Вячка Целеш: «Саўкі змагаюцца не за расейскія школы, а за расейскамоўныя»
Мастак Вячка Целеш у Беларусі вядомы найперш як аўтар кнігі «Гарады Беларусі на старых паштоўках». У Латвіі ў яго іпастасяў больш: першы дырэктар беларускай школы ў Рызе, старшыня Аб’яднаньня мастакоў-беларусаў Балтыі «Маю гонар», намесьнік старшыні Латвійскага таварыства беларускай культуры «Сьвітанак». Цяпер ён яшчэ кіруе беларускай дзіцячай мастацкай студыяй «Вясёлка». Карэспандэнт «НН» сустрэўся зь ім у Рызе.
Рыга — «маленькі Парыж»
«НН»: Колькі сёньня ў Латвіі беларусаў?
Вячка Целеш : Да 1990 г. было 120 тыс., гады два таму было 109 тыс. А цяпер яшчэ менш — каля 93 тыс.
«НН»: Зьяжджаюць ці пішуцца латышамі?
ВЦ : Зьяжджаюць, бо складана атрымаць працу бязь веданьня мовы: гэтае пакаленьне ня хоча вучыць мову, а безь яе не атрымаеш працы.
«НН»: У Рызе на вуліцах шмат расейскай мовы…
ВЦ : Рыга ў савецкі час была цалкам русіфікаваным горадам. Ва ўсёй Балтыі гэта самы прэстыжны, самы вялікі горад, з разьвітай эканомікай. Яго называюць маленькім Парыжам. Сюды ехала шмат людзей з усяго Саюзу, і ў Рызе была палова расейскамоўных. Цяпер у прыватных фірмах часта кіруюць расейскамоўныя. Калі нехта будзе супраць расейцаў выступаць — яго выганяць. І баяцца сказаць слова!
«НН»: З чаго ўзьнікла шумная праблема з расейскамоўнымі школамі? Колькі іх тут?
ВЦ : Расейскіх і латыскіх школ у савецкі час было палова на палову. Расейскамоўныя школы засталіся і ніяк ня хочуць пераходзіць на латыскую мову. У якой краіне знойдзеш такое, каб чужынцаў, якія прыехалі сюды, было больш, чым карэннага насельніцтва?!
«НН»: А беларускія дзеці ў латыскія школы ходзяць ці ў расейскія?
ВЦ: У Рызе беларусаў 34 тыс. (было 38 тыс. у савецкі час). Я сам займаўся заснаваньнем беларускай школы. Калі Латвія ў 1990 г. атрымала незалежнасьць, нацыянальныя меншасьці мелі магчымасьць арганізоўваць свае таварыствы і школы. Стварыліся і ўкраінская, і габрэйская, і літоўская, і эстонская школы. Беларусам было больш складана, бо ўсё залежыць ад Бацькаўшчыны. Тут шмат беларусаў, якія езь-дзяць туды і маюць кантакты з сваякамі. Калі ў Беларусі пачалося Адраджэньне, дык і тут было тое самае. Але афіцыйна беларуская школа была адкрытая толькі ў 94-м.
«НН»: Да таго была неафіцыйна?
Поўны варыянт артыкулу чытайце ў папяровай і pdf-вэрсіі "Нашай Нівы"
Гутарыў Аркадзь Шанскі
