Žonka rasiejskaha cara Piatra I — biełaruska rodam ź Minska?

Jość u Minsku budynki, pra jakija nie toje što historyjki składać — zhadvać nie chočacca. Naprykład, Pałac Respubliki. Luboŭna zvany minčanami «sarkafaham» i da bolu padobny da maŭzaleja Ataciurka, jon nazaŭsiody sapsavaŭ centralnuju častku horada.

Pisać pra jaho ruka nie padymajecca, ale i nie abyjdzieš nijak — i nie tolki tamu, što pamieram vialiki.

U jaho ścienach žyvuć sotni pryvidaŭ, i kožny patrabuje svajoj miemaryjalnaj doški. «Tut stajaŭ…», «Tut była…», «Tut žyli…»

Pra ŭsich nie raskažaš, ale adnu prapuścić nijak nielha.

Pałac Respubliki razvaliŭ nie tolki Centralnuju płošču, ale i ŭvieś centr horada.

Prykładna tam, dzie ciapier znachodzicca ŭvachod u pałac, prosta pa linii jaho fasada, da vajny pralahała vulica sa zvonkaj nazvaj Kamunistyčnaja.

Na zachadzie jana ŭpirałasia ŭ Leninskuju, a na ŭschodzie — u ciapierašniuju Janki Kupały. U vajnu vulica była mocna paškodžanaja, tamu jaje vyrašyli zusim prybrać z karty horada. Tak paŭstała płošča, na jakoj da kanca stahodździa i vyras Pałac.

Da vajny tut prachodziła Kamunistyčnaja vulica.

Za daŭnaściu hadoŭ z pamiaci haradžan vyvietryłasia nie tolki źnikłaja vulica, ale i dziŭny dom, jaki prastajaŭ na joj amal čatyry stahodździ.

I tolki prastadušnyja paślavajennyja daviedniki niaźmienna nahadvali pra toje, što ŭ časie Paŭnočnaj vajny ŭ domie na Kamunistyčnaj spyniaŭsia Piotr I. Składalniki nie bačyli ŭ hetym supiarečnaści — kamunizm byŭ takim ža iluzornym, jak Vialiki Piotr.

Spačatku vulica nazyvałasia Juraŭskaja, a dvuchpaviarchovy dom, pra jaki išła havorka ŭ daviednikach, ličyŭsia za adzin z samych starych kamiennych budynkaŭ u horadzie.

Uźviedzieny jon byŭ na miescy jašče bolš staražytnaha, draŭlanaha, jaki naležaŭ minskamu vajavodu Mikałaju Sapiehu. Haradžanie tak jaho i nazyvali — dom Sapiehaŭ.

U apošniaj čverci XVII stahodździa ŭ domie, jaki słaviŭsia svaim sadam z čornymi hrušami, słužyŭ sadoŭnikam niechta Samojła Skaŭrančuk.

Nie śpiašajciesia zazirać u biełaruskuju Vikipiedyju: usio, što pra jaho viadoma, układajecca ŭ dźvie-try frazy i da Minska dačynieńnia nie maje. Tamu vam daviadziecca pavieryć mnie na słova, jak ja pavieryŭ tym, ad kaho pačuŭ hetuju dziŭnuju historyju.

Pabudavany ŭ pačatku XX stahodździa kafešantan «Akvaryum» znachodziŭsia niepadalok ad doma Sapiehaŭ.

Takim čynam,

prykładna ŭ 1680 hodzie Skaŭrančuk ź nieviadomych pryčynaŭ pierabraŭsia ź siamjoj ź Minska ŭ Liflandyju,

dzie źniaŭ nievialiki domik i chacieŭ byŭ zaniacca sadoŭnictvam, ale nieŭzabavie pamior. Niezadoŭha da śmierci ŭ jaho naradziłasia dačka Marta. Pra jaje i pojdzie havorka.

