Što pahražaje Biełarusi? «NN» pahutaryła sa stvaralnikam analityčnaha centra Belarus Security Blog Andrejem Paratnikavym.
«Naša Niva»: Pahrozy dla straty niezaležnaści Biełarusi siońnia isnujuć?
Andrej Paratnikaŭ: Jany isnujuć navat pierad samymi vialikimi dziaržavami. Paśla ŭkrainskich padziejaŭ treba pryznać, što situacyja ŭ rehijonie radykalna źmianiłasia. Faktyčna, my pabačyli, što harantyi niezaležnaści, jakija dajucca krainam, ničoha nie vartyja. I heta tyčycca jak Zachadu, tak i Rasii. My trapili ŭ «šeruju zonu», kali suśvietny paradak užo razburyŭsia, a novy jašče nie stvorany.
Biełaruś izalavanaja z zachadu kraina, jakaja nie maje nijakich chaŭruśnikaŭ (navat Rasiju siudy ciažka adnieści). Tamu my ŭ vielmi ŭraźlivym stanie.
«NN»: A dzie tut u nas «karaciejšaje miesca», što rviecca?
AP: Vola ludziej, psichałohija. Heta kompleksnaja źjava, jakaja pačynajecca tym, što my znachodzimsia ŭ rasiejskaj infarmacyjnaj prastory, a skančajecca pravalnymi sprobami stvaryć dziaržaŭnuju ideałohiju.
Psichałahična kraina ŭraźlivaja, ź nizkaj zdolnaściu supraćstajać zamiežnamu cisku.
«NN»: Čamu, darečy, pravaliłasia łukašenkaŭskaja ideja ŭkaranieńnia dziaržaŭnaj ideałohii?
AP: A chto jaje budzie pravodzić? Jakaść pracoŭnych kadraŭ apošnija dziesiać hadoŭ źmianšajecca. Ludzi, jakija zdatnyja niešta rabić, nie iduć u dziaržaŭny aparat albo iduć z adzinaj metaj — pabudavać kvateru. Ja heta bačyŭ pa svaich adnakurśnikach, siabrach i kalehach. Vialiki kadravy hoład.
«NN»: A histaryčny padmurak da dziaržideałohii byŭ padviedzieny adpaviedny?
AP: Padviedzieny, ale vielmi suchi. Jon trymaŭsia na dvuch śćvierdžańniach: 1) Respublika Biełaruś — prezidenckaja dziaržava; 2) my vyjhrali vajnu. Adšturchoŭvajučysia ad idei, što nami kiruje samy talenavity čałaviek suśvietu, nakidvałasia ideja kultu asoby kiraŭnika dziaržavy. Ale ni pieršaje, ni druhoje nie spracoŭvaje ŭ sučasnym infarmacyjnym hramadstvie. Usio heta rabiłasia takimi brežnieŭskimi mietadami.
«NN»: Źmienšyć rasijskuju infarmacyjnuju płyń biazbolna mahčyma?
AP: Kaniečnie. Patrebnaja libieralizacyja ŭłasnaha infarmacyjnaha rynku. Zabaraniać niešta — sensu niama. Kali zabaraniać rasijskija telekanały, to treba zabaraniać i internet.
Treba stvarać kankurentnuju prastoru, panižać košt dostupu na infarmacyjny rynak, kab stvaralisia jakasnyja, prafiesijnyja prajekty, jakija možna budzie pradavać u tuju samuju Rasiju. Jak heta było va Ukrainie.
«NN»: Zaraz zahavaryli ab prarasijskich arhanizacyjach Biełarusi. Jany ŭjaŭlajuć pahrozu?
AP: Hipatetyčna — tak. U nas jość skažonaja karcina, jak heta vyhladaje. My dumajem, kali heta małalikija arhanizacyi, jakija nie ŭ stanie zładzić masavuju akcyju, — značyć, pahrozy niama. Nasamreč, ciapier u ich idzie karekciroŭka zadač, hałoŭnyja ź jakich: ustalavańnie kantaktaŭ ź dziaržsłužboŭcami, atrymańnie infarmacyi ź dziaržaparatu, siłavych struktur, śpiecsłužbaŭ.
