Адам Глёбус
Паветра Літвы
Падарожныя запісы
На трасе Менск-Вільня чытаў хайку Масаока Сікі. Уразіў вясковы вобраз:
Тупнула цяля —
ляжыць расьціснутая
жоўтая жабка.
У Астравецкім раёне ўздоўж дарогі паходжваў бусел. Даўгалыгі, важны, стары — гаспадар. Яскрава ўявілася: бусел хапае чорнай дзюбаю забітую жабку, ускідвае голаў і каўтае яе.
У Вільні, каля дворыка з помнікам Францішку Скарыну, сеў у кавярні, каб зноў жа чытаць Сікі. Спыніўся на хайку пра сок:
Грушу абіраў —
цёк густы салодкі сок
па лязе нажа.
Спыніўся, бо да мяне працягнулася старэчая далонь зь легкаважнымі алюмініевымі цэнтамі. Выратавала маладзенькая суседка па століку — кінула жабрачцы важкую манэтку. Старая адсунулася. Кавы я не дапіваў.
Зайшоў у царкву паглядзець на вянчаньне. Пасьля сонца ў сінім паўзмроку выразна прачытваліся адно блікі на золаце. Сьпяваў хор. Юнакі трымалі над галовамі маладых залатыя кароны. З маёй кішэні на ўсю царкву заціўкаў тэлефон. Давялося чырванець, вяртацца на сонца, думаць пра тое, што варта ўсё ж адключаць сотавік перад тым, яе заходзіш у храм.
Пачало зьбірацца на дождж. Яшчэ не наплылі цяжкія хмары, але чулася набліжэньне залевы. Так кепска мне было і ў папярэдняе наведаньне Вільні.
Гарачыня. Сьпёка. Крочу па Піліма, па той вуліцы, дзе сынагога, і так мне робіцца блага, што хаваюся пад пэпсіколавыя парасоны. Ваду п'ю асьцярожна, маленечкімі глыткамі, каб не парушыць хісткай раўнавагі, што яшчэ засталася ў арганізьме. Нешта адбываецца ў прыродзе, нешта зьмяняецца… Што? Зразумець не магу.
Шклянка халоднай вады й цень вярнулі мяне ў норму, і я спакойна глядзеў, як купка мінакоў пераходзіць вуліцу. Якраз на сярэдзіне вуліцы жанчына й памерла. Я выдатна бачыў: яна спачатку памерла, а потым пачала падаць на асфальт. Мне было шкада незнаёмкі, і зусім ніякіх пачуцьцяў не выклікаў труп. У спынены легкавік незнаёмыя мужчыны ўцягнулі цела, і той павёз яго ў лякарню.
Толькі празь некалькі дзён я дазнаўся пра ўспышкі на Сонцы. Навукоўцы зрабілі мультфільм пра сонечныя выбухі й палёт промняў у бок Зямлі. Менавіта пасьля такіх выбухаў запальваецца Паўночнае зьзянне на палюсах. Але дзе тыя палюсы?..
Каб нехта мне сказаў, што сонца можа забіць чалавека пасярод Вільні, ніколі не паверыў бы. Але так было, бачыў на свае вочы і запісаў яшчэ, і знайшоў у Сікі падобны настрой:
Якая сьпёка —
на пяшчанай сьцяжыне
матылёк засох.
Пачаўся дождж. Кропля ўпала на акуляры. Давялося хаваць іх у кішэню. Страшэнна не люблю хадзіць у акулярах пад дажджом. Яны ў мяне выключна супроць сонца, і я не люблю такой паэтычнай зьявы, як цыганскі дождж, калі сьлепіць сонца й сыплюцца зіхоткія кроплі, вочы пакутуюць.
