Inak Mikałaj: Malusia za viartańnie bieł-čyrvona-biełaha ściaha

Za hety čas jon vypuściŭ u śviet piać paetyčnych zbornikaŭ (jak paet Źnič), arhanizavaŭ rehularnaje vydańnie bahasłoŭska-litaraturnaha listka «Žyrovickaja abiciel». U «Volnaj studyi» my havorym ź im pra nacyjanalnych hierojaŭ i antyhierojaŭ Biełarusi, pra manarchičny ład i pra viartańnie bieł-čyrvona-biełaha ściaha na dziaržaŭnyja flahštoki.

— Inak Mikałaj, davajcie pačniem našu hutarku z takoha pytańnia. Voś ža daśviedčanyja ludzi, jakija padrabiazna vyvučali Śviatoje Piśmo, tvory ajcoŭ carkvy, kažuć, što ŭsia śvieckaja litaratura paśla hetaha dla ich stanovicca presnaj. A jak z hetym u vas?

— U mianie jość radki: «Ziamnuju ściažynu zavieršy / raskajanym sercam najpierš. / Maleńni — vyšej za vieršy, / chaj stanie maleńniem vierš». Ja ŭ svaich piśmionach imknusia nie padzialać litaraturu śvieckuju i duchoŭnuju. Sprabuju, kab kožnaje majo litaraturnaje słova było jak maha bolš blizkim da malitvy, da duchoŭnaj litaratury. Što da inšaj śvieckaj litaratury, to čysta śvieckaja litaratura adździelenaja ad Božaj harmonii. Heta ŭžo litaraturnaje biesnavańnie. Sapraŭdnaja Litaratura, ź vialikaj litary, jakaja sa śvietu dušy padymaje ŭ nieba, nieadździelnaja ad litaratury duchoŭnaj. Usia klasyčnaja litaratura, u tym liku i biełaruskaja — litaratura duchoŭnaja.

— U Žyrovickim Śviata-Ŭśpienskim manastyry vy žyviacie pieravažna ŭ rasiejskamoŭnym asiarodku. Ale pišacie tolki pa-biełarusku. Što zmušaje vas, kažučy słovami Franciška Bahuševiča, nie pakidać movy našaj biełaruskaj?

— Zbornik «Kresiva» (vyjšaŭ letaś u Słonimie) — moj pramy adkaz na hetaje pytańnie. Mova kožnamu plemieni dadzienaja jak najvialikšaja śviatynia, jak najvialikšy Božy dar, jakim hetaje plemia pavinna baranić čałaviečyja i chryścijanskija kaštoŭnaści.

— U damanastyrski peryjad vašaha žyćcia vy, valnadumny paet, mahli napisać i takoje: «I voś za moram niedarečy / davodzić naš mitrapalit: / „Na tom iskustviennom nariečje / naš čin v cierkviach nie hovorit. / Narod žiełajet rieč druhuju…“ / Kali to praŭda, Filaret, / vy na palityku ziamnuju / źmianili Božy zapaviet». Potym vy napisali pakajalnyja vieršy i ŭsłavili mitrapalita. Ale chiba niešta istotna źmianiłasia ŭ adnosinach RPC da biełaruskaj movy?

— Hetyja maje dziorzkija radočki mnie časta prypaminajuć i siabry, i niezyčliŭcy. Jany staranna zabyvajucca pra toje, što pa dabrasłavieńni mitrapalita Filareta stvoranaja Biblejskaja kamisija, jakaja ŭžo vypuściła ŭ pierakładzie na sučasnuju biełaruskuju movu ŭsie čatyry Evanhielli, usie carkoŭnyja bahasłužeńni. Mitrapalitam dabrasłavionyja biełaruskamoŭnyja carkoŭnyja bahasłužeńni tam, dzie pastva žadaje hetaha. A vaźmicie Sabor biełaruskich śviatych — usłaŭlenyja dziasiatki śviatych i navamučanikaŭ biełaruskich. Tak što, kali havaryć abjektyŭna, to za tyja try dziesiacihodździ, ciaham jakich biełaruskuju pravasłaŭnuju carkvu ŭznačalvaje mitrapalit Filaret, Biełaruś ź pieršaj ateistyčnaj respubliki, u jakuju jana była pieratvoranaja antychrystami, stała sapraŭdnaj pravasłaŭnaj dziaržavaj. U Biełarusi adrodžanyja dziasiatki manastyroŭ, sotni razburanych i začynienych chramaŭ. I sapraŭdy narod ucarkaŭlajecca, Biełaruś ucarkaŭlajecca. Hety cud satvaryŭ Haspodź u ateistyčnaj pustelni biazbožnikaŭ faktyčna rukami i dyplamatyčnym majsterstvam mitrapalita Filareta. Dyk voś, usio heta biazbožniki staranna zamoŭčvajuć, usiakija paklopy na jaho ŭzvodziać, dzie možna ŭkałoć, upiknuć — usio robiać. I adbyvajecca heta ŭ ramkach ahulnaj palityki. Vyhladaje tak, što paśla razvału Savieckaha Sajuzu naš hałoŭny vorah — rasiejskaje pravasłaŭje, jak samaje mocnaje jadro sučasnaha chryścijanskaha śvietu.

