Ліст у рэдакцыю
Краіна непалоханых вавёрак
Якімі б прычынамі ні была выкліканая эміграцыя, яна заўсёды пачынаецца з шоку. Незалежна ад таго, добрымі ці кепскімі былі твае першыя ўражаньні на чужой зямлі. Відаць, гэты шок спараджаецца ўсьведамленьнем, што жыцьцё перамянілася незваротна. Што ты сам, з сваёй волі ўзяў і выдраў сябе за валасы са звыклай глебы. І цяпер невядома, як і зь якога боку прырастаць каранямі да іншага грунту.
Два месяцы пасьля пераезду — гэта стан, калі ў хаце ўжо гудзе кандыцыянэр, але яшчэ няма кампутару (зрэшты, магло быць і наадварот: папросту адно з двух удалося набыць таньней і хутчэй). Калі ў гародніннай краме ўжо лёгка адрозьніваеш спаржу ад шпінату, але яшчэ ня ўмееш прыгатаваць ні таго, ні другога. Калі, нарэшце, больш ня блытаеш, цягнуць ці пхаць дзьверы, на якіх напісана “Push”, але яшчэ не даюцца тэлефонныя размовы па-ангельску, і таму спроба дазваніцца да кабэльнага тэлебачаньня сканчаецца роспачным кіданьнем слухаўкі. (Зь іншага боку, два месяцы зь непадлучаным тэлевізарам могуць разглядацца як здаровы інфармацыйны пост. Які нечакана сканчаецца не з маёй волі: стаміўшыся чакаць працягу размовы, пэрсанал кабэльнага ТБ сам вылічыў “ньюкамэра”, і пару дзён таму ў нашу кватэрку без запрашэньня завітаў тэлемайстар, які за пяць хвілін наладзіў 29 каналаў — мясцовы мінімум.)
Якімі б прычынамі ні была выкліканая эміграцыя, усе імігранты маюць прынамсі адну супольную рысу — яны трошкі авантурысты. Інакш, без драбочка гэтай самай авантурнасьці, як ты наважышся распачаць жыцьцё нанова? Безь сяброў і сваякоў, без улюбёных кніжак, без напалову сьпілаванага каштана пад акном, бяз тысячы звыклых і зручных дробязяў — напрыклад, без свайго цырульніка, якому нічога ня трэ было тлумачыць. (А тут цырульніца-віетнамка, нават пасьля шматразовага тыцканьня пальцам у каталёг, арганізавала на маёй галаве нейкі дзікі “юнісэкс”…) Як ты наважышся адмовіцца ад усяго, што нібы ўжо належыцца мець чалавеку пад сорак гадоў (пераважна такі век маюць мае “аднаклясьнікі” на бясплатных курсах ангельскай мовы для прыбышоў): ад пасады, імя, прафэсіі, кар’еры — і быць гатовым яшчэ шмат гадоў вучыцца, перавучвацца, давучвацца, адначасова зарабляючы на жыцьцё працай у пякарні, на будоўлі, у краме…
Эміграцыя — заўсёды экспэрымэнт на сабе. Шмат разоў паўтараны і досыць падрабязна апісаны ў літаратуры, але ад таго ня менш захапляльны. Забаўна, напрыклад, назіраць, як іранічна-грэблівае стаўленьне да “беларускіх сувэніраў”, што гадамі пыляцца ў ГУМе ці “Паўлінцы”, раптоўна замяняецца на прачула-замілаванае. І вось ужо саламяная птушка, набытая на ўсялякі выпадак, у падарунак невядома каму, беражліва стаўляецца на ўласную кніжную паліцу, а керамічныя талеркі з краявідамі Беларусі займаюць ганаровае месца ў чырвоным куце…
…З аэрапорту таксоўка прывезла нас у матэль з кіношнай назваю “The Silver Moon”, “Срэбны месяц”, на самым беразе возера Антарыё. Быў цёплы майскі вечар, цьвіў бэз, пахла сьвежаскошанай травою. У кветніку скакала непужлівая чорная вавёрка. Па адмысловай дарожцы ўздоўж возера на роліках і на роварах каціўся народ. Я асьцярожна разгледзелася й ціхенька сказала сабе: цяпер гэта твая краіна. Словы нікуды не паляцелі, яны застылі ў паветры. Вавёрка паглядзела на мяне зь відавочным дакорам. Але я, далібог, ня ведаю іншага спосабу зразумець нешта, апроч як спачатку палюбіць яго. Менавіта ў такой пасьлядоўнасьці.