Зайсьці ў кнігарню на Гедыміна не пасьпеў, не хацелася прамокнуць. Вярнуўся ў рэдакцыю "Нашай Нівы", дзе варыў каву з Бартосікам і Дубаўцом. Дождж. Рэдакцыя. Тытунёвы дым. Падобны настрой апісаў мой бацька яшчэ ў 60-я гады. Ён затрымаўся ў рэдакцыі з-за навальніцы. Яны сядзелі з Дамашэвічам і Стральцовым. Палілі папяросы. Расказвалі гісторыі свайго каханьня. Рамантычны быў час. Цяпер нямодна распавядаць любоўныя навэлкі. Зараз гавораць пра тэрор, пра выбухі ў падземных пераходах, пра Каўкаскія войны, пра грошы. І ўсё адно гутарка зьвялася да лірыкі, да таго, што ў Беларусі за ліпень выпала процьма дажджоў, такі вільготны ліпень бывае раз на сто гадоў.
Зь першымі кроплямі летняга дажджу Вільня робіцца вельмі каляровай — разгортваюцца й уздымаюцца парасоны самай неверагоднай афарбоўкі: празрыста-блакітныя, сьпела-чырвоныя, шчыльна-жоўтыя. Апошнім часам Вільня зрабілася маленькаю, правінцыйнаю й эўрапейскаю. Яна канчаткова страціла сваю прыналежнасьць да імпэрыі, зрабілася ўтульнай, хатняй. Яе вуліцы, вулкі, двары, дворыкі запоўнены памаранчыкавымі й лімоннымі дзецьмі, сінімі спадніцамі да пятаў, пятамі без шкарпэтак. Вельмі цікава назіраць за бліскучымі ружовымі дзявочымі пятамі ў летні дождж.
Начаваць у Вільні я не застаўся. Паехаў у гатэль "Вілон". Ён стаіць за дзесяць кілямэтраў ад гарадзкой мяжы, у бок Рыгі. Новы сучасны замак зь вежаю паміж дзьвюх невялікіх азёраў. Выхаваныя пяцізоркавыя паслуганцы ветліва ставяцца да маёй мовы. Ёсьць такі ўзровень сэрвісу, калі цябе хочуць зразумець і разумеюць, нават калі ты сьляпы, глухі й нямы.
Вакол замку лётаюць ластаўкі. Кошыкі іх гнёздаў сядзяць над вокнамі. Палова гнёздаў пабітыя. Пэўна, іх зьбівалі пакаёўкі з афіцыянтамі, якім надакучыла прыбіраць за птушкамі, але настойлівыя ластаўкі побач з разбуранымі наляпілі новых гнёздаў. З гаўбца я сачыў за палётамі над возерам і думаў: я ні на каліва ня лепшы за ластаўку, ні на каліва, але й ня горшы ні на кропельку.
Позна ўвечары да мяне на сьвятло лямпы прыляцеў камар. Зьвінеў-зьвінеў за патыліцаю.
Забіў камара —
кропля свежай крыві на
кнізе пра вайну.
Так напісаў Масаока Сікі. Я не чытаю кніжак пра вайну, чытаю хайку Сікі. І мне бліжэйшы верш пра муху:
Муху я прыбіў —
на колькі хвілін заціх
маленькі пакой.
Як і Сікі, я забраў жыцьцё ў камара, каб паспаць спакойна, а нараніцу зноўку гуляць па Вільні і сустракаць беларусаў. Што б тут ні здарылася, а ў цэнтры Вільні абавязкова каго-небудзь дый сустрэнеш. Такі лёс Вільні — гадаваць нашую культуру. Ёсьць месты й ёсьць месты. Вільня — беларускае места, а беларускае места — Вільня. І гэтым разам я спаткаў Антонава-Антаняна, які любіць чытаць і пісаць хайку.
Скача варона
з галіны на галіну,
падаюць лісты.
Такі верш склаў у Вільні Андранік. А я ўзімку, таксама ў Вільні запісаў:
Крыжы пад сьнегам…
Вось і ўсё, што магу ска-
заць пра Радзіму.
