Illa Butaŭ
«My vierym faktam, a fakty śviedčać, što ludzi praciahvajuć niešta bačyć»,
— kazaŭ Illa Butaŭ, kaardynatar supolnaści «Ufakam» padčas svajho dakładu na kanfierencyi «Tajamničaja Biełaruś». Jon raspaviadaŭ pra vyniki pracy supolnaści za 2014 hod, siarod ekśpiedycyj «Ufakama» byli i pošuki na Homielščynie ahromnistaj źmiai «z hałavoj jak u dobraha dziciaci», jak kažuć miascovyja. Nieviadomy navucy vid, asnoŭnyja śviedčańni pra jaki pastupali ŭ 40-70-ch hadach minułaha stahodździa, znajści nie atrymałasia. Ale śviedčańni pra jaho praciahvajuć pastupać — treba pravieryć, raptam i praŭda čarhovy Cmok apyniecca nieapisanym redkim vidam.
Who you gonna call?
Supolnaść uźnikła ŭ 2001 hodzie, kali asobnyja amatary daśledavańniaŭ paranarmalnaha abjadnali siły ŭ pošukach NŁA. «Ufałahičny kamitet» (ad UFO — anhlijskaja abrevijatura NŁA) u chutkim časie pašyryŭ tematyku i staŭ cikavicca ŭsim, na što navuka nie źviartaje ŭvahi: ad pryvidaŭ da sakralnaj hieahrafii ci pošuku mietearytaŭ.
Zámki ŭ niebie nad Mahiloŭščynaj, ahnistyja šary ŭ Ivacevickim rajonie i ŭ Branskaj vobłaści Rasii albo błukańni pa lesie, kali čałaviek, naprykład, vychodzić ź lesu hołym i nie pamiataje, dzie zhubiŭsia na niekalki dzion, — usie hetyja źjavy biełaruskija anamalisty daśledavali ŭ minułym hodzie. A na kanfierencyi ŭ niadzielu pra NŁA amal nie zhadvali.
Na sajcie ufo-com.net jość sistema ekstrannaha reahavańnia. Kali čałaviek bačyć niešta ekstraardynarnaje, jon moža paviedamić ab hetym «Ufakamu». Siabry supolnaści tut ža atrymajuć SMS z paviedamleńniem — bližejšy da źjavy pastarajecca jak najchutčej adreahavać na paviedamleńnie. Praŭda, mnohija paviedamleńni filtrujucca jašče da vyjezdaŭ, u mnohich NŁA jašče pa apisańni možna raspaznać kitajskija lichtaryki albo inšyja technahiennyja abjekty.
Biełaruskija daśledčyki paranarmalnych źjaŭ nie vierać u marsijan ci niačyścikaŭ. Dakładniej, nie pavierać, pakul nie atrymajuć navukovych paćvierdžańniaŭ.
Litaralna na dniach da «Ufakama» pryjšło paviedamleńnie pra vializny šar, jaki śviaciŭsia, a ŭsiaredzinie jakoha niešta ruchałasia, u Bresckaj vobłaści. Daśledčyki pajeduć na miesca zdareńnia, kab padrabiazna apytać vidavočcaŭ. Kali źjava budzie padobnaj da anamalnaj, jany praviaduć analiz hleby, elektramahnitnaha pola, radyjacyi… Kali pryjdzie paviedamleńnie pra pryvida, pryjdziecca vyvučyć i historyju miesca, staražytnyja lehiendy i ŭžo paśla ŭklučać svaje prybory.
Chadziačyja mierćviaki i paranarmalnyja sny
Na kanfierencyi prajekt čarhovaj ekśpiedycyi prapanavaŭ Viktar Hajdučyk, historyk i kaardynatar Bresckaha pradstaŭnictva «Ufakama». Jaho zacikavili ahulnyja dla Jeŭropy historyi pra chadziačych mierćviakoŭ, daśledavańnie takich biełaruskich historyj jon prapanuje pačać z Paleśsia. Jeŭrapiejcaŭ užo nie ździviš šeraham tak zvanych devijantnych pachavańniaŭ, kali pamierłamu adsiakajuć hałavu ci zabivajuć u serca asinavy koł, robiać usio, kab čaraŭnik nie vybraŭsia z mahiły, albo ekshumujuć cieła, kab pravieryć, ci na svaim jano miescy. Takija vypadki fiksujuć na Biełarusi nie tolki narodnyja padańni, ale i jurydyčnyja dakumienty, u tym liku niadaŭniaha XIX stahodździa.
