Viktar Aśluk, najbolš tytułavany i pryznany ŭ śviecie biełaruski režysior dakumientalnaha kino, člen Jeŭrapiejskaj kinaakademii, adkazaŭ na pytańni Radyjo «Svaboda».
Viačasłaŭ Rakicki: My sustrakajemsia z vami pry samym kancy hodu. Što zroblena? Jakija filmy źniali, na jakich festyvalach pabyvali? Jakija pryzy zavajavali?
Viktar Aśluk: Byŭ tolki adzin pryz. A ŭvohule hod byŭ zvyčajny. Ničym asablivym jon nia vyłučyŭsia z tych piatnaccaci-dvaccaci hadoŭ, ciaham jakich ja zdymaju kino.Ja ničoha nie zrabiŭ zvyš taho, što planavaŭ. A ŭvohule ŭ naš čas i ŭ majoj prafesii kinadakumentalista ciažka niešta planavać. A mo navat i nia vielmi razumna. Žyvu, jak składvajecca. Filmu, jakim by ja mocna hanaryŭsia pry kancy hodu i jakim by ja moh prezentavać siabie ŭ nastupnym hodzie, ja sioleta nia źniaŭ.
Rakicki: Kolki ŭsiaho vy źniali filmaŭ za svaje 20 hadoŭ pracy i kolki ŭznaharodaŭ atrymali? Ci ličyli?
Aśluk: Filmy ja ličyŭ. Ja źniaŭ kala saraka dakumentalnych filmaŭ. A kali ličyć i filmy pra vytvorčaść śvininy, dyk navat i krychu bolej ich nabiarecca. Tak, ja zdymaŭ i takija filmy, i z zadavalnieńniem uspaminaju tyja časy, kali zdymaŭ stužki na zamovu. Heta lohkaja dla režysera praca. Što tyčycca ŭznaharodaŭ, dyk sam nia viedaju, jak tak stałasia, ale za apošnija 15 hadoŭ usie maje filmy choć dzie-niebudź, ale atrymlivali ŭznaharody. Ale ž uznaharoda ŭznaharodzie roźnica. Dla karjery režysera dakumentalnaha kino važnyja ŭznaharody tolki na vielmi małoj kolkaści vybitnych festyvalaŭ. I hetyja festyvali ŭsim viadomyja. Takija ŭznaharody, pa-pieršaje, paćviardžajuć tvoj prafesijanalizm, pa-druhoje, dajuć padstavy pretendavać na niešta bolšaje. A małyja festyvali — nia bolej, čym turyzm.
Rakicki: Čamu pytajusia pra ŭznaharody? Mnie zdajecca, što biełaruskija dakumentalisty pieradusim pracujuć dziela festyvalaŭ i statuetak.
Aśluk: A što im rabić?
Rakicki: I kryteram jakaści filmu źjaŭlajecca kolkaść uznaharodaŭ. U publiki ž dakumentalnaje kino nia ŭ pieršym šerahu mastackich pryjarytetaŭ. Tamu i nielha kazać pra kasavy pośpiech u kinateatrach, jak i pra kolkaść pakazaŭ na teleekranie. Dyk dla kaho i dziela čaho vy pracujecie?