Крыжы пад сьнегам — віленскі вобраз, бо крыж пад сьнегам крывы. Вільня крывая, зьвілістая, перакручаная. Усё тут выгінаецца, гнецца, прагінаецца, круціцца, уздымаецца, занепадае й паўстае. Роўнасьць, простасьць, крыжаванасьць абступілі вечную Вільню па ўскраінах, але старая сутнасьць не зьмянілася, наадварот — роўнасьці толькі падкрэсьлілі крывізну.
За Вільняю, над возерам убачыў вясёлку. Менавіта гэтая вясёлка ня выклікала ў душы вялікай радасьці, што была ў дзяцінстве. Тады я вельмі любіў вясёлку, захапляўся ёю, бег у дом, абвяшчаў яе зьяўленьне, запрашаў дзеда з бабаю любавацца дзівам. І яны выходзілі на ганак, глядзелі ў неба. Урачысты быў момант.
Гэтым разам вясёлка хутка паблякла. Я цешыўся ўспамінам. Маё толькі дзяцінства, астатняе не маё… Бунін вельмі дакладна апісаў настрой, калі згадваецца маленства.
Неба безь вясёлкі зрабілася больш мяккім, больш рэальным, і я напісаў:
Стайка ластавак
у пярэстых аблоках
рассыпаецца.
Верш пра тых самых ластавак, што не заплацілі за пражываньне ў гатэлі, і афіцыянты з прыбіральшчыцамі парушылі іх гнёзды.
Ёсьць яшчэ адна актуалія Вільні, пра якую не магу не запісаць — філялёгія. Калі ў Менску ўвесь час узьнікае неадольнае жаданьне пісаць граматыкай Коласа (коласаўкаю), якую паскуднікі ахрысьцілі наркамаўкаю, дык Вільня з каго заўгодна зробіць патрыёта тарашкевіцы й мяккага знаку. Вядома, калі чалавек наагул здатны пісаць і крышку думаць. А таму не пагаджуся зь філёлягам Сікі, які пісаў: "Лічыць зьмены, што адбываюцца ў граматыцы пад уплывам патрабаваньняў часу, памылковымі і імкнуцца вярнуць старыя граматычныя ўнармаваньні ў вышэйшай ступені неразумна…" Сікі занадта спрошчана падае эвалюцыю граматыкі й мовы. Ёсьць безьліч прыкладаў, калі адна й тая ж мова ўвадначасьсе існавала і ў розных граматыках, і ў рознай графіцы. Зьнішчаць стары правапіс — тое самае, што забіваць нямоглых дзядоў і шукаць апраўданьне ў наяўнасьці маладых і здаровых нашчадкаў. Сікі, як наватар, хварэў на максымалізм, нават у найвялікшага Басё ён знайшоў толькі адзінаццаць добрых вершаў.
Непадалёк ад Коўна пабачыў, як зьбіраюцца ў чараду буслы. Як плаўна кружляюць у густой сінечы над пожняю, над камбайнамі, над блакітнымі грузавікамі з жытам. Вось такім уяўляўся мне ў дзяцінстве недасяжны вечны рухавік. Цяпер у мяне іншыя думкі пра недасяжнае. Пішучы падарожны дзёньнік у стылі хайкай, я магу ўявіць сабе, як мая дачка Ядвіга чытае мае хайку па-японску імпэратару краіны Ніпон.
