Адам Глёбус
Мае сучасьнікі-мастакі
1974. Кулікоўскі і кнігі
Толік Кулікоўскі, як і большасьць студэнтаў мастакоўскай вучэльні, купляе кнігі з рэпрадукцыямі. Калі нехта з нас бачыць у краме добрае выданьне, дык абавязкова ўсім распавядае. Толік робіць наадварот: набывае альбом, чакае, калі яго распрададуць, а потым паказвае скарб і тлуста ўсьміхаецца. Хочацца яго пабіць, але ніхто ніколі не чапае Кулікоўскага, бо ён у свае 16 — адзіны кармілец у сям’і пры старэнькіх бацьках-пэнсіянэрах. Такая дарослая эгаістычная хітрасьць пануе ў Толікавай юнацкай душы.
1974. Каленік і капялюш
Выкладчык правінцыйнага жывапісу Цюрын кажа студэнтам, што шмат хто займае не сваё месца: вучыцца-вучыцца на мастака, марнуе дзяржаўныя грошы, а потым кідае мастацтва. Узорам служыць мая пэрсона. А колькі майго часу марнуюць выкладчыкі-ідыёты?! Процьму.
Ёсьць такі Каленік. Выкладае шрыфты. На першым уроку загадвае дастаць плякатныя пёры і пісаць любыя літары. Дастаём, пішам… Падыходзіць ён да Жорыка і крычыць: “Што ты напісаў?” — “Літары”. — “Ты якое слова напісаў?” — “Ніякага, я літары пішу!” — “Ты прачытай, усе ідзіце і чытайце! А ты пайшоў вон!” Жорык зьбягае. Ён чалавек разяваты. Ён піша “х”, потым “у” і яшчэ “і”. Мы верым, што Жорык пісаў літары, а Каленік ня верыць і мучыць яго, змушае перарабляць заданьні па шмат разоў. Каленік зьдзекуецца ня толькі з Жорыка, таму, калі нехта бярэ ягоны капялюш і робіць туды па-вялікаму, падазрэньне падае шмат на каго, але злачынцу так і не знаходзяць.
1974. Каркушына і станік
Па вучэльні паўзе чутка, што ў Веры Каркушынай незвычайныя станікі, бо ў яе толькі адна цыцка: другую адрэзалі падчас апэрацыі. Спраўдзіць тое вельмі цяжка. Ну ня мацаць жа. Тут я лаўлю сябе на думцы, што пачынаю пабойвацца Каркушынай. Яна — вялікая, чарнавокая, чорнавалосая — выклікае ўва мне пачуцьцё небясьпекі, страху. Стараюся не глядзець на яе, не гаварыць зь ёю.
1977. Сьмірнова і надпіс
Пасьля выпускнога вечара на фасадзе мастацкай вучэльні зьяўляецца надпіс. Паўмэтровыя літары складаюцца ў словы: “Люцыянаўна — п...а і самка”. Рэвалюцыя Янаўна — выкладчыца крэсьленьня — затрымала на адзін дзень характарыстыкі пяці “кепскіх” вучняў, і яны ня могуць паступіць у інстытут. Пакрыўджаныя і прыніжаныя на чале са Сьмірновай ствараюць мацернае графіці. Дырэктар вучэльні знаходзіць графітыстаў і, пагражаючы міліцыяй, прымушае зафарбаваць надпіс. Рэвалюцыя Янаўна пераносіць здарэньне стаічна, як і належыць дачцэ латыскага стралка, які ахоўваў Леніна ў Крамлі.
1980. Сысоеў і ўчынкі
Манумэнталіст Сысоеў вызначаецца двума ўчынкамі. На ўзьдзяваньне шкарпэтак і абуваньне кедаў ён можа патраціць паўтары гадзіны. Любіць чалавек, каб шкарпэтка ляжала роўна, каб матузкі не перакручваліся, каб вузел і банцік атрымліваліся ўзорныя. Папраўляе, разгладжвае, забэрсвае-перабэрсвае. А яшчэ ён запамінаецца тым, што на дзяржаўным іспыце па навуковым камунізьме кажа ўпэўнена і пераканаўча: “Камунізму ня будзе!”. У 80-м пра тое ўсе ведаюць, але ўголас ня кажуць. За адзін сказ Сысоева выключаюць з інстытуту, праўда, праз два гады бяруць назад. На абарону дыплёму ён прыходзіць у выдатных кедах.
2001. Паўлоўскі і ўцёкі
Аўтапартрэтыст Паўлоўскі ўцякае ў Парыжы. Зьбягае ад групы савецкіх мастакоў… Праз шмат гадоў іншы ўцякач — Гена Хацкевіч-Менскі — кажа пра Паўлоўскага: “Ён сапраўдны француз, астатнія — не! (Маюцца на ўвазе нашы суайчыньнікі, што атабарваюцца ў Парыжы на былой чакаляднай фабрыцы і робяць мастакоўскую камуну — А.Г.). А Паўлоўскі — француз!!!”. Гена прагаворвае таямніцу. Паўлоўскі і кумпанія-камунія мараць ператварыцца ў французаў. Хай сабе пераўвасабляюцца. Апалінэр вунь дапераўвасабляўся да дзіркі ў галаве. Хай іх міне такі паэтычны лёс. Чаму я не хачу быць нікім, акрамя беларуса? У мяне б атрымалася, далібог. У мяне ж у Парыжы, у Маскве і ў Барсэлёне ўвесь час людзі дарогу пытаюцца. А я ўсё беларус, ё-маё.
