7 чэрвеня 1995 г. на стадыёне «Дынама» зборная Беларусі выйграла ў аднаго з грандаў сусьветнага футболу, зборнай Галяндыі, — 1:0. Роўна праз восем гадоў, 7 чэрвеня 2003 г. нашы сустракаліся на тым жа «Дынама» з тымі ж галяндцамі — і прайгралі 0:2. Адзінае адрозьненьне ў гэтых дзьвюх гульнях, якое дагэтуль стаіць у мяне ўваччу, — сотні бел-чырвона-белых сьцягоў, ужо забароненых Лукашэнкам, на трыбунах у 95-м і мора чырвона-зялёных сёлета.
Тады, у год ганебнага рэфэрэндуму, дэпрэсія нацыянальнага руху была вельмі падобнай да сёньняшняй. Калі зьбілі дэпутатаў ад апазыцыі, з пратэстам на плошчу выйшлі колькі дзясяткаў актывістаў; на Дзяды-95 ля будынку КДБ, дзе выступалі яшчэ Пазьняк і Быкаў (!), сабралася чалавек трыста; а на выбарах у Вярхоўны Савет ХІІІ скліканьня ня быў абраны ніводзін фронтавец. Адчуваньне поўнае паразы й безнадзёгі трымцела ў паветры. І я добра памятаю, чаму ў тую восень 95-га прыйшоў на Варвашэні, 8, ва Ўправу БНФ: гэта было адзінае месца ў Менску, дзе на ўваходзе застаўся лунаць бел-чырвона-белы сьцяг.
Ніхто й уявіць сабе ня мог, што празь некалькі месяцаў увесну 96-га выбухне хваля шматтысячных маніфэстацыяў. Але сьцяг падымалі на кожным пікеце — каб даць сыгнал адкрытага супрацьстаяньня. Сьцьвердзіць знак, можа, далёкае, але перамогі.
Сёлета, калі мы фактычна страчваем астатні сымбаль незалежнасьці — нацыянальную валюту, большасьць апазыцыйных структураў ужо адмаўляецца ад вулічных акцыяў як мэтадаў супраціву. Партыі й рэгіёны мігруюць у бок «сыстэмнае палітыкі». Нават хартысты з сваім мітынговым іміджам, засноўваючы новы рух, абвясьцілі, што змаганьне пойдзе за месцы ў палатцы. Партыйныя й сіне-зорныя штандары, а часам і чырвона-зялёныя дэпутацкія значкі паўсюль замяняюць сабой бел-чырвона-белы сьцяг. Праўда, як паказваюць сацыялёгія і футбол, вынік горшы, чым у 1995-м.
Сымбалічны ўзровень супраціву — знакавыя акцыі, мінімальныя пікеты, вывешваньне сьцягоў на ўгодкі, Курапацкая абарона й нават адстойваньне назвы станцыі мэтро — рэч надзвычай важная й паказальная. Гэта не імітацыя і не «піяр». Гэта эфэкт прысутнасьці Беларусі. Гэта сыгнал, што пасьля дзевяці гадоў рэжыму нехта яшчэ гатовы ўстаць на ўвесь рост. Бо калі мы зьнікаем з вуліцы — будзьце пэўныя, па нашыя душы хутка пачнуць прыходзіць ужо дахаты.
Ведаеце, чаму пратэстны настрой беларусаў застаецца на ўзроўні бурклівага шэпту і папяровых адсоткаў? Ды проста, пакуль дзеячы апазыцыі сядзяць ціха і, не падымаючы галавы, рыхтуюцца да чарговых «выбараў», народ сабе думае: «О-о, нават адмарозкі ў кусты пахаваліся. Значыць, зусім гамон», — і прыгінаецца яшчэ ніжэй.
Бел-чырвона-белы сьцяг, што цудоўным чынам узьнікаў як заклік да наступу ў вырашальныя моманты беларускай гісторыі, — гэта белая палатніна з крывёю ўкрыжаванага Ісуса, гэта перамога, у якую трэба верыць.
Хочаце перамагчы? Трымайце сьцяг вышэй!
Павал Севярынец
