Якім можа быць рэпэртуар айчыннае FM-станцыі з клясычнай музыкай
Cлухаючы час ад часу айчынныя FM-станцыі, чалавек ня можа не заўважыць некаторых зьменаў. Я не кажу пра зьнікненьне апошняй беларускамоўнай хвалі і замену яе на нейкі безаблічны «Радиус». У этэры стала заўважна больш музыкі, якой раней практычна ніколі не было. І падаюцца гэтыя 50% пад назваю «беларуская музыка». Тут і Барыс Маісееў, і Аляксандар Саладуха, і група «Краскі» і да т.п.
Калі ўявіць сабе гіпатэтычную станцыю з клясычнай музыкай (назавем яе, прыкладам, «Саната-FM») і паставіць перад ёй сучаснае патрабаваньне (50% беларускага гучаньня), дык узьнікнуць вялікія цяжкасьці. Ёсьць многа цудоўнай беларускай музыкі: і сымфанічная, і камэрная, і харавая, ёсьць і арганныя творы, і фартэпіянныя, і акадэмічныя творы для народных інструмэнтаў. Я б нічога ня меў супраць, калі б можна было штодня слухаць творы Смольскага, Солтана, Гарэлавай, Хадоскі... Але тут ёсьць адзін аспэкт: у айчыннай музыцы няшмат «шлягераў», таго, што прыцягвала б большую слухацкую аўдыторыю, рэклямадаўцаў, прадусараў. Такіх шлягераў, як «Танец маленькіх лебедзяў» ці «Палёт валькірыяў», як арыя Фігара ці Першы канцэрт Чайкоўскага. Мне сходу прыгадваецца хіба Палянэз Агінскага ды фрагмэнты з «Маленькага прынца» Глебава.
Аднак калі кіравацца такой самай лёгікай, як і нашыя папсовыя ды-джэі, дык фармальна можна лічыць беларусамі тых самых Манюшку, Мусаргскага ды Глінку, Стравінскага ды Шастаковіча. Чаму б ня ставіць у этэр опэры «Галька» Манюшкі й «Барыс Гадуноў» Мусаргскага, чаму б не лічыць беларускай арыю Сусаніна ці «Ленінградзкую» сымфонію Шастаковіча? Прынамсі, гэта такая ж «беларуская» музыка, як і «Голубая луна» ў выкананьні Барыса Маісеева.
Атрымліваецца чыста тэрытарыяльнае разуменьне «нацыянальнага мастацтва». Я з такім сутыкнуўся на занятках з канцэртмайстарскага майстэрства ў Акадэміі музыкі. Тутака раз на год сярод мноства твораў кожны студэнт мусіць выканаць абавязковы раманс ці арыю беларускага кампазытара. Часьцей за ўсё гэта бывае які-небудзь невялічкі рамансік «мясцовага» кампазытара на словы Пушкіна ці Бродзкага, часам — на словы Шэксьпіра або Гайнэ, але абавязкова па-расейску. З гэткім самым посьпехам можна было б выконваць творы смаленскіх ці разанскіх, карацей — «рэгіянальных» кампазытараў. Іншага ж і не патрабуецца. Студэнтам і ілюстратарам няма як упэўніцца ў сьпеўнасьці роднай мовы. Аднойчы я пачуў ад сваёй выкладчыцы, што нават гучаньне беларускай мовы ў яе «выклікае агіду». Гэтак я быў агаломшаны, калі пачаў з захапленьнем распавядаць пра праект выданьня знакамітых вакальных цыклаў Шубэрта зь беларускім перакладам тэкстаў Васіля Сёмухі.
Радыёстанцыя й канцэртная заля — зусім розныя рэчы. На канцэрце ніхто ўжо ня можа запатрабаваць ад Робэрта Планта засьпяваць палову песьняў па-беларуску. У канцэртах з акадэмічнае музыкі дык і зусім свабода. Выканаўцы вольныя граць пераважна творы заходнеэўрапейскіх кампазытараў дзе заўгодна: у Японіі ці Мэксыцы, у ЗША ці Аўстраліі. Ліцэйскі настаўнік кампазыцыі Кім Цесакоў не стамляўся казаць нам: «Вы — бе-ла-рус-кі-я піяністы. Таму ў вашым рэпэртуары заўсёды павінна быць адно аддзяленьне з твораў беларускіх кампазытараў». Унутрана я зь ім і пагаджаўся і не пагаджаўся. Трэба сказаць праўду: у неабсяжным сьпісе сусьветных шэдэўраў, напісаных для фартэпіяна, няма твораў беларускіх кампазытараў. А той, хто хоча складаць канцэртныя праграмы, тым больш — браць удзел у міжнародных конкурсах, мусіць граць пераважна шэдэўры.
Іншая рэч, што клясычная музыка значна менш зьвязаная із словам, чым сучасная песенная культура. Клясычная музыка куды больш унівэрсальная й абстрактная. Што не замінае адшукваць шмат украінскіх ці арабскіх матываў у творчасьці Чайкоўскага ці Балакірава адпаведна.
Значна больш лягічным было б на ўяўнай клясычнай FM ставіць многа зусім розных твораў у выкананьні айчынных музыкаў. І гэта таксама рабіць было б вельмі цяжка: мала якасных запісаў. Тады паўстала б неабходнасьць, каб гэтых запісаў рабілася больш і больш. І яшчэ. Пры любым раскладзе клясычнаму FM ніяк не пагражала б засільле амэрыканскай музыкі. Дык ці не было б гэта прывабным для цяперашніх уладаў? Тое самае адбываецца ўжо цяпер з папулярнай музыкай: патрэба ў якаснай добрай беларускай музыцы мецьме вынікам ажыўленьне музычнага бізнэсу.
Віталь Стахіевіч
