11-13 kastryčnika Kaŭnas staŭ «biełaruskim»: u horadzie adbyŭsia Mižnarodny Kanhres daśledčykaŭ Biełarusi. Sioleta bolš za 400 navukoŭcaŭ u treci raz sabralisia va Univiersitecie Vitaŭta Vialikaha i padzialilisia vynikami svajoj akademičnaj pracy, jakuju abjadnoŭvaje datyčnaść da Biełarusi.
Udzielniki Kanhresa la vialikaj zały Univiersiteta Vitaŭta Vialikaha ŭ Kaŭnasie.
Adam Maldzis.
Doktar palityčnych navuk z Polščy Marek Hurka padčas dakłada «Elemienty karnavału ŭ pratestach biełaruskaj apazicyi».
Mikałaj Ivanoŭ i Jan Malicki prezientujuć knihu Sieviaryna Viesłavucha.
Makota Chajasaka i jaho «Historyja pamiežža: razvažańni nad minułym Biełarusi».
Partret Kastusia Kalinoŭskaha ŭ knizie M.Chajasaka.
Aleś Smalančuk uručaje pryz Dzianisu Lisiejčykavu.
Jaŭhien Baryšnikaŭ.
Kurt Vułchajzier.
Aksana Šelest.
Amal usie viadomyja ŭ akademičnych kołach imiony prahučali na Kanhresie. Hieahrafija padziei ŭklučała ŭ siabie 25 krain: Polšča, Litva, Łatvija, Ukraina, Rasija, ZŠA, Izrail, Šatłandyja… Siarod biełarusaŭ, samaj bujnoj daśledčyckaj supołki, byli pradstaŭniki jak dziaržaŭnych, tak i niezaležnych ustanoŭ. Arhanizatary Kanhresa zaprašali i zaachvočvali da ŭdziełu ŭ Kanhresie ŭsich achvotnych niezaležna ad miesca pracy i palityčnych pohladaŭ: kryteram dla adboru źjaŭlałasia jakasnaja navukovaja publikacyja, jakaja zadavolić žury.
Ad ekanomiki da dudarstva
Usie pracy byli padzielenyja na 14 panelaŭ. Heta mienš za minuły hod, adnak arhanizatary śćviardžajuć, što kožnaja ź ich stała bolš nasyčanaj.
Tematyka siekcyj achapiła amal usie aśpiekty žyćcia: ekanomika, palityka, vykliki hramadzianskaj supolnaści i navukovaha asiarodździa. Upieršyniu sabrałasia siekcyja pa abmierkavańni stanu psichałohii i psichaanalizu ŭ Biełarusi. Tradycyjna samymi šmatlikimi zastalisia histaryčnyja i kulturałahičnyja siekcyi, što achapili amal usie pieryjady biełaruskaj historyi.
Cikavostkaj III Kanhresu stała panel, pryśviečanaja historyi dudarskaj tradycyi na Biełarusi. Jaje arhanizavaŭ Jaŭhien Baryšnikaŭ, a padtrymali jaho kalehi z Aŭstryi i Finlandyi.
Samahon z chleba i hutalinu
Padčas prycy siekcyj prahučali sotni dakładaŭ i adbylisia burnyja dyskusii. Temy, zakranutyja ŭdzielnikami, achaplali makra- i mikraekanamičnyja pytańni, prablemy hiendaru i biełaruskaj histaryjahrafii, urbanistyki, raźmierkavańnie prybytku ad handlu enierharesursami pamiž biełaruskimi elitami, suicydalnyja nakłonnaści padletkaŭ, staŭleńnie biełarusaŭ da mihrantaŭ i inš. Anšłah sabrała siekcyja, pryśviečanaja jeŭrazijskaj intehracyi.
Sustrakalisia i cikavostki kštałtu ŭzhadki receptu pryhatavańnia samahonu z chleba i hutalinu, jakaja prahučała na siekcyi, pryśviečanaj historyi paŭsiadzionnaha žyćcia ŭ Biełarusi.
Nazvali najlepšych
Novaŭviadzieńniem III Kanhresa stała zasnavańnie premii za najlepšuju navukovuju publikacyju. Premija ŭručałasia ŭ troch naminacyjach: sacyjalnyja navuki (palityčnyja navuki, sacyjałohija), humanitarnyja navuki (fiłasofija, fiłałohija, linhvistyka, mastactvaznaŭstva) i historyja. Arhanizatary prymali da konkursu lubuju publikacyju pamieram ad 20 tysiačaŭ znakaŭ, tamu ŭ šort-list trapili i manahrafii, i kalektyŭnyja pracy, i artykuły ź pieryjadyčnych vydańniaŭ.
