Prafiesar Švied: Kadebist paprasiŭ mianie padpisać knihu «Hrodnaznaŭstva»

Miesiac tamu prafiesara Viačasłava Švieda faktyčna vykinuli z Hrodzienskaha dziaržuniviersiteta imia Janki Kupały.U intervju «Salidarnaści» navukoviec raskazaŭ, čym źbirajecca zaniacca paśla zvalnieńnia, i što, na jaho dumku, moža źmianić sistemu vyšejšaj adukacyi z aŭtarytarnaj na demakratyčnuju.

Ź Viačasłavam Šviedam my sustrelisia ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy. U Miensk z Horadni historyk pryjechaŭ papracavać i naviedać siamju syna.

— Pieršyja dni paśla zvalnieńnia ja mocna pieražyvaŭ z-za niespraviadlivaści, — uspaminaje Viačasłaŭ Vitaljevič. — Ciapier užo adyšoŭ ad hetaha i dumaju zajmacca pracaj — pisać knihi.

U Hrodzienskim dziaržaŭnym univiersitecie Viačasłaŭ Švied pracavaŭ bolš za tryccać hod. Prajšoŭ šlach ad asistenta da zahadčyka kafiedry, prafiesara, doktara navuk. Apošnija hady pracavaŭ na kafiedry biełaruskaj kultury i rehijanalnaha turyzmu na fakultecie turyzmu i servisu. I kafiedra, i fakultet byli stvoranyja pa jaho inicyjatyvie. Mienavita na śpiecyjalnaści, źviazanyja z turyzmam, u Hrodzienskim univiersitecie adzin z samych vialikich konkursaŭ siarod abituryjentaŭ.

— Voś dziecišča stvaryli, a ja akazaŭsia niepatrebny. A my ŭžo na dobry ŭzrovień vyjšli. Pa sutnaści davali nie mienš za 600 tysiač jeŭra zachodnich inviestycyj dla vobłaści.

Viačasłaŭ Švied nie vyklučaje, što, moža być, sam pastupova išoŭ da zvalnieńnia.

— Ja razmaŭlaju pa-biełarusku, na movie drukujusia, viadu zaniatki, a heta nie ŭsim padabajecca. Sa studentami my havorym aba ŭsim, ab čym nie pišuć aficyjnyja haziety i nie razmaŭlajuć pryŭładnyja vykładčyki.

Kali abmiarkoŭvali maju kandydaturu na kafiedry ŭniviersiteta, dekan skazaŭ: «Viačasłaŭ Vitaljevič prosta žyvie historyjaj». Heta sapraŭdy tak. Moža być, ja ciapier škaduju, što mała ŭvahi svaim dzieciam davaŭ. Uvieś čas zabirała navuka. Ciapier vypraŭlusia. Budu ŭnukami zajmacca.

U vyniki hałasavańnia Viačasłaŭ Švied nie vieryć.

— Ja vyras na vačach u bolšaści členaŭ Rady. Choć ciapier jana na 25 adsotkaŭ składajecca sa studentaŭ. Karaciej, z 82 čalcoŭ Rady — 20 studentaŭ, 12 — heta rektar i členy rektarata, 15 dekanaŭ. Pakolki bolšaść hetych dekanaŭ — kandydaty dacenty ci kandydaty prafiesary, — to jany, ja dumaju, adčuvajuć svaju niepaŭnavartaść, a voś daktary, prafiesary — jany bolš samastojnyja i aktyŭnyja ŭ hramadskim žyćci, majuć svaju žyćcievuju pazicyju.

Viačasłaŭ Vitaljevič miarkuje, što vybary na Radzie, jakaja nie abrała jaho na pasadu prafiesara, byli sfalsifikavanyja.

— Mnie navat biuleteni nie dali pahladzieć, ich zakleili, pastavili piačatki. Hałasavańnie było tajemnaje. Jak mnie raskazvali tyja, chto prysutničaŭ, usie byli ašałomlenyja, kali rektar ahučyŭ vyniki. Jen z 1 sakavika pracuje na pasadzie i za hety čas užo dvaich vyhnaŭ z pracy.