«NN»: Zdajecca, vy kazali, što pad vyhladam «Rassupracoŭnictva» faktyčna dziejničaje rasiejskaja ahientura.
AP: Tak. Treba razumieć, što ahientura časta nie ŭjaŭlaje, na kaho jana pracuje. Mohuć dumać, što jany supracoŭničajuć ź Ministerstvam zamiežnych spravaŭ, Dziarždumaj. Ale kančatkovy bienieficyjar dla ich moža być nievidavočnym. Asnoŭnaja ich meta — atrymlivać krynicy infarmacyi z ułady i siłavoha błoka. U Rasii nie nadta dobra ŭjaŭlajuć, jak u nas dziejničaje sistema kiravańnia. Heta taki mif, što Rasija ŭ nas usio kantraluje, tut poŭna ich ahientaŭ… Nie, tut siadziać ahienty adnaho čałavieka.
«NN»: Ale ž va Ukrainie akazałasia, što mnohija siłaviki byli ahientami Rasii.
AP: Ukraincy kažuć, što złavili supracoŭnikaŭ vyviedki Rasii, ale nikoha tak i nie pakazali. Idzie infarmacyjnaja vajna z abodvuch bakoŭ, tamu mahčyma pierabolšvańnie.
Fakt — što mnohija ŭkrainskija siłaviki akazalisia zdradnikami. Fakt — što Rasija pryhreła ŭ siabie hetych zdradnikaŭ. Ale ci pracavali jany ad pačatku na Rasiju, śćviardžać niemahčyma.
«NN»: Zahad Łukašenki KDB spyniać usialakija dziejańni prarasijskich arhanizacyj — heta surjozna ci nie?
AP: Surjozna. Bo jon skazaŭ toje ekspromtam, kali adarvaŭsia ad papierki. Vidavočna, što jaho heta niepakoić. I toje, što źviarnuŭsia jon da śpiecsłužbaŭ, pakazvaje, što infarmacyju atrymaŭ jakraz ad ich. Mnie paru hadoŭ tamu skardziŭsia adzin tavaryš z prarasijskaj tusoŭki, što ź imi ŭžo tady ščylna pracavali.
«NN»: Jość mierkavańnie, što šmatlikija siłaviki, vychadcy z Rasii i Ukrainy, heta mina zapavolenaha dziejańnia. Vy zhodnyja?
AP: Nie, bo hetyja ludzi pryjechali siudy zbolšaha pry savieckaj uładzie. Heta nie rasiejcy i nie ŭkraincy, heta — saŭki. Vysokapastaŭlenyja siłaviki — heta nie tolki pahony, ale i peŭnyja biznes-intaresy, jakija zaviazanyja na niezaležnaj Biełarusi.
Za 20 hadoŭ niekatoryja ludzi praniklisia, što Biełaruś — heta niezaležnaja dziaržava.
Heta jak na ŭkrainskim karviecie «Ciarnopal» rasijanie atrymali ad kamandy adkaz: «Ruskija nie zdajucca». Ekipaž karabla byŭ ruskim, ale nie pierajšoŭ na bok Rasii.
«NN»: Vy śćviardžajecie, što jadziernaja zbroja siońnia nie moža dapamahčy ŭratavać suvierenitet.
AP: Kali rašeńnie ab stvareńni jadziernaj zbroi budzie pryniataje i budzie ahučana, to my akažamsia ŭ takoj žorstkaj izalacyi, što Paŭnočnaj Karei pazajzdrościm. Pakiet sankcyj budzie nakiravany na tatalnuju izalacyju.
«NN»: Na sajcie Belarus Security Blog Vy pravodzicie «rabotu nad pamyłkami» pa padziejach va Ukrainie. Što treba najpierš zrabić Biełarusi, kab nie dapuścić padziej, padobnych da danbaskich?