— Apantanym voraham pravasłaŭja tendencyjna pakazvajecca i Kastuś Kalinoŭski. Biełaruskaja intelihiencyja i tut padzialiłasia. Dla adnych Kalinoŭski — nacyjanalny hieroj, dla druhich — ledź nie teraryst. Moža, vy jak čałaviek carkoŭny znojdziecie niejkaje razvažlivaje słova, kab prymiryć usich i pałahodzić sytuacyju?

— Ja voś što skažu. Jość Sabor biełaruskich śviatych. I ŭ kožnaha plemieni jość sabor svaich nacyjanalnych śviatych. I jość taksama «idałastas» nacyjanalnych hierojaŭ. Tak, jany zmahary, jakija pamirali sami, pralivajučy mora čužoj kryvi. Pralivajecca kroŭ svaja — Bohačałaviek pakazaŭ prykład pralićcia kryvi, ale tolki svajoj, nie čužoj. A hieroi, na žal, pralivajuć reki i akijany čužoj kryvi. U adroźnieńnie ad śviatych, jakija pralivajuć tolki svaju kroŭ. Što da Kastusia Kalinoŭskaha — lublu jaho, i havaryŭ pra «idałastas» u sensie zaściarohi — nie tvarycie kumiraŭ z nacyjanalnych hierojaŭ. U ajca Sierhija Bułhakava jość cudoŭny tekst «Intelihiencki hieraizm i chryścijanskaje padźvižnictva». Jon tam hłyboka raźmiažoŭvaje hetyja dva paniatki. Intelihiencki hieraizm — śviecki, sekularyzavany i — chryścijanskaje padźvižnictva. Chrystos pakazaŭ, što takoje šlach chryścijanskaha padźvižnictva, što takoje pralićcio svajoj kryvi dziela mnohich.

— Dyk ža Kalinoŭski jakraz i achviaravaŭ saboj dziela inšych, śviadoma pajšoŭšy na śmierć.

— Tak, hieroi ryzykujuć svaim žyćciom. Ale jany pralivajuć pieravažna čužuju kroŭ. Pry ŭsioj pavazie da śmiełaści, da samaachviarnaści Kastusia, treba abjektyŭna pryznać, što jon praliŭ mnoha kryvi čužoj. I hałoŭnaje — bunt jaho byŭ skiravany suprać dziaržavy, zakanadaŭstva jakoj hruntavałasia na zapaviedziach Božych i kanonach carkvy. Pierad śmierciu jon mieŭ čas na pakajańnie, i jość śviedčańni, što sapraŭdy pakajaŭsia. U hetym sensie los Kastusia vielmi padobny da losu druhoha našaha vialikaha ziemlaka — Dastajeŭskaha, jakoha Haspodź taksama pravioŭ praz buntoŭny hieraičny peryjad. I jon taksama pierad rasstrełam stajaŭ, pieražyŭ, faktyčna, pakarańnie śmierciu. A potym Haspodź jaho inšym šlacham pavioŭ — praz katarhu, dzie źjaviŭsia jamu, adkryŭsia, jak nikoli ŭ žyćci. Voś jakim šlacham Haspodź pravioŭ dvuch našych nacyjanalnych hierojaŭ.

— Krytyki Kalinoŭskaha supraćpastaŭlajuć jamu hienerał-hubernatara Muraŭjova. Haradzienski śviatar Alaksandar Vielisiejčyk niadaŭna publična zajaviŭ, što Muraŭjoŭ varty pašany, bo, ci bačycie, budavaŭ chramy (viadomyja ŭ narodzie jak «muraŭjoŭki»). Stvarajecca ŭražańnie, što dla carkvy nia tak istotna, što ŭčyniŭ toj ci inšy čałaviek, bo kali jon zbudavaŭ chram, to carkva jaho musić ušanavać.

— Toj, chto padaŭlaŭ pa svaim statusie bunt, vykonvaŭ zahad cesara, vykonvaŭ svoj voinski abaviazak. Heta pieršaje. Druhoje: luby čałaviek, u tym liku i načalnik, tym bolš voinski načalnik — hrešny čałaviek, jak i ŭsie my. I tamu, biezumoŭna, biazhrešnym Muraŭjoŭ nia byŭ. Nivodnamu hrešniku nie začynienyja šlachi da pakajańnia. I adnoj z samych surjoznych formaŭ pakajańnia źjaŭlajecca budaŭnictva chramaŭ. Niezdarma kažuć, što kali niechta zbudavaŭ chram, jamu šmat hrachoŭ za heta Haspodź daravaŭ. Paŭtarusia, Muraŭjoŭ byŭ voin na słužbie. Jon vykonvaŭ svaje abaviazki.

