U pasiołku Biełaviežski (heta Kamianiecki rajon na Bieraściejščynie) kataliki ŭstalavali katalicki kryž pobač z pravasłaŭnym, a pravasłaŭnyja aburylisia. Adny chočuć kab katalicki kryž pieranieśli ŭ inšaje miesca, druhija — kab jaho zusim prybrali. Miascovyja čynoŭniki kažuć, što kanflikt «patychaje padziejami va Ukrainie».
U domie kultury Biełaviežskaha z hetaj pryčyny adbyŭsia schod žycharoŭ, čynoŭnikaŭ i śviataroŭ.
Kryž razładu
U pasiołku Biełaviežski bolš za dźvie tysiačy žycharoŭ. Asnoŭnaja kolkaść — pravasłaŭnyja, bolš za 20 siamiej katalikoŭ, jość i musulmanskaja siamja.
Kataliki nie majuć svajho kaścioła i prypisanyja da Vysokaŭskaj parafii. Na ŭjeździe ŭ miastečka stajaŭ pravasłaŭny prydarožny kryž. A niadaŭna kataliki pastavili pobač i svoj. Heta i aburyła pravasłaŭnuju hramadu.
Vysokaŭski ksiondz Andrej Barodzič patłumačyŭ na schodzie, što kryž ustalavaŭ adzin ź jahonych viernikaŭ, vydać jakoha jon nia moža, bo «heta tajamnica spoviedzi».
Ksiondz tłumačyć, što biez kryža ŭ Biełaviežskim jość peŭnyja ciažkaści dla katalikoŭ — kali chto pamiraje, davodzicca vieźci trunu da kryža ŭ Vysokim — pamalicca, a potym viartacca, kab pachavać.
Pravasłaŭny śviatar: «Nia treba taptać našu vieru nahami»
Ajciec Alaksandr, biełaviežski pravasłaŭny śviatar:
«U naš čas jość šmat roznych kanfiesij, roznych vieravyznańniaŭ. Ale ciapier pamiž pastyrami cerkvaŭ — katalickaj dy pravasłaŭnaj — staić zadača, kab nie było nijakich kanfliktaŭ, kab usio było zakonna, kab usio rabiłasia ŭ zhodzie z zakonami. Treba ŭličvać, što ŭ nas u pasiołku bolš za 90 pracentaŭ — pravasłaŭnyja. I nie treba taptać našu vieru nahami. I kali zaraz bolšaść prahałasuje za toje, što nie treba hety kryž u pasiołku, to tady prybirajem».
U časie dyskusii śviatara Alaksandra i ksiandza Andreja.
Katalicki śviatar: «Niaŭžo nam katalika nieści pad pravasłaŭny kryž?»
Paśla pravasłaŭnaha dali słova katalickamu śviataru ajcu Andreju:
«Moj baćka byŭ pravasłaŭny, jon byŭ panamarom u carkvie. Ja ŭsich pavažaju pravasłaŭnych, malusia za ich, ja ŭ carkvie chavaŭ svajho baćku… Ale našy pakuty z kryžam pačalisia nie ciapier, jość dakumient, dzie ja pisaŭ z hetaj pryčyny ŭ rajvykankam amal hod tamu… Potym my pajšli da dyrektara «Biełaviežskaha», jon skazaŭ, što kateharyčna suprać taho, kab stavić kryž. Ale ž heta nie tolki tut razam pravasłaŭny i katalicki kryž. U inšych miescach taksama. Nu niaŭžo nam, jak pamre, to katalika nieści pad pravasłaŭny kryž? Ja pavažaju pravasłaŭny kryž, ale ŭ nas ža katalicki…»
Ajciec Andrej raspavioŭ, što ŭ viernikaŭ «nakipieła», što doŭha niama dazvołu na ŭstalavańnie kryža, tamu jany i pastavili jaho samavolna.
Pravasłaŭny ajciec Alaksandar na heta zapiarečyŭ:
«Pravasłaŭny chram kali budujecca, to taksama da piaci hadoŭ atrymlivajuć tolki dazvoł na ziamlu. Ale samavolna nichto kryžy nijakija nia stavić, samavolna chramy nie rastuć. Choć vas 50 čałaviek, a nas…»
Taksama pravasłaŭny śviatar vykazaŭsia, što kataliki nie majuć prava stavić svoj kryž, bo ichniaja parafija tut nie zarehistravanaja. Adnak ajcu Alaksandru zapiarečyli navat čynoŭniki: vierniki prypisanyja da Vysokaŭskaj katalickaj parafii, i im nie abaviazkova tut rehistravać abščynu, kab pastavić kryž.
Pravasłaŭny śviatar zapytaŭsia ŭ katalickaha, ci prybiaruć jany kryž: «A my dapamožam. Vy skažycie, ja zaŭtra pajdu, prybiaru…»
Ksiondz Andrej adkazaŭ: «Dobra, kali ŭ vas takaja siła jość kryžy skidać, to kali łaska… Kali vy nie baiciesia…»
Tady śviatar Alaksandr kaža: «A kali chočacie, to ja zrablu ź jaho pravasłaŭny i pastaŭlu ŭ Malčakach sabie… Navošta hety cyrk ładzić? Raz vy taki dobry pastyr, to biarycie svaich prychadžan i viazicie ŭ Vysokaje…»
Pravasłaŭny śviatar vykazaŭ mierkavańnie, što katalickija kryžy mohuć stajać pobač z pravasłaŭnymi ŭ tych nasielenych punktach, dzie «jość historyja, dzie spakon vieku stajaŭ kaścioł».