AP: Treba zmahacca nie z tym, kab u nas było mienš Rasii, a kab było bolš Biełarusi. Kali padrychtavanaści i hatoŭnaści ŭ ludziej baranić svajo niama, navat kali jość techničnyja mahčymaści, krainu heta nie ŭratuje. Jak heta było ŭ 1938 hodzie, kali čechasłavackaje vojska było paraŭnalnym ź niamieckim, ale ad akupacyi heta nie ŭratavała.
«NN»: Siońniašniaja biełaruskaja armija ŭjaŭlaje saboj bajazdolnuju siłu? Ci možna jaje paraŭnoŭvać z armijami Rasii i Ukrainy?
AP: Z ukrainskaj — ujaŭlaje, z rasiejskaj — taksama technična. Ale my tut znoŭ viartajemsia da taho, što ŭ ludziej u hałovach. Kali im 23 hady kazali, što my razam «hnili ŭ akopach», my adzin narod, Nieŭski i Suvoraŭ — našy hieroi. Kryj Boža, pačniecca ŭzbrojeny kryzis, ci budzie hatoŭnaść u našych vajskoŭcaŭ stralać u ludziej, jakich tabie padavali jak bratoŭ?
Kali pačniecca ŭvarvańnie Rasii, to jano nie budzie pad łozunhami «Usich biełarusaŭ — u Mahadan». Jano budzie adbyvacca pad łozunhami abarony ad NATA i palapšeńnia ekanamičnych umovaŭ žyćcia.
«NN»: Rasii siońnia ŭvohule vyhadnaja anieksija Biełarusi?
AP: Nie. Nie treba pieraaceńvać značeńnie Biełarusi dla Zachadu i Rasii. My palityčnaja pieryfieryja. Rasija nas razhladaje jak bufiernuju zonu, jakuju jany chočuć kantralavać z pytańniaŭ biaśpieki i prestyžu. Krytyčna važnych technałohij dla Rasii ŭ Biełarusi amal nie zastałosia, aproč niekalkich zavodaŭ. Z Kazachstanam voś inšaja situacyja.
«NN»: U Kazachstana ryzyki bolšyja?
AP: Kaniečnie. Na niekalki paradkaŭ. Z sakavika ŭ Arenburhskaj vobłaści abstaloŭvajuć terytoryju dla rakietaŭ «Iskander». Z hetaha punkta možna pakryć uvieś Zachodni Kazachstan. U Kazachstanie jość Nazarbajeŭ — čałaviek niemałady, a instytut pieradačy ŭłady nie raspracavany. Jość taksama vialikija ankłavy ruskaha nasielnictva, značnyja dla Rasii naftapravody. Jość «faktar Afhanistana», jość vialikaja imaviernaść, što biez prysutnaści zachodniaj vajskovaj siły situacyja ŭ rehijonie pačnie razhojdvacca.
«NN»: Kali Vy kažacie pra nie vielmi vialikija ryzyki dla Biełarusi, to čaho tady tak spałochaŭsia Łukašenka, kali pačaŭ kazać pra abaronu krainy z «aŭtamatam u rukach»?
AP: Toje, što kažu ja, zychodzić ź niejkich prahmatyčnych momantaŭ. Ale ci prahmatyčna było Pucinu ŭklučać Krym u skład Rasii? Kaniečnie, nie. A jon tak zrabiŭ.
My nie viedajem, što ŭ hałavie ŭ Pucina.
Racyjanalnaje — heta adno, pavodziny Rasii — inšaje. Łukašenka spałochaŭsia, bo dziejańni Rasii byli niečakanymi. Usie razumieli, što va ŭkrainskija spravy buduć umiešvacca, ale što tak — heta šok. Łukašenka nie maje nijakaj infarmacyi z Kramla, jon nie viedaje, jak budzie pavodzić siabie Pucin i jaho atačeńnie. Rasijskija sproby ŭpłyvu na Biełaruś aktyvizavalisia, ihnaravać ich užo niemahčyma.
* * *
Andrej ParAtnikaŭ (proźvišča vymaŭlajecca z naciskam na druhoje «a», Paratnikaŭ.) Naradziŭsia ŭ 1978 u Babrujsku. Pracavaŭ u Śledčym aparacie MUS. Stvaralnik analityčnaha centra Belarus Security Blog.
