Людміла Рублеўская
Сьнег белы, чырвоны, брунатны
Сьнег — двойчы здраднік.
Калі ён захоўвае сьляды для пагоні.
І калі замятае сьляды, па якіх мусіш вяртацца.
Здрадлівая ягоная роўнядзь: пад ёй можа хавацца бездань. Падманлівая ягоная прыгажосьць: здаралася, ад бляску сьнегавога поля людзі трацілі зрок. Падступная пухнатая ўтульнасьць: сон у ейных абдоймах вечны...
Чаму ж мы так радуемся першаму сьнегу? Мо таму, што, няхай здрадлівыя, эфэмэрныя, прыгажосьць і чысьціня на нейкі час робяць нашы краявіды высакароднейшымі? Хаваюцца пад цнатлівым покрывам накіданыя пад вокнамі шматпавярховікаў цыгарэты, бутэлькі, рэшткі ежы ды іншыя сьведчаньні немудрагелістых жыцьцёвых праяваў у сотах са штучнага каменю. Хоць нешта чыстае зьяўляецца ў нашым жыцьці... Хоць на хвіліну — пакуль ня стопчуць, не заплююць, не перамесяць у брудную кашу.
Вам даводзілася першаму ісьці ад свайго пад’езду па сьнежным цаліку? Самы нерамантычны чалавек у гэты момант ператвараецца ў аднаго са сланоў Ганібала, чый піетэт перад сьнегам змусіў славутага правадыра адступаць. На чыстае ступіць немажліва! Бо тут яшчэ й страх шараговага чалавека быць першым. Чысьціня — гэта калі яшчэ нікога да цябе. І ты забіраеш яе кожным сваім крокам у таго, хто пойдзе за табой.
Нездарма ў некаторых плямёнах права пазбавіць нявесту цнатлівасьці мае толькі жрэц.
Зіма ў горадзе пазбываецца цнатлівасьці. Армія цётак-брамніц з рыдлёўкамі накідваецца на нявіньніцу гэтак апантана, быццам помсьціць за ўласнае няўдалае жыцьцё. Хоць нельга меркаваць, чыё жыцьцё ўдалося, а чыё не, паводле колькасьці бруду, зь якім давялося ваяваць.
Калі патануў “Тытанік”, расейскі паэт Аляксандар Блок радаваўся: “Ёсьць яшчэ акіян!” Цень тае патаемнае, грахоўнае радасьці зьяўляецца ў мяне, калі горад засыпаюць гурбы сьнегу, спыняюцца з абледзянелымі рагамі тралейбусы і нават машыны з куленепрабівальным шклом і мігалкамі мусяць прытармазіць, пакуль з вартай жалю імітацыі гайвэю не пасунуць стыхіі.
Зімовая стыхія змусіла неяк спыніцца позьнім вечарам сярод пустэльных засьнежаных палескіх балотаў дзесьці за Салігорскам аўтобус, поўны ўдзельнікаў дзён памяці Яўгеніі Янішчыц у Пінску. Славутыя сталічныя госьці прысутнічалі пры закладцы саду на радзіме паэткі-самагубкі. Кідалі рыдлёўкамі па жменьцы грунту ў выдзеўбаную ў прамерзлай зямлі яміну, на карані бездапаможнага дрэўца, якое наадзіноце мусіла ўвасабляць будучы сад... Гарачыя прамовы, гарачыя выправы... І вось — адны замерзлыя балоты ды сьляпучыя зоркі Палесься... Ды жоўты аўтобус польскай вытвочасьці без сыстэмы ацяпленьня, выдзелены фабрыкай “Камунарка”. Ціха — чуваць, як анёлы лётаюць. Ні машын, ні паселішчаў, ні мінакоў.
Паэт Анатоль Вярцінскі, выйшаўшы з прамерзлага салёну, хвілін празь дзесяць вярнуўся з маладзенькай дзяўчынай. Напэўна, яе можна было б палічыць матэрыялізаванай Сьнягуркай. Тым больш што пад кажушком у Сьнягуркі не было нічога, акрамя сукенкі са штучнага шоўку. Але казачны матыў перакрэсьліваўся парэзамі, што ўпрыгожвалі ззаду кажушок чароўнай госьці.
Аўтобус падаў прыкметы жыцьця роўна апоўначы.
Пасьля казалі, што машыны, якія развозілі іншых гасьцей сьвята па іншых дарогах, таксама бяз дай прычыны сапсаваліся і крануліся зь месца толькі апоўначы...
У школе мы старанна выпісвалі ў вучнёўскіх сшытках: “Сьнегу многа — хлеба многа”. Нам тлумачылі, што гэта добрая піянэрская справа — будаваць у полі загарадкі для затрыманьня сьнегу. А паколькі палі былі далёка, а брудны гарадзкі сьнег аніяк ня мог паспрыяць павелічэньню колькасьці хлеба, мы так і не самарэалізаваліся як піянэры-сьнегазатрымальнікі. Тым больш што сьнег на нашай вуліцы быў брунатны — комін заводу ацяпляльнага абсталяваньня забясьпечваў яму гэткі цікавы колер, як і арыгінальны водар, па якім тубыльцы вуліцы беспамылкова вызначалі, зь якога боку дзьме вецер.
Калі мне было гадоў пяць, у хрэстаматыі для дашкольнага чытаньня я натрапіла на апавяданьне пра дзяўчынку-чукчу. Чукча была савецкая, таму, безумоўна, жыла шчасьліва і хадзіла ў школу да расейскай настаўніцы вучыцца мове старэйшага брата. Асабліва мяне ўразіла адна дэталь чукоцкага побыту. Выходзіць тая дзяўчынка з маці раніцай са свайго чуму. У маці ў руках чайнік. Доўгім вострым нажом яна наразае сьнег кубікамі і разам з дачкой зьбірае тыя кубікі ў чайнік.. І ідуць гатаваць сьняданак.
Я доўга шукала такі сьнег, які можна было б рэзаць нажом. Дакладна ўяўляла нават тое хрумстаньне, зь якім лязо заглыбляецца ў белую цьвердзь. Але сьнег заўсёды быў нетрывалы, сыпкі, аморфны. Ён або зьмінаўся ў вільготны камяк, або рассыпаўся... А пры раставаньні, нават самы чысты, ператвараўся ў такую брудную ваду, што гідка было нават уявіць — як гэта выпіць яе, няхай і звараную...
У архітэктурна-будаўнічым тэхнікуме разам са мной вучыліся арабы і мурыны. Зімой яны, асабліва два маленькія нэгрытосікі са Сьера-Леонэ, страшэнна мерзьлі, але сьнегу дзівіліся. Фатаграфавацца для выпускнога альбому нашую групу запрасілі сьнежным марозным днём у парк імя Горкага. На фатаздымках нашы мурыны зьнятыя зь вялізнымі камякамі сьнегу ў абдоймах. Магчыма, зараз іхныя мурыняняты ў Сьера-Леонэ разглядаюць тыя здымкі й дзівяцца экзатычнай зьяве.
