Міхал Плавец:
“Апазыцыя інфільтраваная
дзясяткамі агентаў”
Прайшоў час, перш чым я зразумеў, што яны ўрэшце прыйшлі. Зьнікла напружанасьць, у якой я знаходзіўся апошнія некалькі месяцаў. Я яшчэ ня ведаў, што будзе далей, аднак, што яны калісьці прыйдуць, я ведаў дакладна. Выбачайце, забыўся іх прадставіць. “Яны” – супрацоўнікі беларускага Камітэту дзяржаўнай бясьпекі, КДБ.
Прыйшлі і супрацоўнікі АВІР, аддзяленьня візаў і рэгістрацыяў беларускага Міністэрства ўнутраных справаў. Яшчэ ў кватэры яны хацелі, каб я падпісаў два дакумэнты. Я не падпісаў. Сказалі, што я знаходжуся ў кватэры, у якой я не зарэгістраваны, чым парушаю рэжым знаходжаньня і існыя законы. Я жадаў сустрэцца зь юрыстам і прадстаўніком чэскай амбасады. Не дазволілі. Калі я адмовіўся падпісаць, далі мне пяць хвілінаў, каб я сабраў рэчы, і адвезьлі ў КДБ. Зачынілі ў сьледчым пакоі і зноў прымушалі падпісаць тыя дакумэнты. Нарэшце, дазволілі патэлефанаваць у амбасаду, і чэскі пасол у Менску Алеш Фойцік хутка-хутка быў у мяне. Параіў, каб я па-чэску напісаў, што я ня згодны з фармулёўкай абвінавачаньня. Праз паўтары гадзіны я ўжо праходзіў мытны і пашпартны кантроль у варшаўскім аэрапорце. Толькі там я зноў адчуў, у якім я часе знаходжуся.
Я дапамагаў апазыцыі
У Беларусь я ўпершыню завітаў у якасьці журналіста ў 1999 г. Ад сакавіка 2000 г. і аж да свайго выгнаньня я каардынаваў тамака працу Беларускага цэнтру фундацыі “Чалавек у нядолі”. Мы дапамагалі апазыцыйным арганізацыям, адпраўлялі беларусаў у Чэхію, а чэхаў — у Беларусь, ладзілі стажы для журналістаў, эканамістаў, юрыстаў, судзьдзяў. Сьнежаньскі візыт прадстаўнікоў беларускай апазыцыі да прэзыдэнта Вацлава Гавэла – наша праца. Мы здымалі дакумэнтальныя фільмы для чэскага тэлебачаньня. Прэм’ера аднаго зь іх, прысьвечанага лёсу зьніклых людзей, адбылася 9 траўня.
Рэжым Аляксандра Лукашэнкі — апошняя дыктатура ў Эўропе. У 94-м большасьць верыла Лукашэнку. Людзі бачылі ў ім чалавека, які будзе змагацца з карупцыяй, навядзе парадак. Рэфармісты тады прайгралі.
Лукашэнка навязаў краіне зварот да сацыялістычнай эканомікі. Галоўнай перашкодай для яго стала палітычная апазыцыя. Праз год пасьля свайго абраньня ён абвясьціў першы рэфэрэндум, а праз два — яшчэ адзін. Людзі пачалі пратэставаць супраць сучаснага самадзержца.
У маёй памяці назаўсёды застанецца леташні Дзень Волі 25 сакавіка. З самай раніцы на галоўных менскіх вуліцах былі выстаўленыя тысячы спэцназаўцаў, а завулкі брынялі аўтобусамі і грузавікамі з падмогай. Былі вадамёты, нават бронетранспарцёры. Затрымалі за той дзень у адным Менску 420 чалавек, у тым ліку 40 журналістаў. Тады я зразумеў, што галоўная задача журналіста ў Беларусі — не перадаваць інфармацыю, а ўнікнуць затрыманьня.
Страх перад выбарамі
Чаму мяне выгналі? Не пазьней за канец верасьня ў краіне маюць адбыцца прэзыдэнцкія выбары. Рэжым усяляк спрабуе абмежаваць альбо цалкам забараніць дзейнасьць апазыцыйных арганізацыяў. Гэта дэкрэт №8, загадкавыя ўварваньні ў сядзібы няўрадавах і праваабарончых арганізацыяў.
Апошні гіт перадвыбарных гульняў — стварэньне атмасфэры шпіёнаманіі. У апошні раз таленавітыя спэцслужбы выявілі замежнага агента 19 красавіка, яму пагражае ад 7 да 12 гадоў турмы. Не зьдзіўлюся, калі гэта хтосьці, хто рабіў такую самую працу, як я.
Дзейнасьць замежнікаў знаходзіцца пад каптуром КДБ. За людзьмі сочаць альбо адкрыта, каб іх застрашыць і панэрваваць, альбо таемна. Тэлефоны праслухоўваюцца, электронная пошта прачытваецца. Апазыцыя інфільтраваная дзясяткамі агентаў, людзі жывуць у атмасфэры страху, чакаюць, калі палец Вялікага брата ўкажа менавіта на яго. Людзі падманваюць адно аднаго, сочаць, адкуль потым зьявіцца фальшывая інфармацыя. Некаторыя зацягнутыя ў багну маны настолькі, што ўжо не адрозьніваюць, дзе праўда, а дзе – не.
Зь мяне, пэўна, хацелі зрабіць паказальны прыклад. Я іх ужо дастаў сваёй адкрытай дзейнасьцю па дапамозе апазыцыі, сваімі артыкуламі, фільмамі пра краіну, дзе заўтра ўсё яшчэ спачывае ў камуністычным учора.
* * *
Калі супрацоўнікі КДБ зноў наведаюць апячатаную кватэру і агледзяць яе, яны напэўна знойдуць у замкнёным сэйфіку цыдулку з надпісам “Привет”. Я іх сардэчна віншую з пасьпяховай апэрацыяй і дасылаю паведамленьне такім шляхам. А найбольшыя вітаньні сп.Сьпірыдонаву, аднаму з кіраўнікоў уварваньня.
Пераклад Беларускага Форуму ў Празе “Адраджэньне” паводле тыднёвіка Refleks
