U Minabarony patłumačyli, čamu adznačajuć 23 lutaha 1918 hoda, kali Biełaruś zdavali niemcam 80

Parad niamieckich vojskaŭ 4 krasavika 1918 h. u Minsku (sprava — kaścioł Najśviaciejšaj Panny Maryi, u centry — hatel «Jeŭropa»).

Hienierał-fieldmaršał fon Ejchhorn i hienierał fon Bredaŭ u Minsku.

Niemcy ŭ Minsku. 1918 hod.

U subotu śviatkujecca Dzień abaroncaŭ Ajčyny i, akramia taho, 95-hodździe Uzbrojenych sił Biełarusi. Adnak viadoma, što 23 lutaha 1918 naša kraina była pad niamieckaj akupacyjaj. Pa prośbie «Salidarnaści» situacyju prakamientavali pradstaŭnik Minabarony i daśledčyk.

«Čamu my adznačajem datu, kali našu krainu zdavali niemcam?!»

Žurnalist Uładzimir Bahdanaŭ, jaki zajmajecca daśledavańniem historyi Pieršaj Suśvietnaj vajny, uražany tradycyjaj śviatkavańnia 23 lutaha ŭ niezaležnaj Biełarusi i, tym bolš, adznačeńniem 95-hodździa Uzbrojenych Siłaŭ.

— Ja miarkuju, što 23 lutaha — adno z samych niedarečnych i, navat skazaŭ by, haniebnych śviataŭ dla Biełarusi. Biezumoŭna, pavinien być Dzień abaroncaŭ Ajčyny.

Ale tolki nie 23 lutaha! Treba hladzieć u vočy faktam. Viadoma, data 23 lutaha źviazana z historyjaj Biełarusi. Ale jakim čynam?

Pačniem z taho, što 4 śniežnia 1917 hoda ŭ miastečku Soły pad Smarhońniu niemcy i balšaviki zaklučyli pieramirje na Uschodnim froncie. Jana ŭstupiła ŭ siłu z 15 śniežnia i dziejničała dva miesiacy.

Pa zakančeńni terminu piedantyčnyja niemcy padnialisia z akopaŭ i pačali nastup. Ale ich nichto nie sustreŭ. 21 lutaha 1918 hoda niemcy zaniali Minsk.

23 lutaha, jak pryniata było ličyć u savieckaj historyi, adbyŭsia niejki boj pad Pskovam. Adnak niekatoryja krynicy heta abviarhajuć. Jak by tam ni było, 23 lutaha niemcy nakiravali Leninu telehramu (vystavili ultymatum) z patrabavańniem pryniać ich umovy na praciahu 48 hadzin.

Balšaviki nie stali stolki čakać i ŭžo ranicaj 24 lutaha Lenin telehrafavaŭ u Bierlin: «Saviet Narodnych Kamisaraŭ pastanaviŭ ŭmovy miru, prapanavanyja hiermanskim uradam, pryniać i vysłać delehacyju ŭ Brest-Litoŭsk». 3 sakavika byŭ padpisany «Brescki mir», zhodna ź jakim Biełaruś addali niemcam.

Jany syšli ź Minska tolki ŭ śniežni 1918-ha, kali Niamieččyna kapitulavała pierad zachodnimi krainami. Dyk čamu my adznačajem datu, kali našu krainu zdavali niemcam?!

Darečy, viadoma, što śviata 23 lutaha było prydumana balšavikami dla taho, kab ludzi nie śviatkavali Lutaŭskuju buržuazna-demakratyčnuju revalucyju, jakaja pačałasia 23 lutaha 1917 hoda i ŭ chodzie jakoj była realna skasavanaja manarchija. Treba było čymści zakryć hety dzień, voś i prydumali dzień Čyrvonaj armii. A zaraz my na jaho molimsia.