Žury kožnaj naminacyi składałasia z 9-10 čałaviek. Siarod ich byli Valancin Akudovič, Andrej Kazakievič, doktar Kurt Vułchajzier z amierykanskaha Univiersiteta Brandejz, Aleh Dziarnovič, Aleś Smalančuk, Hienadź Sahanovič.
Premiju za najlepšuju navukovuju publikacyju pa historyi atrymaŭ Dzianis Lisiejčykaŭ za manahrafiju «Štodzionnaje žyćcio ŭnijackaha parafijalnaha śviatara biełaruska-litoŭskich ziamiel 1720–1839 hh.». Premiju ŭručaŭ Aleś Smalančuk.
Premiju za najlepšuju publikacyju pa humanitarnych navukach atrymaŭ Ihar Zaprudski za zbornik artykułaŭ «Pa darozie na Parnas: atrybucyjnyja daśledavańni i pytańni recepcyi biełaruskaj litaratury XIX st.». Uručaŭ premiju Kurt Vułchajzier.
Najlepšaj pracaj pa sacyjalnych i palityčnych navukach staŭ tekst Iryny Łašuk i Aksany Šelest «Simvaličnaje i kamunikatyŭnaje vymiareńnie moŭnych praktyk biełaruskich palakaŭ». Premiju ŭručaŭ Andrej Kazakievič.
Viadoŭcami cyrymonii byli Ihar Babkoŭ i Alaksiej Łastoŭski. A dudar Jaŭhien Baryšnikaŭ i bard Andrej Mielnikaŭ ažyvili viečar svajoj muzykaj.
Budzie što pačytać
Kanhres adznačyŭsia i prezientacyjaj novych navukovych vydańniaŭ. Pilnuju ŭvahu pryciahnuła niadaŭna apublikavanaja ŭ Polščy kniha Sieviaryna Visłavucha «Stosunki narodowościowe na terenie województw wschodnich» («Mižetničnyja adnosiny na terytoryi ŭschodnich pravincyj») — hruntoŭnaje apisańnie žyćcia biełarusaŭ na terytoryi Uschodniaj Polščy.
Kiraŭnik Studyjuma Uschodniaj Jeŭropy Jan Malicki i historyk Mikałaj Ivanoŭ, jakija prezientavali knihu, padkreślili značnaść hetaj knihi dla biełarusaŭ. Jany adznačyli, što heta kniha ŭbačyła śviet praz 73 hady ad momantu svajho napisańnia.
«Visłavuch byŭ dysidentam, bo ŭ časy mižvajennaj Polščy i jaje palityki jon daśledavaŭ i apisaŭ nacyjanalnuju mieńšaść, pry hetym jon apisaŭ parušeńni pravoŭ čałavieka suprać nacyjanalnaj mieńšaści. Tamu zrazumieła, što hetaja kniha nie mahła źjavicca tady. Užo paśla z hetym rukapisam prychodzili da Ježy Hiedrojca, i jon vystupaŭ pierad rektarami połskich univiersitetaŭ, raskazvaŭ, nakolki važnaja publikacyja hetaj knihi. Na žal, padziei taho času, padzieńnie kamunizmu adkłali hetuju padzieju da hetaha hoda.
Heta kniha ŭnikalnaja, bo dla jaje stvareńnia Visłavuch i jaho paplečniki daśledavali 246 miascovaściaŭ i praviali padrabiaznaje ankietavańnie 100 tysiačaŭ biełarusaŭ. Heta sapraŭdny letapis žyćcia biełarusaŭ u Polščy ŭ 30-ja hady XX stahodździa, kniha, jakuju musiać čytać u Biełarusi», — skazaŭ Ivanoŭ.
Na žal, kniha Sieviaryna Visłavucha pakul dastupna tolki na polskaj movie.
Jašče adnoj cikavaj navinkaj stała kniha japonskaha prafiesara Makota Chajasaki «Historyja pamiežža: razvažańni nad minułym Biełarusi». Chajasaki zrabiŭ hruntoŭny narys historyi Biełarusi i stanaŭleńnia sučasnaj biełaruskaj dziaržaŭnaści. Niesumnienna, kniha vyklikaje intares siarod japonskaj aŭdytoryi, achvočaj da ekzotyki — u Japonii pra Biełaruś viedajuć niamnohija. Adnak kniha nie zakranaje najnoŭšaj historyi Biełarusi, tamu japonski čytač budzie pazbaŭleny mahčymaści daviedacca pra sučasnuju sacyjapalityčnuju situacyju ŭ krainie.