Dva tydni da pasiedžańnia Rady ŭniviersiteta ja prasiŭ, kab jen mianie pryniaŭ. Adrazu paśla pasiedžańnia, na jakim adbyłosia hałasavańnie, padyšoŭ da jaho ŭ kalidory. Kažu: «30 hadoŭ ja addaŭ univiersitetu, i što ciapier rabić?». – «Ja nie budu s vami razhovarivať. U mienia niet vriemieni».

Ja skazaŭ jamu: «Vy dobra pačali pracavać. Moža być, usie-taki nie budziem stajać u kalidory, pojdziem u kabiniet – pahavorym». —

«Niet vriemieni mnie s vami hovoriť, ja očień zaniat», — paŭtaryŭ rektar.

Nu što skazać? Jen atrymaŭ zahad i vykanaŭ jaho. U nas pahavorvajuć, što heta časovy čałaviek, jaki zrobić brudnuju spravu, a potym pryjdzie charošy, čyścieńki novy rektar.

— A jak studenty traplajuć u Radu?

— Cikavaje pytańnie. Dumaju, ich dekany pryznačajuć. U nas va ŭniviersitecie isnuje tak zvanaje studenckaje samakiravańnie. Čalcami Rady stanoviacca studenckija dekany ad kožnaha fakulteta. Pa sutnaści heta aktyvisty BRSM ci tyja, chto atrymlivaje ad Łukašenki stypiendyju.

— Vy adčuli padtrymku kalehaŭ paśla zvalnieńnia?

— Vykładčyki padychodzili i vykazvali spačuvańnie, pytalisia, čym dapamahčy. Adzin kaleha prynies miedu. Andrej Čarniakievič (adzin z aŭtaraŭ knihi «Hrodnaznaŭstva» - “S”), jakoha jašče vosieńniu zvolnili, pryjšoŭ da mianie dadomu, vučyŭ mianie, kab ja biaroh zdaroŭje i pieražyŭ heta ŭsie. Da apošniaj chviliny ja nie vieryŭ, što mianie vykinuć z univiersiteta. Ja stolki dla jaho zrabiŭ...

Praź Internet ja adčuŭ mocnuju padtrymku. Adhuknulisia i zusim nieznajemyja ludzi. Adzin čałaviek pazvaniŭ sa Ščučyna. Kaža: «Vy mianie nie viedajecie. Ja majstar, rablu ramonty kvater.

Ja čytaju vašyja ŭsie knižki, mnie padabajecca. Kali vam patrebny ramont, ja biaspłatna pryjdu i zrablu».

Viedajecie, maje zvalnieńnie vyklikała druhuju chvalu cikaŭnaści da knihi «Hrodnaznaŭstva». Jany zrabili pijar vydańniu. Ludzi pytajucca, dzie nabyć knihu. (Uśmichajecca).

I Čarniakieviča zvolnili mienavita za pracu nad knihaj, a nie za piać chvilin spaźnieńnia na zaniatki. Z hetaha pačałasia začystka va ŭniviersitecie. Darečy, usie pytańni KDB tyčylisia tolki knižki.

— Kali z vami razmaŭlali kadebisty?

— Knižka vyjšła ŭ červieni. Prajšli prezientacyi ŭ aficyjnych ustanovach, biblijateki nabyvali knihi, dziaržtelebačańnie zdymała. Usie było dobra da žniŭnia.

Pieršaje, pra što pytali: «Čamu vy skončyli knižku 1991-m hodam?»

Tamu kažu, što z 1991-ha hoda heta ŭžo bolš palitałohija, čym historyja.

Druhoje, pra što mnie skazaŭ kadebist San Sanyč — małady, čarniavy, simpatyčny, — heta toje, što vynikaje z ustupu ŭ vydańni pad aŭtarstvam Alesia Smalančuka. U adnym z abzacaŭ było napisana, što kniha rychtuje patryjetaŭ, ludziej, jakija buduć žyć u demakratyčnaj Biełarusi. Z hetaha možna zrazumieć, što my žyviem nie ŭ demakratyčnaj krainie i što nami kiruje biaśśmienny tavaryš...