Dźmitryj
Inšyja daśledavańni viadzie paralelna z asnoŭnaj pracaj fizik Dźmitryj. Užo 20 hod jon vyvučaje kiravańnie snami i pazacialesnyja pieražyvańni. Asnoŭnaja prablema jaho dziejnaści — vieryfikacyja, pravierka sapraŭdnaści pabačanaha ŭ paranarmalnych snach. Adna ź jaho cikaŭnaściaŭ — sonny paralič, kali čałaviek nie moža ruchacca i «łović hluki». Zadača ŭ tym, kab asensavana vyklikać hetuju fazu i daśledavać, što mozh moža pakazać svajmu haspadaru. Jaho cikavić i fienomien sinchronnych snoŭ: naprykład, Dźmitryj ź ledź znajomaj dziaŭčynaj ź inšaha horada bačyli son, dzie jany vučylisia kidać nažy, a zatym mahli ŭ detalach apisać adzin adnomu svaje sprečki pra toje, jak pravilna kidać nož — i apisańni supadali. Što heta, ci niedaśledavany sposab kamunikacyi, ci tranślacyja ŭ son rečaisnaści, ci prosta supadzieńnie, treba padrabiazna praviarać.
«Žaleza» zamiest ekstrasensaŭ
«Absalutna lubyja źjavy mohuć być patłumačanyja mietadami tradycyjnaj navuki», — kaža Illa Butaŭ. Naprykład, mnohija paviedamleńni pra pryvidaŭ možna patłumačyć vysokim uzroŭniem u navakolli infrahuku, jaki asablivym čynam upłyvaje na mozh.
Z vypadkami, jakija całkam vypadali by z sučasnaj karciny śvietu, «Ufakam» jašče nie sustrakaŭsia.
Aŭtanomnaja sistema videanazirańnia, nazirańnie elektramahnitnych chvalaŭ, sparanyja siekundamiery dla pošukaŭ anamalij u časie, dakładnyja datčyki źmieny tempieratury, ceły kompleks inšych detektaraŭ, analizataraŭ — usio heta nie «sabrana na kalency», siabry «Ufakama» pry mahčymaści nabyvajuć łabaratornaje abstalavańnie, źviestki ź jakoha nie soramna pradstavić u navukovych rabotach.
Padčas dakładu Haliny Ramanienka ab daśledavańniach radyjeaktyŭnaha hazu radonu ŭ žyłych budynkach siabry «Ufakama» najpierš pacikavilisia, jakoje abstalavańnie ŭžyvałasia. Samastojna sabranaje? Kali atrymajecca paćvierdzić praŭdzivaść vynikaŭ, pravilnaść kalibroŭki, to supraca z daśledčykami radonu «Ufakam» zacikavić. Naściarožanaść adčuvałasia i kali Ramanienka raspaviała, što ŭ pošuku hieapatahiennych zon daśledčyki radonu karystajucca dapamohaj ekstrasensaŭ.
«U nas ekstrasensaŭ u hrupie niama»,
— raspaviadaje Illa Butaŭ. Da nas nieadnarazova sprabavali zapisacca ekstrasensy. My možam pryniać da siabie ekstrasensa, kali jon projdzie banalny test Zeniera, adhadvańnie zakrytych kart. Kali nabiare peŭny pracent adhadanych kart, što ž, ja pavieru ŭ jaho. Dy, na žal, nichto navat blizka nie moža prajści hety test».
Biełaruski Stoŭnchiendž i ślady Baharodzicy
Jak ni dziva, pałova vystupaŭ na kanfierencyi «Ufakama» tyčyłasia etnahrafii, sakralnaj hieahrafii, falkłarystyki. Biez falklornych źviestak ciažka sabrać poŭnuju karcinu paranarmalnaj źjavy. Šmat razoŭ na kanfierencyi hučała nazva knihi «Maŭklivyja śviedki minuŭščyny» E.A. Laŭkova, jakaja raspaviadaje bieźlič mistyčnych historyj biełaruskaj ziamli.
I nie tolki etnohrafy padkazvajuć anamalistam, dzie kažuć pra «biełaruskuju Łachneskuju pačvaru», tłumačyć Illa. Čaściakom tam, dzie anamalisty pravodziać daśledavańni, znachodziacca raniej nieviadomyja kurhany.
Niejkim čynam staryja padańni i sučasnyja nazirańni paranarmalnaha hieahrafična pryviazanyja da sakralnych dla prodkaŭ miescaŭ, archieałahičnych pomnikaŭ.
Kali historyja nie ŭźnikła na pustym miescy, kali jana nie «haradskaja lehienda», falklor moža padkazać daśledčykam, dzie varta šukać tajamničaje.
Edvard Zajkoŭski i kryž ź Vilejskaha rajonu, što zaraz zachoŭvajecca ŭ Muziei vałunoŭ
Archieołah Edvard Zajkoŭski daśleduje sakralnyja kamiani Biełarusi dy ličyć, što ŭ Biełarusi jość miesca nie mieniej tajamničaje za słavuty Stoŭnchiendž. Niedaloka ad Połacku z vałunoŭ vykładzienaja fihura ŭ formie litary P, pryznačeńnie jakoj dahetul nie vyznačanaje. Vierahodna, kompleks źviazany z astranamičnymi źjavami i abradami. Nazva voziera la vałunoŭ navodzić na dumku pra śviata Jana, dy azimut nie supadaje z uzychodam sonca na Kupalle. U carkoŭnym kalendary znajšłosia śviata inšaha Jana (a carkoŭnyja śviaty niaredka supadajuć ź jazyčnickimi abradami) ŭ kancy krasavika — jakraz na hety čas raźmiaščeńnie «Stoŭnchiendža» maje astranamičny sens. «Ufakam» prapanavaŭ Zajkoŭskamu čarhovuju supolnuju ekśpiedycyju jakraz u hety čas.
Jość u Biełarusi ŭnikalny śpiecyjalist pa jamkavych kamianiach — Alaksandr Zajcaŭ. Jon pradstaviŭ svajo daśledavańnie staražytnych vałunoŭ, na jakich našyja prodki vybivali łunki. Takich kamianioŭ bahata pa Paŭdniovaj i Siaredniaj Jeŭropie, niamała ich na Biełarusi, bolšaść na Viciebščynie. Ich pryznačeńnie zabyłasia jašče ŭ Ch stahodździ. Dy dziva: pa miežach Biełaruskaj hrady možna prasačyć i vyraznuju miažu, za jakoj takija kamiani bolš nie znachodzili, i jana nijak nie źviazanaja z kolkaściu vałunoŭ na kvadratny kiłamietr. Mahčyma, jany źviazanyja z padsiečnym ziemlarobstvam, adpaviedna i z raśsialeńniem peŭnych etnasaŭ.
Ludmiła Dučyc, suaŭtar knihi «Sakralnaja hieahrafija Biełarusi», niamała raspaviała pra abstaviny źjaŭleńnia cudatvornych ikon i sakralnych kamianioŭ. Navat siońnia pa Biełarusi mnohija pakłaniajucca kamianiam, źviazvajuć ślady na ich z Baharodzicaj ci Chrystom, niasuć kamianiam achviaravańni, vierać u ich lekavyja zdolnaści. Vakoł sakralnych kamianioŭ viałosia niamała sprečak miž carkvoj i narodam. Naprykład, jašče ŭ 1868 hodzie hazieta «Minskija hubiernskija viedamaści» paviedamlała ab zahadzie razburyć «jazyčnicki kamień», dy toj kamień miascovyja sabrali pa častkach, praciahnuli jamu pakłaniacca i siońnia vodziać na sakralnaje miesca chrosny chod.
Ahni bałotnych skarbaŭ i biełaruskaja Nesi
Iryna Klimkovič
Pra bałotnyja ahni raspaviała Iryna Klimkovič. Časta zahadkavyja ahni źviazvajuć z zaklatymi skarbami, stračanymi Napaleonam ci Kaciarynaj II, a toje i ŭ časy Druhoj suśvietnaj vajny. Niaredka ahni źviazvajuć z sakralnymi kamianiami. Niekatoryja kamiani «achoŭvajuć» svaje skarby, jak u historyi pra kamień, ź jakoha ažno vysoŭvajecca ruka z šablaj. Niekatoryja naadvarot «vabiać», jak u historyjach z Pružanščyny pra tajamničuju asobu sa ščotkaj u ruce, jakaja vabić da siabie, «sam skarb u ruki prosicca». Viadoma navat, što čyrvonyja ahni bačać niby tam, dzie zakapanaje zołata, a biełyja ci sinija — dzie srebra.
Krajaznaŭcu i aŭtara knihi «Skarby sivych vałunoŭ» Alesia Harbula najbolš cikavić jaho małaja radzima — Łyntupy, što ŭ Viciebskaj vobłaści. Słavutuju «Łachneskuju pačvaru» na voziery Bałduk, što ŭ pary kiłamietraŭ ad Łyntupaŭ, pakul nie adłavili, chacia pra jaje bahata raspaviadajuć. Dy nie adnoj Nesi cikavaja jaho małaja radzima — jon daśleduje jazyčnickija kapiščy, znajšoŭ bolš za sotniu abjektaŭ staražytnaj kultury. Krajaznaŭca śćviardžaje: mnohija nietłumačalnyja vypadki čałaviečaj psichiki, halucynacyi, straty prastoravaj aryjentacyi, vychad z ładu fota- i videaabstalavańnia — usio heta moža «navieści» na kapiščy ci inšyja sakralnyja miescy.
***
Dałučycca da «Ufakama» moža praktyčna luby, choć školnik, śćviardžaje Illa Butaŭ. Dastatkova zapoŭnić ankietu na sajcie «Ufakama» i nie źbiehčy ad pracy ŭ pieršy ža tydzień. Maładych buduć nahružać prostaj pracaj (a ŭ ekśpiedycyju nie voźmuć maładziejšych za 18 hod), ale kali čałaviek budzie dastatkova inicyjatyŭnym i nie praźmierna skiravanym na pošuk paranarmalnaha (a byvajuć i tyja, chto pa darozie z pracy moža choć piać «inšapłanietnych artefaktaŭ» znajści), kali budzie prytrymlivacca navukovaha padychodu, zmoža raskryć svaju tajamnicu.