U Vikipiedyi žyćcio dački pradstaŭlenaje našmat bahaciej, čym žyćcio jaje baćki. Tolki

šukać treba nie Skaŭrančuk, a Skaŭronskuju: źmianiŭšy kančatak proźvišča, naša hierainia nadała jamu vysakarodnaje šlachieckaje hučańnie.

U artykule z volnaj encykłapiedyi vy pračytajecie, jak siamnaccacihadovuju Martu vydali zamuž za šviedskaha drahuna i jak toj nieŭzabavie źnik u bitvie pry Maryjenburhu, jak pa čarzie pakłali voka na maładzieńkuju słužanku rasijski fieldmaršał Šaramiećjeŭ, kniaź Mienšykaŭ, a potym i sam car Piotr I, i narešcie pra toje, jak sialanka-paluboŭnica stała maci carskich dziaciej i žonkaj rasijskaha cara.

Kniaź Mienšykaŭ i fieldmaršał Šaramiećjeŭ.

Pryniaŭšy pravasłaŭje, Marta nazvałasia Kaciarynaj. Za dvaccać hadoŭ z kucharki i pralli jana pieratvaryłasia ŭ Kaciarynu I — pieršuju rasijskuju impieratrycu.

Z partretaŭ na nas hladzić kruhłatvaraja niepryhožaja žančyna z žyvymi vačyma. Kali jana čym i pryciahvała svaich šmatlikich kachankaŭ, to dakładna nie vonkavaj vysakarodnaściu. Sialanskija rysy z uzrostam zrabilisia tolki lepš bačnymi.

Miarkujučy z apisańniaŭ, jana mieła charaktar sapraŭdnaj lićvinki: była ciarplivaja, niedakučlivaja, viasiołaja, pracavitaja i vydatna razumieła mužčyn.

Orden śviatoj Kaciaryny byŭ zasnavany Piatrom I u honar žonki.

Sprečki pra pachodžańnie Marty Skaŭronskaj nie ścichajuć da hetaha času. Jaje baćku zapisvajuć to łatyšom, to estoncam, a to i zusim skandynavam.

Minskaja viersija ŭ historykaŭ staić ledź nie na apošnim miescy.

Ale jość adzin epizod, na jaki čamuści nichto nie źviartaje ŭvahi.

Apošni z favarytaŭ impieratrycy naradziŭsia ŭ hod zamužža junaj Marty ŭ Maryjenburhu. Zvali maładoha čałavieka Piatrom Paŭłam. U Pieciarburh jaho pryvioz baćka, Jan Kazimir Sapieha — u minułym vialiki hietman litoŭski, adzin z samych jarkich pradstaŭnikoŭ rodu Sapiehaŭ.

Jan Kazimir Sapieha — vialiki hietman Litoŭski, fieldmaršał Rasijski.

Nieŭzabavie paśla pryjezdu ŭ rasijskuju stalicu Jan Kazimir atrymaŭ z ruk impieratrycy fieldmaršalskaje žazło.

Ni dnia nie prasłužyŭšy ŭ rasijskaj armii, sanoŭny lićvin byŭ udastojeny najvyšejšaha voinskaha zvańnia Rasijskaj impieryi.

Viadoma, što pryčynaj uzvyšeńnia stała asabistaja pasłuha, jakuju jon akazaŭ impieratrycy. Ale niamnohija viedajuć, u čym jana zaklučałasia: mienavita Jan Kazimir dapamoh adšukać siaścior i bratoŭ Marty-Kaciaryny.

Treba skazać, zrabić heta budučamu fieldmaršału było praściej, čym kamuści inšamu: siarod jaho šmatlikaj ruchomaj i nieruchomaj majomaści byŭ i dom pa vulicy Juraŭskaj u Minsku. Stajaŭ jon prykładna tam, dzie ciapier znachodzicca pravy daloki kut Pałaca Respubliki. U im, miarkujučy pa ŭsim, i naradzilisia starejšyja braty i siostry budučaj impieratrycy.