Aśluk: Nie zusim tak. Dakumentalnaje kino ŭsio ž pakazvajecca pa telebačańni. Heta dla jaho asnoŭnaja placoŭka demanstracyi. I ŭ Biełarusi ciapier jość 3-i kanał Biełaruskaha telebačańnia, na jakim naša kino prysutničaje. Prafesija dakumentalista — taksama prafesija, i ŭ joj taksama jość takija paniaćci, jak pośpiech, zapatrabavanaść. Filmy paśpiachovych režyseraŭ pakazvajuć i pa telebačańni, i na mnostvach festyvalaŭ, jakija źjaŭlajucca formaj prakatu dakumentalnaha kino. Festyvalaŭ mnostva, i kali film na dziasiatak, sotniu festyvalaŭ traplaje, a takoje byvaje, dyk nia kožny spektakl teatralny budzie mieć takuju kolkaść pakazaŭ i stolki publiki. Na samoj spravie nia ŭsio tak dramatyčna. Dramatyčna heta dla tych ludziej, jakija pracujuć tolki na hrošy ź dziaržaŭnaha finansavańnia, i filmy jakich nidzie nie pakazvajucca. Byli b filmy, a pakazać ich jość i dzie, i kamu. Prablema ŭ tym, što filmaŭ mała zdymajecca, i staŭleńnie da ich stała admietnym. Ad ich patrabujuć akuplalnaści. Heta dziŭna, bo ni ŭ adnoj krainie śvietu takoha niama. Dziaržava pavinna vyrašyć, ci joj patrebna dakumentalnaje kino? Kali tak, tady finansujcie, kali nie — dyk nie. U balšyni krainaŭ, navat u afrykanskich krainach, dakumentalnaje kino całkam isnuje na dziaržaŭnyja hrošy. Nia budziem kazać pra ZŠA, tam zusim inšaja sytuacyja — tam mnostva fondaŭ, jakija finansujuć dakumentalnaje kino. Dakumentalnaje kino — heta nia tolki čyjaści tvorčaść, ale i letapis žyćcia čałavieka, dziaržavy ŭ peŭny peryjad. Kali zdymać tolki aficyjnyja mierapryjemstvy, a nie zdymać žyćcio čałavieka zvyčajnaha — hetyja hady źniknuć dla dziaržavy i jaje narodu.
Rakicki: U Biełarusi dakumentalnaje kino dastatkova padtrymlivajecca dziaržavaj?
Aśluk: Nie, viadoma, niedastatkova. Za apošnija dva hady pajšło zvužeńnie finansavańnia až u razy.
Rakicki: Ci isnuje sučasnaje biełaruskaje dakumentalnaje kino jak źjava?
Aśluk: Nie, nie isnuje. Dla taho, kab biełaruskaje dakumentalnaje kino isnavała jak źjava, pierš za ŭsio patrebnaja svaboda tvorčaści. Taksama patrebnaje svojeasablivaje asiarodździe, u jakim stvarałasia b kino, abmiarkoŭvałasia jaho stvareńnie. Nia viedaju, što heta pavinna być — studyi, ci hramadzkaje abjadnańnie, ci toj ža Sajuz kinematahrafistaŭ, ale niešta toje, što abjadnoŭvała b, pavinna być. Kaliści heta było. Ale siońnia, u peryjad paŭzy, pierachodny peryjad, novyja formy ŭzajemaadnosinaŭ ludziej, jakija zajmajucca adnoj prafesijaj, nie pracujuć. My navat nie znajomyja pamiž saboj, naturalna, i filmy adzin druhoha nie hladzim. Mahčyma, kramołu skažu, ale… Ja liču, što da tych časoŭ, pakul choć niejak dziaržava finansuje kino, najlepšaj formaj isnavańnia kino za biełaruskija hrošy i dla biełarusaŭ zastajecca kinastudyja «Biełaruśfilm» u jaje, tak by mović, sacyjalistyčnym varyjancie. Napeŭna, za ideał možna ŭziać pačatak 1990-ch hadoŭ, kali dziaržava daje hrošy, a studyja sama maje svabodu vybaru temaŭ i aŭtaraŭ. I heta było, jašče niadaŭna było. Heta byli nia samyja bahatyja hady, a filmaŭ i niadrennych było niamała. Mienavita tamu tady ja zrabiŭ svaje najlepšyja filmy. Tamu ja i kažu, kali my nia možam prydumać niešta novaje, lepšaje, davajcie vierniemsia da staroha, da taho, što dazvoliła vyraści i zastacca ŭ prafesii majmu pakaleńniu. A ciapier sytuacyja da takoj stupieni tupikovaja, što jana nie daje vyraści novym tvorcam. I finansavańnie zvuziłasia, i ministerstva kultury pačało davać zadańni na zdymki filmaŭ. U formie zamoŭnaha filma tvorčaść isnuje vielmi ŭmoŭna.
Rakicki: Vy kažacie, što takoj źjavy jak biełaruskaje dakumentalnaje kino niama, a jakaja tady źjava — Viktar Aśluk?