Па дарозе зь Вільні ў Ніду чытаў Ёса Бусона ў розных перакладах. Кожны зь перакладчыкаў бачыць верш Бусона са сваёй кропкі, прыкладна так малююць аднаго натуршчыка розныя мастакі. У адных ён больш падобны, у другіх менш падобны. Для чалавека далёкага ад мастацтва фактар падабенства — асноўная крыніца для адзнакі. Насамрэч ня гэтым вызначаецца ўзровень твору. Малюнак мусіць быць добры як малюнак, як і верш у перакладзе павінен быць добрым вершам, а не дакладным калькаваньнем словаў з арыгіналу. Зрэшты, пасярэдная копія з геніяльнага твору мне цікавейшая за самастойны верш пасярэднага літаратара. Таму я чытаю больш перакладной літаратуры, чымсьці арыгінальнай. І ўбачыўшы пасярод поля стары дуб з сухой вершалінаю, я згадаў не беларускага літаратара й не літоўскага, а ірляндца Джонатана Сьвіфта, які аднойчы, паказаўшы на зьнявечанае маланкаю дрэва, сказаў: "Гэтакжа скончу й я — з галавы". Сьвіфт скончыў вар'ятам. Ня дай Бог такога канца. А цяжкі настрой у маіх думках зьявіўся з-за гарачыні…
Крылы ў ветрака
не паварочваюцца —
густая сьпёка.
Цяжка ехаць пад жнівеньскім сонцам па Літве.
Перад ад'ездам зь "Вілону" я сьнедаў у рэстарацыі побач зь японкамі. І міжволі назіраў за імі, услухоўваўся ў перарывістую мову. Зьдзівілі злучэньні страваў, якімі частаваліся жанчыны. Адна ела селядзец з салодкім чырвоным перцам і запівала кефірам. Другая чапляла на лыжку блін з варэньнем. Абедзьве елі толькі правай рукою. Як ім цяжка было арудаваць мэталёвымі прыборамі. Перац наколваўся на відэлец і абгрызаўся з розных бакоў. Блін сасьлізгваў з лыжкі назад у талерку. Напэўна, такімі ж няўклюднымі й барбарскімі выглядаюць і мае хайку, калі зірнуць з боку краіны Ніпон. Але я не зьбіраюся пакідаць свае спробы навучыцца пісаць сапраўдныя хайку. Вось Акутагава змог пісаць эўрапейскія навэлы, падобныя да шэдэўраў Сьвіфта. Шлях мой не безнадзейны.
У Клайпэдзе машына спынілася толькі ў чарзе на паром, і я пасьпеў запісаць:
Сухія дрэвы
выстойваюць у парку
апошняе лета.
З парому глядзеў на порт. На краны, падобныя да непералётных буслоў. Некалі ў гэтым порце працаваў грузчыкам паэт. Я пазнаёміўся зь ім на паэтычным сэмінары, якія ладзіліся на пісьменьніцкай дачы ў Каралішчавічах. Ён пераклаў на літоўскую мову колькі маіх санэтаў і выдрукаваў у паўлегальным альманаху "Твары". Я толькі аднойчы пабачыў той зборнік у чужых руках. Ці працуе той паэт у доках, ці ў Клайпэдзе ён, ці жыве наагул — ня ведаю…
З парому машына зьехала неяк адразу на лясную дарогу. Вузенькі асфальт пабег між сасоньніку.
Лясное сонца —
блакітна-зялёны шал
за шклом машыны.
Ноччу, у гатэлі "Гара Урбо" дачытваў танку Сікі зь нізкі "Тэмпэратурны аркуш". Дачытаў да апошняга:
Пройдзе год. Ізноў
ты прыйдзеш да месца,
дзе пад зямлёю,
пад горнымі травамі
тлецьмуць і рэшткі мяне.
І так зрабілася сумна, што ня мог заснуць, як у дзяцінстве, баючыся сьмерці, ляжыш-ляжыш, і думка адна: вось засну, а заўтра не прачнуся. Ці яшчэ горш: засну, і пахаваюць жыўцом, і прачнуся ў труне, глыбока-глыбока пад пяском…
Выйшаў у месячнае зьзяньне на гаўбец, каб пакурыць:
Яркая поўня.
Цень празрыстага дыму
Плыве па сьцяне.
