Віктар Шніп
Усё цячэ
Усё цячэ, усё зьмяняецца… Падчас дажджу цякуць, дакладней, працякаюць стрэхі многіх хатаў у маіх Пугачах. Так было сёлета, так было летась і пяць гадоў таму, так будзе і налета. Цяпер зіма, і праз тыя дзіркі ў стрэхах у хаты цячэ холад, а людзі дзівяцца, чаму так халодна. З кароўніка цячэ жыжа на поле. Цякла б, відаць, як у многіх калгасах, у рэчку, але ў нас рэчак даўно няма. Засталіся толькі назвы — Рабінаўка і Малышоўка. І мне часам здаецца, што гэтыя няісныя рэчкі я прыдумаў сам. Ды не — яны яшчэ жывуць у памяці майго бацькі, старэйшых вяскоўцаў…
Уначы ў Пугачах, як і па ўсёй Беларусі, з самагонных апаратаў весела цячэ самагонка — ідзе падрыхтоўка да вясны, калі поўная пляшка ў вёсцы будзе як даляр у горадзе. За пляшку некаторыя мясцовыя мужыкі, а часам і жанчыны, зробяць па гаспадарцы ўсё, што загадаеш…
У начное зімовае неба з комінаў цячэ дым. Там-сям завываюць сабакі. Па вуліцы — зь песьнямі, з расейскімі мацюкамі — у клюб ідзе моладзь. Калі будзе магчымасьць, патанчаць, а калі й не патанчаць, дык хоць вып’юць, а там, глядзіш, і паб’юцца, і сьнег акрэпяць кропляй маладой крыві. Так было, калі я быў хлапчуком, так ёсьць, так будзе і надалей…
Усё цячэ, усё зьмяняецца… У калгасе апошнія гады амаль не мянялася тэхніка. Нібы дыназаўры з нораў, выпаўзалі зь вёскі падчас жніва старыя камбайны. Але ў двары аднаго вяскоўца я заўважыў улетку два навюткія трактары зь вялікімі прычэпамі. Наўрад ці калгасныя. У вёсцы ёсьць мужыкі, якія ўмеюць ня толькі выпіць добрую чарку, але й працаваць як сьлед. Дый хаты ня ўсе развальваюцца. На некаторыя будыніны люба глянуць. І ў гародзе не трава расьце! Словам, ня ўсё так дрэнна. Жыць і сёньня можна як належыць, калі не спадзявацца на калгас. Калгас дасьць зарплату, калі ты яе заробіш, а ўкрасьці асабліва там няма чаго — што можна было, яшчэ пры камуністах расьцягалі…
Іду вечарам з жонкай па вуліцы. Расказваю, дзе і што. І раптам чую — бяжыць нехта сьледам і крычыць: “Віця! Віця! Пачакай!” Спыняемся. Даганяе п’яны мужык: “Віця, гэта я, Тонік!” Павіталіся. Тонік, мой сусед па вуліцы, маладзейшы на два гады за мяне, пачаў расказваць пра сваё жыцьцё, успамінаць нашае маленства. Зьняў шапку і ледзь ня плача — ці то ад радасьці, што сустрэў мяне, ці то ад таго, што ўжо лысы. Я маўчу, слухаю. Люда глядзіць, дзівіцца, што ў мяне такі сябар. А Тонік, яшчэ крыху паўспамінаўшы нашае басаногае дзяцінства, кажа: “Я ў саўгасе самы лепшы газазваршчык. Дай мне мільён!” “Мільён?” — разгубіўся я. “Ня бойся, не мільён, а тысячу…”, — паправіўся Тонік. Я б яму і дзьве тысячы даў, але ў мяне з сабой не было, і я прапанаваў Тоніку пайсьці да нас. Ён адмовіўся, сказаўшы, што баіцца маёй мамы. І мы разышліся…
На пачатку лета ў суседняй вёсцы памёр хлопец, які вучыўся недзе ў горадзе. Даведаўся пра гэта ягоны дзядзька, стары пугачоўскі настаўнік, і, набраўшы ў галаву жалобы, сышоў з дому. Шукалі яго і ў сажалках, і ў калодзежах, і ўсе лясы абышлі — нідзе няма чалавека. Не знайшлі да сёньня…
А ў суседа, майго аднаклясьніка Сашкі, сёлета памерла маці. Сашка і раней выпіваў, а цяпер наагул запіў. Увогуле, на нашыя могілкі, што ў Дубравах, сёлета шмат народу пераехала. Пераехаў туды і мой Граждан. Як яго звалі насамрэч, я ня ведаю. Для ўсіх ён быў Гражданом, якога часта крыўдзілі розныя Сабакі…
І ўсё ж у маіх Пугачах і ў навакольных вёсках у сыходным годзе ня толькі працякалі стрэхі, пілася самагонка ды паміралі людзі, але і сеялася, і жалася, і будавалася, і нараджалася. У майго стрыечнага брата Сяргея Шніпа нарадзіўся сын, назвалі Максімам. У вёсцы Лягезы ў дзесяці хатах засталося жыць восем чалавек. Мой лягезаўскі стрыечны брат Зьміцер сёлета ажаніўся зь мянчанкай і зьехаў у горад. Я быў на вясельлі. Сабралася пад сто чалавек. Быў багаты стол, гулялі тры дні. Вырваўшыся з кампаніі, я павёў сваю Люду паказаць рэчку Яршоўку, а рэчкі і няма. Высахла, і рэчышча зарасло травой.
Усё цячэ, усё зьмяняецца…