Церазь мяжу таемнымі сьцежкамі пераводзіць іх дарослы праваднік. Мінуць кардон нялёгка. Нават ня дзеля аховы, а з прычыны цяжкіх прыродных умоваў Гімалаяў. Некаторыя з 8—9-гадовых тыбэтцаў не вытрымліваюць гэтага падарожжа і паміраюць, іншыя калечацца.
|
| ФОТА www.wisc.edu |
Гэты асяродак існуе ўжо колькі дзясяткаў гадоў. Паўстаў ён пасьля масавых уцёкаў тыбэтцаў ад кітайскіх акупантаў у 1959 г., калі многія дзеці згубілі бацькоў. Каб даць ім жытло й адукацыю, з дапамогай розных міжнародных арганізацыяў былі створаны дзіцячы прытулак і школа.
Сёньня ў Індыі дванаццаць установаў такога кшталту. Там займаюцца больш за 11 тыс. вучняў. Спачатку гэта былі дзеці ўцекачоў альбо сіроты, але цяпер «з таго боку» йдуць і йдуць дзеткі па навуку.
Улады КНР амаль не дапускаюць тыбэцкай мовы ў школах Тыбэту. Пра вывучэньне яго гісторыі ці рэлігіі няма й гаворкі. У падручніках ёсьць толькі Мао, «кітайская Радзіма» і «збавеньне Тыбэту ад фэадалізму й адсталасьці». Да таго ж тыбэтцам трэба плаціць за вучобу больш, чым праўдзівым кітайцам.
Жывучы ж у індыйскім Дгарамсале, дзеці ня толькі вучацца па-свойму, але й атрымліваюць адпаведнае выхаваньне. Яно павінна зрабіць іх паўнавартаснымі чальцамі грамадзтва, дапамагчы ўсьвядоміць сябе тыбэтцамі. Многія вучні тыбэцкіх школаў пасьля паступаюць у індыйскія ўнівэрсытэты, робяцца спэцыялістамі, каб, як сказаў Далай Лама, «задаволіць патрэбы тыбэцкага выгнаньніцкага грамадзтва і быць гатовымі, калі надыдзе час, вярнуцца на Бацькаўшчыну».
Той, хто вучыўся ў Індыі, моцна рызыкуе, трапляючы ў акупаваны кітайцамі Тыбэт. Звычайна арыштоўваюць адразу, ледзьве зьявішся ў родным паселішчы. Уратавацца можна, толькі жывучы між чужымі, дзе ніхто ня ведае, што ты вучыўся ў тыбэцкай школе. Таму бальшыня выгнаньніцкае моладзі застаецца жыць і працаваць у Індыі, чакаючы лепшых часоў.
Штогод больш за тысячу дзяцей выпраўляюцца ў небясьпечнае падарожжа па навуку.
Сяргей Радштэйн