Палюбіць гэтыя краявіды — такія звыклыя, такія беларускія… пакуль не натыкнешся вокам на дрэва з карой, як у нашай таполі, але зь лісьцікамі рыхтык як у заечай капусты. У гэтую хвіліну ты будзеш думаць пра нешта іншае — магчыма, вучыцца пераводзіць Фарэнгэйта ў Цэльсія — і таму сьвядомасьць зрэагуе не адразу, а падсьвядомасьць закрычыць першая: што робіць заечая капуста на дрэве? На што сьвядомасьць, адарваўшыся ад матэматыкі, мэлянхалічна зазначыць: сьціхні, мы ўсе тут жывем дагары нагамі…
Палюбіць гэтыя прыватныя домікі, зь якіх на 90% і складаецца Таронта — малюпасенькія, нібы лялечныя, што стаяць блізка-блізка адзін да аднаго, зь іх стрыжанымі газонамі памерам з далонь, нізкай стольлю і дахам, недарэчна насунутым на самыя вокны, — і чаму ў неабсяжнай Канадзе так эканомяць на плошчы? (Дзеля эканоміі гэтай самай плошчы мы купілі дзецям двухпавярховы ложак. І собіла ж нам сабраць адзін ярус у дзіцячым пакоі, а другі, дзеля зручнасьці, — у суседнім! Хто ж бы думаў, што ў канадыйскі калідор не пралазіць нават палова сабранага дзіцячага ложка…)
Палюбіць гэтае гарачае вільготнае лета, якое немагчыма перажыць без кандыцыянэра ці хаця б вэнтылятара ў хаце. Штовечар узгадваецца Багдановічава — “Ціхі вечар; зьнікнула сьпякота…” Гэта — дакладна не пра таронцкі ліпень, сьпякота тут ня нікне. А дзявятай вечара сядзіш на самым беразе рэчкі і зусім не адчуваеш палёгкі. Уначы нагрэтае нерухомае паветра хочацца скінуць нагамі, як цяжкую коўдру. Да яго, да гэтага невыноснага лета, ці можна прызвычаіцца? І ўсё ж і яно вымагае любові…
Палюбіць канадыйскі “народ” — дзіўную мешаніну адценьняў, звычаяў, строяў і страваў — ужо за адно тое, што яму таксама падабаюцца чырвоны і белы колеры. (Можа, гэта і ня казкі, што канадыйскі сьцяг дапамагалі распрацоўваць тутэйшыя беларусы?) Дзяржаўныя колеры тут надзвычай папулярныя. Чырвоны пас на белых баках таронцкіх аўтобусаў — якраз пасярэдзіне. Калі едзеш, побач з табою ў вокнах дамоў заўсёды плыве бел-чырвона-белы сьцяг…
Палюбіць яе, гэтую нязнаную краіну Канаду, хоць бы таму, што менавіта тут мае дзеці ўпершыню ўбачылі “беларускае Купальле” (няхай і моцна стылізаванае), а я на тым самым Купальлі таксама ўпершыню ў жыцьці — сьветлякоў. Забыўшыся на ўсё, мы стаялі і доўга глядзелі на сотні і сотні жывых агеньчыкаў, на гэты неверагодна прыгожы фаервэрк, і вяночкі на галовах маіх дзяўчат пахлі зусім наскімі кветкамі — рамонкамі і канюшынай.
Краіна непалоханых вавёрак — амаль уся наша плянэта ў мініятуры. Тут ёсьць свой вялікі “Чайнатаўн”, шматлікія польскія крамы, украінскія цэрквы, расейскія газэты, габрэйскія дантысты, нямецкія духавыя аркестры і лацінаамэрыканскія карнавалы… Тут няма, на жаль, амаль нічога беларускага, шырока вядомага па-за межамі Згуртаваньня Беларусаў Канады. І сакрамэнтальная фраза пра геаграфічнае становішча тваёй краіны — “бітвін Поланд энд Раша” — будзе адной зь першых, якую ты навучышся гаварыць па-ангельску бегла. Хаця сам па сабе факт, што вышэйпамянёнае Згуртаваньне дагэтуль існуе, — ужо цуд небывалы, бо старых беларусаў, якія закладалі гэтую арганізацыю ў пасьляваенныя гады, засталося адно жменечка. Я напішу пра іх абавязкова — і пра старых, і пра маладых канадыйскіх беларусаў, напішу і пра многае іншае — тэмаў для артыкулаў тут нямерана. Напрыклад, іміграцыя і мова, іміграцыя і дзеці. Альбо — агляд мясцовага друку. Магу адказаць у артыкулах на любыя пытаньні, і буду вельмі радая, калі нехта дашле мне іх на электронны адрас.
Але галоўнае пакуль — менш узгадваць.
Віялета Кавалёва, Таронта
[email protected]