— Tak možna apraŭdać luboje złačynstva. Maŭlaŭ, słužyvy čałaviek vykonvaŭ zahad cesara ci hałoŭnakamandučaha.

— Nie apraŭdać, ale — nie sudzić upierad Hospada. My možam vykazać tolki svajo pryvatnaje mierkavańnie. A sudzić budzie tolki Haspodź. Našy pryvatnyja mierkavańni ni ŭ jakim razie ŭ jakaści kančatkovaha verdyktu razhladać niamožna. Heta hrech.

— U zhadanaj užo knizie «Kresiva» ja vyčytaŭ, što vy źjaŭlajeciesia prychilnikam pravasłaŭnaj manarchii ŭ Biełarusi. Jak vy sabie ŭjaŭlajecie transfarmacyju prezydenckaj respubliki ŭ manarchičnuju dziaržavu?

— Heta možna zrabić adnym dekretam prezydenta, kvalifikavana sfarmulavanym jurystami. Dekretam prezydenta možna viarnuć na terytoryi Biełarusi dziejnaść adzinaj lehitymnaj kanstytucyi, jakaja była da lutaha 1917 hodu. Darečy, jana pryznavałasia za samuju daskanałuju ŭ śviecie, jana bazavałasia na zapaviedziach Božych i kanonach carkvy. Heta było b prykładam dla ŭsioj chryścijanskaj Eŭropy.

— I chto ž, pa-vašamu, nadajecca na rolu pieršaha biełaruskaha manarcha?

— Heta pavinien budzie vyrašyć Sabor. Spačatku treba ŭvieści pasadu miescabluściciela trona. Sam tron kanstytujujecca, a ŭžo chto budzie pieršym pravasłaŭnym manarcham u Biełarusi — vyrašyć pamiesny Sabor, jak heta zaŭsiody było. Siońniašni prezydent moža być miescabluścicielem trona, ja dumaju, jon adpaviadaje hetamu pasłušańniu.

— Mnie zdajecca, miesca, jakoje jon siońnia zajmaje, jaho całkam zadavalniaje… Vy prychilnik samaha ciesnaha supracoŭnictva carkvy i dziaržavy. Nakolki siońniašni stan rečaŭ u hetaj halinie vas zadavalniaje?

— Chryścijanin nikoli nia moža być zadavoleny tym stanam, jaki jość. Chryścijanin zaŭsiody skiravany na słovy Zbaŭcy: «Budźcie daskanałyja, jak daskanały vaš Baćka Niabiosny». Da hetaj daskanałaści nam usim daloka, jak da nieba. Ale kirunak hety treba mieć na ŭvazie, u kirunku hetym treba dziejničać. I ja liču, što mnohija ź siońniašnich dziaržaŭnych mužoŭ i dziejačaŭ carkvy dziejničajuć mienavita ŭ hetym kirunku.

— Paet Źnič — stvaralnik duchoŭnaj paezii. Ci źjaŭlajecca paetyčnaja moładź, jakaja hatovaja iści ŭ hetym napramku?

— Ja spadziajusia, što Haspodź nie pakinie našu moładź i daść joj adpaviednaje natchnieńnie. A ja chacieŭ by da hetaj moładzi źviarnucca dvuma maleńkimi słupočkami: «Čamuści nia chočam, panovie, / viarnucca ŭ krainu lubovi / i doŭžym pachod svoj kryvavy / harotnaj historyjaj prava». I: «Kab kožnaja duša Chrystu skazała: / „Z hrachom pakončyć, Chryście, pamažy“, / Favorskaje śviatło paŭsiul zaźziała b / i nie byli b my bolej na kryžy».

— Na vašych apošnich knihach abaviazkova prysutničaje bieł-čyrvona-biełaje koleravaje spałučeńnie. Ci źjaŭlajeciesia vy prychilnikam viartańnia bieł-čyrvona-biełaha ściaha na dziaržaŭnyja flahštoki?

— Heta treba vymalić u Hospada. Nam usim treba mocna pakajacca. Mocnaje nacyjanalnaje pakajańnie pavinna być. I tady dobrymi spravami i malitvami, moža, vymalim u Hospada, kab kolery Chrystovaj płaščanicy znoŭ stali našym dziaržaŭnym ściaham. Carkva daŭno pad hetymi kolerami. Adzieńnie jepiskapaŭ i patryjarchaŭ pravasłaŭnych pakrytaje kolerami płaščanicy. A jak dziaržaŭny ściah — treba vymalić. Ja dumaju, Haspodź iznoŭ dabrasłavić, kab śviatyja kolery Chrystovaj płaščanicy stali našym dziaržaŭnym ściaham. Ja malusia za heta.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0