Нараніцу гуляў у дзюнах. Нізенькія пакручаныя й пагнутыя віхурамі сосны. Пляйстры сухога, як порах, моху. Пясчаныя сьцежкі. Пошум марскога жвіру. На пляжы, на тонкім шаўкавістым пяску ланцугі птушыных сьлядоў і доўгія пісягі, падобныя да сьледу ад зьмеек. Толькі гэта сьляды калярадзкіх жукоў. Іх у дзюнах поўна. І пташкі іх чамусьці не дзяўбуць.
Уздоўж заліва хадзіў да рыбакоў па сьвежавэнджаную рыбу. Ісьці было далекавата, кілямэтраў зь пяць. Вада месцамі пазарастала высокім трысьнягом. За трысьнягамі на камянях сядзелі кірлі, качкі й бакланы. Некаторыя з бакланаў распраўлялі чорныя крылы, нібыта сушылі пёры на ветрыку…
Плаўна нырцуе
баклан у непразрысты
заліў па рыбу.
У рыбаковай хатцы гаспадара, зь якім мы папярэдне дамовіліся, не было. Увіхалася тоўстая, гледзячы на якую, верыш, што тутэйшыя жанчыны наймажнейшыя ў сьвеце, рыбакова жонка.
- Ваш муж мне рыбы абяцаў прадаць…
- Хіба ты ня ведаеш рыбакоў? П'яны сьпіць пад кустом. Рыба будзе праз гадзіны дзьве, не раней.
Вярнуўся бяз рыбы. А вось баклан у непразрыстай вадзе рыбку сваю злавіў. І ня дзіўна. Між іншым, бакланаў выкарыстоўваюць для начных ловаў японскія рыбакі. З чаўноў, дзе сядзяць рыбакі з запаленымі паходнямі, птушку выпускаюць у ваду на шворцы, каб потым выняць пайманую рыбу ў яе з вальля.
Позна ўвечары, калі над Нідаю ўзышла сакавіта-чырванаватая поўня, я сядзеў на цэнтральным пляцы. Тое месца і пляцам і цэнтральным можна назваць з доляй іроніі. Проста іншага пляцу й цэнтру ў мястэчку няма. Я піў тонік і назіраў за дзецьмі, што гойсалі на ролікавых каньках. Я не чакаў, каб нехта зь іх паваліўся, як большасьць гледачоў чакае, сочачы за спаборніцтвамі па фігурным катаньні. І не таму, што лепшы. Яшчэ ўдзень я пабачыў такое падзеньне — малапрыемнае відовішча — якое нагадала мне, як дачка Ядвіга скокнула на роліках, упала й зламала руку вышэй локця, а потым праляжала 23 дні на адным баку ў больніцы. Косткі ёй прабівалі сьпіцамі, руку расьцягвалі, каб лепей зраслася. Адным словам, не чакаў я падзеньня. Як не чакаў вожыка. Доўгі маленькалапы вожык прайшоў па газоне й пратупаў на сярэдзіну пляцу. Адразу ж да яго падскочылі два хлопчыкі й пачалі кратаць іголкі. За хлопчыкамі разглядаць вожыка прыбегла доўгавалосая дзяўчынка. Праз хвіліну вожык быў у шчыльным коле цікаўных дзяцей. А яшчэ праз хвіліну старэйшы зь дзяцей узяў вожыка на рукі й перанёс на край пляцу, пад кусты. Надзіва лёгка дзеці разьвіталіся са знаходкаю. Пэўна, для іх вожык — звычайная штодзённасьць, ня так, як для мяне. Бо да гэтага я бачыў жывога вожыка ў 75 годзе ў вёсцы Латыголь. Час плыве. Я ўсё некуды еду, іду…
Хадзіў на гару, да дамка Томаса Мана. Выдатнае месца над Курскім залівам. Старыя сосны. На драўлянай лесьвіцы сівабароды немец з жонкаю расьпіваў бутэльку чырвонага. Мусіць, прыемна выпіць добрага віна каля дому ўлюбёнага літаратара, з чыімі кнігамі ты правёў не адну гадзіну. Шкада, Ман ня мой пісьменьнік. Ягоныя навэлы вельмі запаволеныя, як і музыка Брамса, што выконвалася на раялі ў Манавым доме. А ў палеміцы Мана са Шпэнглерам я на баку Шпэнглера.