Darečy, potym kadebist San Sanyč vitaŭsia sa mnoj na vulicy. A paśla razmovy prasiŭ jamu knihu «Hrodnaznaŭstva» padpisać na pamiać.

Jašče nas paprakali ŭ tym, što kniha vydadzienaja ŭ padpolnym vydaviectvie ŭ Polščy i za hrošy palakaŭ. Ale ž heta Urocłaŭ, drukarnia Polskaj akademii navuk! Jakoje padpolnaje vydańnie? Dumaju, što za knihu paciarpieŭ i były rektar.

Va ŭniviersitecie dahetul pracujuć try našyja aŭtary. Pakolki kiraŭnik vobłaści Šapira na sustrečy z vykładčykami 4 sakavika nazvaŭ 16 revalucyjanieraŭ, «jakija zaklikajuć źvierhnuć uładu». to dumaju, novyja zvalnieńni napieradzie.

— Jak na vašuju dumku, što moža źmianić situacyju ŭ sistemie vyšejšaj adukacyi, kab vykładčyki, jakija addajuć siabie navucy i studentam, nie byli takimi biezabaronnymi?

— Na maju dumku, najpierš patrebna demakratyzacyja sistemy adukacyi.

Hladzicie: pryznačajucca rektar, dekany, zahadčyki kafiedr, pa sutnaści, taksama... Viadoma, čałaviek zaležny ad taho, chto jaho pryznačyŭ.

Druhoje: treba padniać zarobki vykładčykam. U carskaj Rasii nastaŭnik atrymlivaŭ dobruju zarpłatu, u jaho byŭ dom, prysłuha. Jen byŭ ekanamična niezaležny. Za savieckim časam prafiesar atrymlivaŭ 400-500 rubleŭ. Taki zarobak byŭ u pieršaha-druhoha sakratara harkama partyi. Jak ličylisia z hetym prafiesaram!

A ŭ nas kožny trymajecca za miesca, dryžyć, hladzić u rot načalstvu i hałasuje tak, jak treba.

Ź mianie ź vieraśnia źniali pałovu staŭki prafiesara, i ja atrymlivaŭ tolki jak zahadčyk kafiedry. Moj zarobak moh być šeść miljenaŭ, a mianie apuścili na čatyry. Pa roznamu atrymlivajuć na roznych fakultetach maje kalehi. Heta zaležyć i ad taho, jak fakultet zarablaje hrošy.

Aproč taho, liču, treba źmienšyć nahruzku na vykładčykaŭ. Kali ja pačynaŭ pracavać, heta było 450-500 hadzin na hod dla prafiesara, a ciapier — za 650.

— Jak usie hetyja padziei paŭpłyvali na les knihi?

— Knižka była pradadzienaja da žniŭnia, da hutarki z kadebistami.

Cikava, što va ŭniviersiteckaj biblijatecy «Hrodnaznaŭstva» niama — ni vydadzienaha ŭ Polščy, ni taho, što dvumia vydańniami ŭ našym univiersitecie vyjšła.

Nakolki mnie viadoma, hetaja kniha zachoŭvajecca ŭ kabiniecie rabotnika śpiecčastki, ci asobaj častki — ja navat nie viedaju, jak jana dakładna nazyvajecca. Tam pracuje były kadebist, u prysutnaści jakoha ŭ žniŭni z nami pravodziŭ hutarku jaho kaleha.

Dyrektar himnazii, u jakoj pracuje Aleś Hościeŭ (jašče adzin saaŭtar «Hrodnaznaŭstva»), zapytaŭsia ŭ jaho: «A pa jakoj knizie Vy viadziecie kurs «Hrodnaznaŭstva»? Jen prynies univiersiteckaje vydańnie, i jamu skazali, što pa im možna.

Ale ja bajusia, što chutka fakultatyŭny kurs pa historyi Hrodna, jaki vykładajecca ŭ siarednich škołach horada, prosta zhornuć.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0