Jarasłaŭ Kryvoj prezientavaŭ novy vypusk «Žurnała biełaruskich daśledavańniaŭ» — navukovaha štohadovika Anhła-biełaruskaha tavarystva, jaki nie vychodziŭ z 1988 hoda. Kryvoj zaklikaŭ daśledčykaŭ aktyŭna dasyłać svaje artykuły i nahadaŭ, što «Žurnał biełaruskich daśledavańniaŭ» jość najstarejšym recenzavanym navukomy vydańniem, pryśviečanym daśledvańniam Biełarusi. «Časopis prytrymlivajecca vysokich mižnarodnych standartaŭ u halinie navukovych publikacyj. Kožny artykuł prachodzić ananimnaje recenzavańnie dvuma recenzientami. Pierad publikacyj styl i źmiest artykuła ŭdaskanalvajecca, a sam žurnał drukujecca na biełaruskaj i anhlijskaj movach. Trapić u žurnał ciažka, ale aŭtar publikacyi adrazu stanovicca nabyvaje sabie imia ŭ mižnarodnaj akademičnaj supolnaści», — skazaŭ Kryvoj.
Pierakład Biblii i fiestyval biełaruskaha mastactva
U apošni dzień Kanhresa ŭdzielniki padviali vyniki praviedzienaj pracy i vykazali pažadańni. Nie abyjšłosia biez chibaŭ. Vidavočna nie chapała placovak dla navukovych dyskusij. Časovy rehłamient dla kožnaha dakładčyka byŭ roŭnym 20 chvilinam. Jašče 10 chvilin advodziłasia na pytańni. Nažal, hetaha było vielmi mała, i debaty navukoŭcaŭ pieraryvalisia maderatarami časam na samym cikavym.
Cikava, što niekatoryja ŭdzielniki Kanhresa admaŭlalisia ad kamunikacyi z žurnalistami. Časam navat dla ŭdakładnieńnia dadzienych, niadaŭna ahučanych z trybuny. Heta vyhladaje paranaidalnaj fobijaj, kali ŭličvać, što imiony navukoŭcaŭ, temy dakładaŭ i nazvy ŭstanoŭ, jakija jany pradstaŭlajuć, znachodziacca ŭ volnym dostupie ŭ internecie, a dostup u aŭdytoryi Univiersiteta Vitaŭta Vialikaha byŭ nieabmiežavany.
Niahledziačy na niešmatlikija niehatyŭnyja momanty, bolšaść była zadavolenaja navukovym uik-endam. Kožnaja siekcyja padrychtavała karotkuju spravazdaču pa vynikach Kanhresa.
Adam Maldzis u svajoj pramovie da ŭdzielnikaŭ Kanhresa nahadaŭ, što ŭ 2017 hodzie spoŭnicca 500 hadoŭ biełaruskamu knihadrukavańniu, i zaklikaŭ pryśviacić drukarstvu siekcyju na adnym z nastupnych kanhresaŭ. Taksama jon zaklikaŭ litoŭcaŭ padumać nad mahčymaściu adnaŭleńnia Biełaruskaha muzieja ŭ Vilni ŭ «starych murach», bo ŭ Biełarusi isnuje centr litoŭskaj kultury, ale biełarusy dahetul nie majuć centra biełaruskaj kultury ŭ Litvie.
Pradstaŭniki paneli relihijaznaŭzstva paviedamili, što hetaja dyscyplina ŭžo absalutna vycisnuta ź śfiery akademičnych navuk Biełarusi i isnuje vyklučna ŭ mižnarodnaj prastory. A Kanhres vielmi dapamahaje raźvivać biełaurskaje relihijaznaŭstva i ŭžo prynies vyniki ŭ vyhladzie plonnaha supracoŭnictva i ŭdziełu ŭ vialikich mižnarodnaha prajektach.
Daśledčyki biełaruskaj dyjaspary abvieścili, što padčas pracy paneli sabrałasia inicyjatyŭnaja hrupapa składańni daviednika pa biełarusistycy ŭ Łatvii. Udzielniki panel pa prablemach pierakładu Biblii na biełaruskuju movu paviedamili, što stvaryli nieabchodny śpis kryteraŭ da pierakłada i ciapier znachodziacca «na šlachu da pierakładu Biblii na biełaruskuju».
Mastactvaznaŭcy aktyzna zaklikali pryŭnieści ŭ fiestyval praktyčny składnik: damaŭlacca z kancertnymi placoŭkami Kaŭnasa i ładzić tam pakazy filmaŭ, śpiektakli, kancerty. Kali heta adbudziecca (navat praź niekalki hadoŭ), Kanhres daśledčykaŭ Biełarusi moža pryciahnuć uvahu jašče i jak fiestyval biełaruskaj kultury i mastactva.