А калі пачынаю задумвацца: каля дому якога мастака ці пісьменьніка я хацеў бы ўзьняць чарку віна, дык і не знаходжу адказу. У адных дамы не захаваліся, да другіх я проста ніколі не даеду й не дайду, у трэціх — замест дамоў так званыя музэі, наладаваныя розным бліскучым сьмецьцем… Я ня з тых асобаў, што маюць сантымэнт да мэмарыялаў. Парушаючы спрадвечныя беларускія традыцыі, я не хаджу выпіваць на магілы дзядоў. Пастаяць каля крыжоў магу, і ня больш за тое. Сваіх продкаў і мною паважаных людзей я згадваю ў іншых месцах: за размоваю, за пісьмовым сталом…
Ня часта з радасьцю пакідаеш месца, дзе адпачываў на моры. А прапахлая часныком і задымленым рыбным тлушчам Ніда якраз такі куток, зь якога ад'яжджаць і радасна, і бадзёра. Легкавік імчаў праз сасоньнік, па якім я прагульваўся ўночы. Згадалася іншая жнівеньская зорная ноч, калі я зь лягеру ішоў празь ельнік на электрычку. Мне было гадоў дванаццаць-трынаццаць. Ісьці па начным лесе было страшна, але вельмі хацелася дамоў, каб добра памыцца ў сваім душы й легчы ў свой ложак у сваім пакоі. Лягерны побыт збрыдзеў. І я выправіўся ў дарогу пасьля адбою. Ішоў шпарка, ледзь ня бег. І ўзрадаваўся, пачуўшы вуркатаньне матацыклетнага матору. Неўзабаве вочы асьляпіла фара. Я тузануўся ўправа, фара крутнулася за мною, я скочыў улева й пачуў, як кола ўдарыла па назе. Матацыкліст зьбіў мяне пасярод лесу й паруліў далей. Лежачы на пяску, я абмацаў пабітую нагу. Пералому не было. Я ўстаў і пакалываў далей, пад сакавіта-яркім Млечным шляхам. Пасьля таго выпадку ня вельмі люблю ўночы гуляць па лясных дарогах, але гуляю. Пра нелюдзя-матацыкліста я нікому не расказваў, бо перасталі б адпускаць аднаго зь лягеру, а так хацелася на выходныя вырвацца зь лясное глухмені ў горад, у мой вялікі й чысты Менск. Вось так і з па-правінцыйнаму тупое Ніды жадалася як хутчэй вярнуцца ў Віленскі край.
Апошнюю хайку я запісаў у Нідзе падчас дажджу…
Такі шэры дождж,
нават ветразь у моры
мышына-шэры.
Адразу за клайпэдзкім паромам мая машына абагнала грузавік з канём. Конь едзе на грузавіку — відовішча. Грыва й хвост віюцца на ветры. У якім XVIII стагодзьдзі цяжка было ўявіць, каб нешта па дарозе везла каня. А ў стагодзьдзі XXII — будзе цяжка ўбачыць, каб некага па трасе вёз конь. Спартоўцы, дзеці й турысты выключаюцца, яны калі й скачуць, дык не па дарозе. Хаця фантасмагарычнае ўяўленьне Сьвіфта намалявала зямлю, дзе людзьмі кіруюць коні — ня горшы варыянт зь немагчымых.
Калі хутка рухаешся па Літве ад мора да Вільні, можна назіраць, як зьмяняецца малюнак аблокаў. Лёгкія й хуткаплынныя над морам, яны крыху цяжэюць над Курскім залівам і Клайпэдзкім портам. А ўжо над Коўнам стаяць грувасткімі вялізнымі вежамі. А ў самой Вільні можна занатаваць наступныя 17 складоў…
Старая Вільня
зноў сустракае мяне
навальніцаю.
