulpturnaha pleneru "Lehienda Еє piasku" Henik ЕЃojka, telefony dla kantaktaw: 250-98-67, 236-46-73.

*Z voli autara tekst drukujecca eksperymentalnaj autarskaj Е‚acinkaj.