Вінцэсь Мудроў
Найноўшы крыўскі іменьнік
Ня ведаю — як каму, а мне зь дзяцінства не падабалася маё імя — Віктар. Ужо ў сталым веку, разглядаючы, так бы мовіць, ягоную сэмантыку, яго адпаведнасьць сваёй натуры, я кожнага разу адчуваў, што гэтае імя не маё і што яно выпала мне нейкім недарэчным чынам. Зрэшты, так яно і было: імя нарадзілася не ў бацькоўскіх галовах, а ў зашмальцаванай вайсковай фуражцы, а таму і было адрынута душою.
На наступны дзень па маіх народзінах — а нарадзіўся я ў Полацку — бацька мой, малодшы лейтэнант Савецкай Арміі, прыйшоў на службу зь дзьвюма пляшкамі гарэлкі, афіцэры павіншавалі яго з нараджэньнем першынца, узялі па чарцы і па старой армейскай завядзёнцы сталі падбіраць імя. Дзеля гэтага напісалі на паперках уласныя імёны, кінулі паперкі ў фуражку, і бацька з наструненай усьмешкай на твары выцягнуў Віктара. Пасьля таго майму “хроснаму”, пад ухвальныя воклічы прысутных, давялося шыбаваць у краму яшчэ па дзьве пляшкі.
І вось, працяўшыся ў няпоўныя 18 гадоў беларускім духам, я мусіў паглыбіцца ў нетры анамастыкі і шукаць свайму імю беларускі адпаведнік. Калі б на той час пад рукой быў “Расейска-крыўскі слоўнік” Ластоўскага, я б, відаць, ахрысьціў сябе Віктусём, але пра той слоўнік у 1971 годзе не было й почуту, таму давялося перабраць шмат варыянтаў, аж пакуль на вочы не патрапіла назва аповесьці Барыса Мікуліча “Жыцьцяпіс Вінцэся Шастака”. Імя Вінцэсь лагодзіла слых сваім мяккім канчаткам, які этнічныя расейцы ня ў стане вымавіць (расейцы заўсёды кажуць: Вінцэс), да таго ж яно захоўвала пачатак першароднага імя, і, гэткім чынам, улетку AD MCMLXXI у Беларусі на аднаго Вінцэся стала больш.
Беларусізацыя імёнаў наагул справа ня зь лёгкіх. Памятаю, свойчас шмат пакутаў на гэтай ніве зьведаў Сяржук Сокалаў-Воюш — тады яшчэ проста Сяргей Сокалаў. Яму таксама муляла ягонае імя, і ён спрабаваў надаць яму крыўскае гучаньне. “Серы, Сергусь, Сэржант…” — дзень да ночы мармытаў малады паэта, нарэшце паехаў у Менск, па кансультацыю да Вінцука Вячоркі, але і той ня даў рады зьбеларусіць Сяргея.
І вось аднойчы ён уваліўся да мяне ў кампаніі яшчэ аднаго Сяргея — Дубаўца, каб адведаць Анатоля Сідарэвіча, які прыехаў зь Менску ды захварэў і ляжаў на маёй канапе. Мы ўчатырох сталі абмяркоўваць сокалаўскую праблему, нечакана за левым вухам у мяне штосьці шчоўкнула, мазгі прасьвятлелі, і я гучна прамовіў: “Сяржук!” Запанавала няёмкая цішыня, якую парушыў спадар Сідарэвіч: “Ды што вы, бляха... сяр ды яшчэ і жук...” Пасьля такіх словаў дзядзька Анатоль хваравіта кашлянуў і кульнуўся на левы бок.
На наступным тыдні паэт, уздыхнуўшы, перапытаў: “Дык, кажаш, Сяржук?”
“Сяржук”, — пераканаўча прагугнеў я ў адказ.
“Прозьвішча вось толькі расейскае, — працягваў сябрук, — трэба нейкі беларускі прыдомак… Як на твой слых — Сокалаў-Воюш — гучыць?”
“Гучыць, — кажу, — а Воюш, гэта адкуль?”
“Матчына прозьвішча, — суцішна прамовіў Сяржук і, памаўчаўшы, дадаў: — Продкі мае, няйначай, былі воямі”.
А яшчэ праз пару тыдняў — на календары быў 1983 год — мы з Сержуком Сокалавым-Воюшам паехалі ў сталіцу, на сэмінар маладых пісьменьнікаў. У першы ж сэмінарны дзень, пабачыўшы ў Сержуковых руках сшытак, у які сябрук запісваў розныя бзікі і хохмы, я вялікімі літарамі напісаў на вокладцы: “Сшытак Сержука Сокалава-Воюша”. Удзельнікі сэмінару раз за разам перачытвалі надпіс і ў рэшце рэшт прызналі такое імя геніяльным. На трэці дзень у Каралішчавічы, дзе адбывалася імпрэза, завітаў спадар Сідарэвіч. Пачуўшы, што ягонага наваполацкага знаёмца ўсе скрозь называюць “Сяр ды яшчэ і жуком”, ён толькі скрушна пахітаў галавою. А дзесьці пры канцы васьмідзясятых Сержукі пайшлі плоймамі і ймя гэтае сталася адным з самых папулярных у асяродку беларускай моладзі.