«Havorka idzie pra sakralny znak»

Inšaje mierkavańnie pra situacyju z dataj 23 lutaha vykazaŭ načalnik upraŭleńnia infarmacyi Ministerstva abarony, pałkoŭnik Uładzimir Makaraŭ.

— Uładzimir Maćviejevič, čamu za kropku adliku historyi Uzbrojenych Sił Biełarusi biarecca mienavita 23 lutaha 1918 h.?

— Bo 23 lutaha asacyjujecca z stvareńniem i dziejańniem Raboča-sialanskaj Čyrvonaj armii, jakaja vyratavała čałaviectva ad fašyzmu. Simvalična, što ŭ našaj krainie z vybrańniem ŭ 1994 hodzie prezidentam Alaksandra Ryhoraviča Łukašenki byŭ dadzieny mahutny impuls pa adradžeńni sensaŭ hetaj pieramohi, jakaja vyratavała čałaviectva.

Z Čyrvonaj armijaj asacyjujecca hety najvialikšy podźvih, a taksama vyzvaleńnie Minska 11 lipienia 1920 i vyzvaleńnie Minska 3 lipienia 1944 hoda.

Dekret ab stvareńni Raboča-sialanskaj Čyrvonaj armii byŭ padpisaŭ 15 studzienia 1918 hoda. Ale data 23 lutaha — heta sakralnaja data, sakralny znak. Tamu jaje my biarem za adlik.

… Ale ja razumieju padtekst vašaha pytańnia.

— Historyki kažuć ab tym, što 23 lutaha 1918 h. Minsk i Biełaruś byli pad niamieckaj akupacyjaj.

— Vy majecie racyju. Ale havorka idzie pra sakralny simvał. Bo Biełaruś była, jość i zastaniecca respublikaj, jakaja źjaŭlajecca duchoŭnym pradaŭžalnikam tradycyj i Čyrvonaj armii, i Savieckaha Cajuza. Lepšych tradycyj. Pradaŭžalnikam tradycyj dziaržavy, jakaja vyratavała čałaviectva.

«My što nie majem ułasnuju historyju?»

Uładzimir Bahdanaŭ kateharyčna nie zhodny ź mierkavańniem pradstaŭnika Minabarony.

— Čamu my tady nie śviatkujem 22 červienia? Bo taksama možna skazać, što z hetaj daty pačałasia Vialikaja Ajčynnaja vajna, padčas jakoj my pierałamali chrybiet fašystam.

Dobra, ludzi pryvykli da 23 lutaha jak da Dnia abaroncaŭ Ajčyny. Tak choć by źvierchu ŭ hetuju datu nie ŭkładvali ničoha, jak možna kazać pra 95-hodździe Uzbrojenych sił? — miarkuje Uładzimir Bahdanaŭ.

— My što nie majem ŭłasnaj historyi? Bo ŭ toj ža aficyjnaj ideałohii jość inšyja daty (taksama 3 lipienia 1944 h.), jakija možna bolš udała pryviazać da Dnia abaroncy Ajčyny.

Z majho punktu hledžańnia, śviatkavańnie Dnia abaroncy Ajčyny ŭ dzień, kali Radzima była pradadzienaja vorahu, pavinna abražać pačućci tych ža abaroncaŭ Ajčyny.

Ad Redakcyi NN. Isnujuć Dzień biełaruskaj vajskovaj słavy 8 Vieraśnia ŭ honar pieramohi pad Oršaj i Dzień hierojaŭ 27 Listapada — dzień Słuckaha zbrojnaha čynu, kali sialanie i intelihiencyja vystupili na abaronu Biełaruskaj Narodnaj Respubliki. Jość jašče 15 lipienia — jubilej vialikaj pieramohi pad Hrunvaldam. Heta i jość dni słavy biełaruskaj zbroi, padziei našaj, a nie čužoj historyi. Adzin ź ich i stanie kaliści dziaržaŭnym śviatam, kali buduć vinšavać vajskoŭcaŭ i mužčyn.

Rusłan Harbačoŭ, Salidarnaść

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH