Partret kalektyŭnaha Pucina
Na biełaruskich ekranach rasiejskaje kino zajmaje druhoje miesca paśla amerykanskaha. Łaziacca premjery, susiedzkija filmy staranna reklamujucca, prakat maje vialikuju kasu.
Štotydzień hledačam prapanujucca dźvie—try śviežyja rasiejskija stužki, zbory ad «Ironii losu‑2» pieravysili 40 młn. dalaraŭ, a biudžet siaredniaha rasiejskaha filmu, najvyhadniejšy dla pradusaraŭ, składaje, sa słovaŭ Andreja Kurejčyka, $2—3 młn (tracina hadavoha prybytku ŭsiaho biełaruskaha prakatu).
«9 rota» i «Kod Apakalipsisu», «Samy lepšy film» i «Svołačy», «12» i «1612», «Stacki daradca», «Turecki hambit», «Načny dazor», «Vaŭkadaŭ», «Antykiler»…
Paśla kryzisu 1990‑ch rasiejskaje kino impetna zasvoiła rynak i ahresiŭna pierajmaje halivudzkija vynachodki.
Čym kamercyjny rasiejski film roźnicca ad adpaviednaha amerykanskaha? Zdajecca, usio toje ž: biudžet, reklama, efekty, žanr, ale nie pakidaje pačućcio, što niešta nia tak.
Masavaje kino zaŭždy tavar.
Spraŭna pracujuć rasiejskija kinaškoły, vychodziać kinačasopisy, telekanały patrabujuć usio bolej i bolej «myła».
Nielha havaryć i pra adsutnaść tradycyj. U 1920‑ia Rasieja stała vialikaj kinadziaržavaj. Z taho času jana zaŭždy była admietnaja aŭtarskim kino, ale j žanravaje kino nie było zabytaje (filmy Hajdaja, Matyla j Mianšova). A filmy Alaksandrava («Cyrk», «Vołha‑Vołha», «Viasna») — stalinskija kazki, jakija j siońnia hladziacca ź cikavaściu.
Rasiejskaje kino zastavałasia žyvym da kanca 90‑ch, niahledziačy na niespryjalnyja ŭmovy. Potym adbyŭsia nadłom.
Pieršaj łastaŭkaj «pucinskaha kino» była karcina Mikałaja Lebiedzieva «Zorka» (2002).
Režyser źviarnuŭsia da zabytaj apovieści E. Kazakieviča, užo staŭlenaj u stalinskija 50‑ia. Rasiejskaja publika prychilna pryniała hieraičny epas z chičkokaŭskimi pryjomami, a na Zachadzie hledačy bilisia ŭ histerycy: «Chto dasłaŭ siudy hetuju savieckuju archaiku?» Vajskovy patas vyklikaŭ rohat, ale savieckija ludzi puskali ślazu.
Kazki stalinskich časoŭ viarnulisia z «Vaŭkadavam». Stužka taksama pastaŭlenaja Mikałajem Lebiedzievym. Specefekty, narodnyja kaściumy, mahija i vajna. U 1952 h. bylinny «Sadko» vyklikaŭ zachapleńnie ŭ Venecyi, małady Frensis Ford Kopała vučyŭsia na im pieramantažu. «Vaŭkadaŭ» cikavy tolki rasiejskaj aŭdytoryi, što začytvajecca fentezi — i prahnie revanšu.
Pucinskaje kino — «patryjatyčnaje».
Amerykanskaje kino taksama patryjatyčnaje. Halivudzkija filmy — biaźlitasny himn amerykanskamu ładu žyćcia. Abaviazkova jość siamja j jaje kaštoŭnaści, abaviazkova majecca na ŭvazie Boh (spraviadlivy sudździa), abaviazkova pramilhnie ŭ kadry amerykanski ściah.
Ale halivudzkaje kino idzie naraschvat. Jaho hladziać u Švecyi, kamunistyčnym Kitai j teakratyčnym Iranie. Navat «Dzień Niezaležnaści» Rołanda Emerycha, dzie amerykanski prezydent uznačalvaje siły Ziamli suprać inšaplanetnikaŭ, — nie vyklikaje nudy.
A voś na pucinski «07 mianiaje kurs» nie zahoniać navat rasiejskich školnikaŭ.
U halivudzkim kino jość universalny čałaviek, jaki dziejničaje. Možna atajasamicca z byłym palicejskim, jaki šukaje skradzienuju dačku, paspačuvać chatniaj haspadyni, jakaja zhubiła muža. «Patryjatyčnyja znaki» nia jość źmiestam amerykanskich karcin, jany źjaŭlajucca sami saboj — jak zvykły ład žyćcia.
U centry ž pucinskaha kino — natužlivy «patryjatyčny znak». Hieroi spačuvajuć «dziaržaŭnaści», chvalujucca za «imperskuju ideju», pierajmajucca «sabornaściu». Nie čałaviek, a mundzir, nie hieroj, a pasada, nia vola, a instrukcyja.
«Stackaha daradcu» paraŭnovali z zombi‑filmam. Tak jano j jość. Fandoryn u vykanańni Mienšykava i pad apiekaj Michałkova — jak trup na dziaržaŭnaj słužbie.
Navat admysłovyja efekty ŭ «Dazorach» — nie zabava, a surjoznaja idealahičnaja zadača: pakazać, jakaja Rasieja «krutaja» i što jana taksama moža. A «Ironija losu‑2» — zaciahnuty reklamny rolik ščaślivaha žyćcia pad picierskim kiraŭnictvam. Jak rasiejski kapitalizm byŭ zacuhlany HB, tak i kamercyjnaje kino stała partretam kalektyŭnaha Pucina.
Ni režysery, ni ich persanažy nia vierać u toje, pra što havorać — i što paklikanyja abaraniać ź pienaju la rotu. Fandoryny z patuchłymi vačyma, jany padparadkoŭvajucca, ale nia viedajuć, dziela čaho. Šarahovyja ahienty dziaržavy, jakoj niama, Štyrlicy biez testykułaŭ.
U hetym ich pryncypovaje adroźnieńnie i ad amerykancaŭ‑indyvidualistaŭ, i azijataŭ‑kalektyvistaŭ — jakija źbirajuć kamandy kun‑fu, kab pakazać, što «ich škoła najlepšaja».
U «bajavych manachaŭ Šaaliniu» i «Siami samurajaŭ» svoj statut honaru i aŭtanomija — jakoj nia moža być u pucinskich čynoŭnych makietaŭ.
Spraviadliva zaznačyć, što na fonie badziorych rasiejskich karcinaŭ biełaruskija vyhladajuć jašče horš. Neastalinskuju «Radzimu albo śmierć» saromiejucca pakazvać u kinateatrach, čarhincoŭskaje «Vam zadańnie» zrabiła by furor na lubym treš‑feście.
My byli pieršymi ŭ viartańni zanudlivaha stalinskaha kanonu, daj Boh staniemsia pieršymi i ŭ vyzvaleńni ad jaho.
Ale Rasieju škada.
Sankcyi dla sudździaŭ, 30 miljonaŭ jeŭra dapamohi, niepryznańnie vybaraŭ-2025 — raskazvajem pra vyniki Dzion Biełarusi ŭ Bruseli6
Kamientary