«U nas ža nikoli nie było ni katalickaj carkvy, ni katalikoŭ amal niama, nijakaj abščyny nie zarehistravana. Jakija adnosiny maje hety kryž da nas?» — dadaŭ ajciec Alaksandar.
Čynoŭniki: «Patychaje padziejami va Ukrainie»
Na schodzie prysutničali čynoŭniki — hałoŭny architektar Kamianieckaha rajona, ideołah rajvykankama, staršynia rajsavieta deputataŭ, dyrektar Biełaviežskaj škoły dy inšyja.
Čynoŭniki raspaviali, što ksiondz Andrej Barodzič źviartaŭsia da ich pa dazvoł na ŭstalavańnie kryža, ale pakul hetaje pytańnie było na razhladzie.
Pazicyja čynoŭnikaŭ zvodzicca da taho, što jany nia suprać katalickaha kryža ŭ Biełaviežskim, ale ich aburaje, što kryž byŭ ustalavany niezakonna, da atrymańnia aficyjnaha dazvołu.
«Ja katalik, žonka — pravasłaŭnaja. Ale mnie nie padabajucca hetyja razmovy. Krychu patychaje padziejami va Ukrainie… Ale ja nia baču tut nijakaha pahardžańnia vieraj pravasłaŭnaj», — kaža dyrektar škoły.
Nie zabyŭsia pryhadać Ukrainu, źviartajučysia da ksiandza, i pravasłaŭny śviatar:
«Davajcie budziem vykonvać zakon, kab nie było druhoj Ukrainy, dzie adnu carkvu razburajuć, a inšuju budujuć. Tyja ludzi, jakija staviać kryž biez dazvołu śvieckaj ułady, jany nie niasuć razład? Heta pačatak Ukrainy…»
Emocyi padčas abmierkavańnia
Načalnik adździełu ideałahičnaj pracy, kultury i spraŭ moładzi Kamianieckaha rajvykankama Mikałaj Hromik raspavioŭ, što kanflikt na relihijnaj hlebie dla jaho prykry:
«U partyi kamunistyčnaj ja nie byŭ, nie mahu skazać, što byŭ ateistam, bo byŭ achryščany ŭ pravasłaŭnaj carkvie. Lubaja relihija zasłuhoŭvaje, kab da jaje stavilisia z pavahaj. Ale ŭ luboj dziaržavie — ułada jość ułada, i jaje pavinny pavažać. Jakaja jana jość — dobraja ci, jak niechta ličyć, drennaja».
Spadar Hromik rastłumačyŭ, što zvarot ksiandza ab ustalavańni kryža ŭ Biełaviežskim byŭ u rajvykankamie, razhladaŭsia na kaardynacyjnaj radzie, i było vyrašana pravieści schod, kab vyśvietlić dumku žycharoŭ.
Dom kultury ŭ Biełaviežskim.
U pryvatnaj hutarcy ideołah vykazaŭ karespandentu «Svabody» mierkavańnie, što jamu «pa-čałaviečy chaciełasia b», kab śviatary damovilisia nakont kryžoŭ najpierš miž saboj, a nie ŭsčynali niejkija dyskusii dy kanflikty.
Paśla vystupaŭ prysutnym prapanavali prahałasavać pa pytańniach, ci patrebien u Biełaviežskim katalicki kryž i dzie jamu stajać — pobač z pravasłaŭnym abo ŭ inšym miescy. Pierad hałasavańniem zalu demanstratyŭna pakinuła katalickaja mienšaść, jakaja dahetul i nie vystupała, tolki słuchała sprečki.
U vyniku schod faktyčna ni da čaha nie pryvioŭ. Prablema katalickaha kryža ŭ Biełaviežskim budzie razhladacca adpaviednaj kamisijaj u Kamianieckim rajvykankamie.
Hałasujuć suprać katalickaha kryža.
«Pravasłaŭny baciuška nia choča, kab tut byli kataliki»
Na schodzie prysutničaŭ viadomy bieraściejski historyk, krajaznaŭca, redaktar hreka-katalickaj haziety «Carkva» Ihar Baranoŭski. Jon ličyć, što pravasłaŭny śviatar «baronić tut svaju kananičnuju terytoryju»:
Ihar Baranoŭski.
«Kryž — heta toj simvał, jaki pavinien jadnać chryścijan. I toje, što vakoł hetych kryžoŭ, pravasłaŭnaha i katalickaha, takaja vajna — heta niadobra. Adzinaje, što tut jość padvodnyja kamiani, jakija mnie vidavočnyja. Pravasłaŭny baciuška prajaŭlaje vialikuju aktyŭnaść, jon vielmi nie choča, kab tut byli kataliki. Kataliki pastavili kryž, nie dačakaŭšysia dazvołu. Z punktu hledžańnia ŭładaŭ ja b vyrašyŭ aštrafavać za heta katalikoŭ, ale pa fakcie pakinuŭ by kryž užo na miescy, bo znosić kryž — užo i nie pa-chryścijansku, nie pa-čałaviečy», — kaža Baranoŭski.