Запісваючы хайку, я й думаць ня думаў, што навальніца абрынецца на горад з такой сілаю. Перуны білі з краю да краю. Праз кожнае імгненьне ўспыхвала новая маланка. Разоў дзесяць ва ўсім гатэлі гасла сьвятло. А нараніцу прырода доўга не магла прачнуцца. Ластаўкі сядзелі ў гнёздах. Дрэвы спалі й сьнілі свае цёмна-зялёныя сны. А дзясятай раніцы не прачнулася ніводная муха, ніводзін камар.
На дзядоўніку
раса пратрымалася
амаль да поўдня.
У Віленскім завулку сутыкнуўся з коньнікамі-паліцыянтамі. Хлопец зь дзеўкаю досыць упэўнена сядзелі на чырвоных конях. Капыты працокалі па бруку, такі старасьвецкі гук. А я падумаў: усё адно яны нагадваюць жакеяў, з-за сваіх зялёных шапак з доўгімі брылямі.
Жонка шмат разоў прасіла падараваць ёй фаянсавую скульптуру Дзевы Марыі. З усёй маёй павагаю да каталіцкіх жаночых рытуалаў — так і не набыў яе. Спынялі шмат разоў бачаныя ў амэрыканскіх антыкаталіцкіх фільмах кадры, у якіх разьбіваюць аб падлогу менавіта такія выявы Божае Маці. Каб разьбівалі скульптуру Хрыста, не сустракаў, а Марыю… І вось цяпер я спаткаў манашку, якая несла такую скульптуру, досыць вялікую й цяжкую, і бялютка-белую, зусім як хустка ў манашкі на галаве. І яшчэ адна дэталь уражвала ў гэтай адданай Богу асобе — яна ішла босая па асфальце, і падэшвы ў яе былі вугальна-чорныя, пякельна-чорныя, падэшвы жанчыны зь мінулых стагодзьдзяў. Наагул у Вільні розныя народы жывуць у сваім часе… Палякі нібыта засталіся ў 30-х гадах ХХ стагодзьдзя; расейцы працягваюць любіць сацыялістычнае мінулае; жыды, як і паўсюль, крочаць у вечнасьці, беларусы адрэстаўравалі нашаніўскі кантэкст; а літоўцы спрабуюць улезьці ў наступнае тысячагодзьдзе, але хутаранская этыка не дазваляе. Каб вызначыць, да каго ўсё ж належыць манашка, я прайшоў за ёй колькі кварталаў, але так і застаўся ні з чым. Яна панесла Божую Маці ў звычайны пяціпавярховы жылы дом.
Што можа быць лепей за блуканьні па Вільні? Калі ў цябе ні мэты няма, ні якой-кольвек зацікаўленасьці, ні цяжару, ні суму… Твой занятак: любаваньне краявідам. Вежы, вежы, вежы. Крыжы, крыжы. Дахоўка. Вакенцы. Вокны. Аблокі. Дрэвы. Трава. У Вільні і ў Лёндане двары пахнуць аднолькава: кветкамі, вільготнай цэглаю, зямлёю. Водар муроў. Ідзеш, ідзеш… Касьцёлы. Сынагога. Цэрквы. Квадраты на ходніку. І няма жаданьня спыніцца, каб нешта выбраць, намаляваць, сфатаграфаваць, апісаць. Спыняешся, пішаш, малюеш, здымаеш… Ня тое! Ня так! Далей, далей… Ад сабору да сабору, ад брамы да брамы, ад дзьвярэй да дзьвярэй, праз арку, праз дворык, праз вуліцу, праз парк, з гары на гару… Цэлы божы дзень, да вечара, да ночы, да раніцы… Вільня — бясконцая, як зачараванае кола, і выйсьця зь яе няма.
Літва. Жнівень 2000 году
