Калі б не прыйшоў я?
Жаданьне захаваць сябе штурхнула беларускую ўладу на нацыянальныя пазыцыі. Збалянсаваная за восем гадоў сыстэма падзелу на “нашых” і “немцаў” раптам абрынулася: у дэмакратычным лягеры гучаць галасы ў падтрымку незалежніка Лукашэнкі, апазыцыйныя палітыкі хочуць саюзу з Расеяй. Лукашэнка — геній моманту. Але ці ўсур’ёз і ці надоўга прыйшоў гэты момант? Ці можна верыць у патрыятычныя памкненьні ўлады, якая шматкроць засьведчыла сваю антыбеларускасьць? Героі гэтага матэрыялу ня раз пыталіся пра гэта ў сябе. Яны — інтэлігенты-незалежнікі, што за апошнія месяцы перайшлі на працу ў дзяржаўныя мас-мэдыя.
Леанід Галубовіч
Самы цікавы прыклад — Леанід Галубовіч. Колькі месяцаў таму ён гучна сышоў з “Крыніцы”, пратэстуючы супраць утварэньня холдынгу. А нядаўна падаўся працаваць у “ЛіМ”, які ўваходзіць у той самы холдынг.
Л.Галубовіч мяркуе, што ягоны сыход з “Крыніцы” ня быў дарэмным: “Сысьці адтуль я зьбіраўся даўно: творчаму чалавеку нельга доўга працаваць на адным месцы, атрымліваецца застой”. А прыход у “ЛіМ” ён тлумачыць неабходнасьцю працаваць на карысьць Бацькаўшчыны ва ўсякіх умовах: “У мяне быў час падумаць — цэлыя тры месяцы. Вядома, мяне можна вінаваціць у штрэйкбрэхерстве. Маўляў, ці варта было так шумець, сыходзячы, рабіць такія заявы... Але не прыйшоў бы я ў “ЛіМ” — прыйшоў бы які Іван бязродны. Хіба гэта было б лепш? Трэба захаваць Беларусь. Вось жа і пад камуністамі яна неяк існавала, хоць яны і ціснулі ўсяляк. Яна была тады, і таму мы і сёньня маем краіну”.
Ці апошнія скандалы ў беларуска-расейскіх дачыненьнях паўплывалі на выбар Л.Галубовіча? Ён кажа, што ўплыў быў, але не вырашальны: “Я заўжды вельмі высока ацэньваў Лукашэнку. Я сышоў з тэлевізіі, калі ён прыйшоў да ўлады. Бо быў супраць ягоных нападак на нашыя сымбалі, на мову, на ўсё нацыянальнае. Але пасьля, як не атрымаўся ў яго “бліцкрыг” з паходам на крамлёўскае крэсла, Лукашэнка заняў вельмі незалежніцкую позу. Не скажу, што беларускую, але — незалежніцкую. І як бы там ні было, ён бароніць нашую краіну, нашую незалежнасьць. Ён вельмі самастойна паводзіцца ў размовах з Масквой. Ні Шушкевіч, ні Кебіч, ні нават Машэраў такога сабе не дазвалялі”.
Віктар Корбут
Падобнымі палітычнымі матывамі тлумачыць свой прыход у “Советскую Белоруссию” і былы супрацоўнік радыё “Рацыя” Віктар Корбут: “У нас ёсьць беларуская дзяржава. І ўсе мы мусім працаваць на яе ўмацаваньне, на тое, каб яна і звонку, і ўнутры была беларускай.
Я спрабую выкласьці такі кантэкст беларускай культуры, які ніхто ў “Советской Белоруссии” не выкладаў. Бо гэтая газэта мае наклад 300 тыс. асобнікаў і разыходзіцца па ўсёй Беларусі. У беларускай дзяржаве ўсё беларускае мусіць успрымацца нармальна. І я бачу сваім заданьнем зрабіць беларускую культуру нармальнай, звычайнай у вачох усіх грамадзянаў нашай краіны”.
Людміла Рублеўская
Людміла Рублеўская на сталую працу ў “Советскую Белоруссию” не перайшла, хоць прапаноўвалі. Асноўнай прычынай зьяўленьня ейных артыкулаў у “СБ” было безграшоўе: “Амаль паўгоду нам не плацілі заробкаў, і я вырашыла паўдзельнічаць у сумесным праекце “Советской Белоруссии” і “Российской газеты”. Напісала агляд сучаснай беларускай літаратуры, і ён быў апублікаваны. Пасьля гэтага мне прапанавалі весьці рубрыку. Я не працую ні на стаўку, ні на кантракце — атрымліваю звычайныя ганарары”.
Л.Рублеўская лічыць сваё супрацоўніцтва з “Советской Белоруссией” карысным для беларускай літаратуры: “Прапаганда літаратуры павінна весьціся ў вялікіх маштабах. Так мы варымся ва ўласным саку, а “Советскую Белоруссию” чытаюць 500 тыс. беларусаў. І далёка ня ўсе зь іх беларусафобы. Шырокі чытач мала ведае пра беларускую літаратуру і беларушчыну. І я бачу сваёй задачай увесьці ў кантэкст “Советской Белоруссии” беларушчыну. Бо трэба пераадольваць нашае традыцыйнае сэктанцтва”.
Мяжа сумленьня
Прыход у новае асяродзьдзе вымагае ад герояў нашага расказу патлумачыць сваю пазыцыю ня толькі сабе, але і блізкім, а нават і чужым. Л.Рублеўская ўсьведамляе хісткасьць сваёй пазыцыі: “Кожны сам вырашае, дзе знаходзіцца тая мяжа сумленьня, якую нельга пераступаць. Я адчуваю, што знаходжуся блізка каля тае мяжы, але, відаць, яшчэ не пераступіла… Пакуль не прыйшла сюды, я нават не чытала “Советскую Белоруссию”. Але цяпер магу сказаць, што тут вельмі высокі ўзровень журналістыкі. Нават з цэнзурай я тут пакуль не сутыкалася: усё, што напісала, было надрукавана. У першым аглядзе я згадала Славаміра Адамовіча — і гэта не было выкрасьлена. Трэба знайсьці сваю нішу і сумленна рабіць сваю справу. Я не раблю нешта адрознае ад таго, чым займалася раней, — проста ў мяне зьмянілася аўдыторыя”.
Больш спакойна глядзіць у вочы блізкім В.Корбут: “Усе мае сябры ўспрынялі мой выбар станоўча альбо спакойна. Меркаваньні ж далёкіх знаёмых, а тым больш непрыяцеляў мяне не закранаюць. Я ведаю, што галоўнае — заставацца сумленным чалавекам і ня здраджваць самому сабе і сваім прынцыпам. У рэдакцыі я размаўляю па-беларуску — усе гэта ўспрымаюць нармалёва. Я не лічу, што працую ў адыёзнай газэце. Адыёзнасьць — у якім-небудзь “Славянском набате” альбо “Навінках”. А “Советская Белоруссия” — салідная газэта, якая трымае прыстойны ўзровень”.
Л.Галубовічу было прасьцей за Л.Рублеўскую і В.Корбута: ён прыйшоў у “ЛіМ” — пісьменьніцкую газэту. Аднак наўрад ці ён будзе пачуваць сябе ўтульна — вось ужо яго вымусілі падпісацца пад зьвягой на адрас Васіля Быкава. Але здавацца Л.Галубовіч не зьбіраецца: “Буду пісаць як магу — глядзіш, і праб’ю гэты мур”. Мур прабіць можна. Але ці можна прабіць бруд?
Аркадзь Шанскі