Aśluk: Ja nia dumaju, što ja źjava…
Rakicki: Źjava. Vy — aŭtar dziasiatkaŭ filmaŭ, jakija atrymali dziasiatki mižnarodnych pryzoŭ, vas vydatna viedajuć u śviecie, z vami asacyjujuć biełaruskaje dakumentalnaje kino. Vy, narešcie, adziny ŭ Biełarusi siabra Eŭrapiejskaj kinaakademii.
Aśluk: Kažuć, što adzin u poli nia voin…
Rakicki: Moža, vy tady źjava aŭtarskaha kino, niezaležnaha, kino anderhraŭndu?
Aśluk: Tak. I tut, moža, ja pačnu piarečyć tamu, što kazaŭ raniej. Ciapier nastali zusim novyja časy dla kinadakumentalista. Paŭstali takija vykliki, jakija navat ujavić nie było mahčymym hadoŭ 10 — 15 tamu. I dakumentalnamu kino techničnaja revalucyja pryniesła takija mahčymaści, jakich nie było raniej. U našy dni dakumentalist, jak i piśmieńnik, moža rabić svoj film doŭhija hady. Dakumentalist siońnia moža pracavać i jak fatohraf, jaki ŭvieś čas u pahoni za ŭdačaj, za mastackaj vartaści kadram. Usio heta možna rabić i ŭ kinadakumentalistycy. Mahčymaści amal nieabmiežavanyja. Navat biaz hrošaj možna rabić filmy. Inšaja sprava, što prafesija stanovicca niapeŭnaj: za niešta treba žyć, zarablać čymści inšym, a kino zrabić zabavaj. Ale amatarstva ŭ dakumentalnym kino taksama vialikaja prablema. Viadoma, možna adnamu isnavać. Ale ja vieru u adukacyju. Ja vieru ŭ cisk asiarodździa, u ludziej, jakija adnoj z taboj prafesii. Režyser-dakumentalist — heta składanaja prafesija, joj treba vučycca. Adnamu možna być tolki tady, kali pastaviš nie adzin film, kali maješ zvarotnuju suviaź z hledačami.
Rakicki: Jak ja razumieju, vy nia vielmi vierycie ŭ toje kino, jakoje siońnia masava zdymajecca na ajfony, fotakamery ludźmi, jakija nia majuć prafesijnaj adukacyi, a nazyvajuć svoj pradukt niezaležnymi filmami?
Aśluk: Ja nia vieru ŭ kameru, jakaja kaštuje nižej za 7 tysiač dalaraŭ. Pieršaje, što ja budu abmiarkoŭvać, ci hetaja kamera maje dobruju optyku? Pierachod z 35 milimetraŭ na videa byŭ strašnaj dramaj. Heta byŭ krok nazad. U myśleńni, u jakaści vyjavy. I zaraz ličbavaja kamera — heta krok nazad dla kino jak mastactva. Možna źniać usim, čym papała. Ale ŭ mianie jość dośvied nazirańnia za režyserami, jakija nibyta i na niadrennym, navat na skandalnym materyjale zdymali film, i zatym źnikali. Bo brakavała im prafesii i sapraŭdnaj techniki. Za ich havaryli hieroi, a paśla znoŭ treba było pakutliva šukać hierojaŭ, jakija b za ich z ekrana ŭsio raskazali. Heta nie kino. Tamu prafesija patrebnaja, i joj treba vučycca. Ja dumaju, što praviła dziesiaci hadoŭ u kino, maje sens. Nasamreč, i ŭ hulniavym, i ŭ dakumentalnym kino tolki praź dziasiatak hadoŭ pačynaješ niešta pa-sapraŭdnamu razumieć i ŭmieć. Niekatorym raniej adkryjecca svajo prafesijnaje i čałaviečaje ja, ci ty źjavaj jość, a niekatorym paźniej. Ale nia ŭ toj momant, kali ty zachacieŭ raptam źniać kino. I navat papracavaŭšy ŭ kino 20 hadoŭ, ja nie mahu jašče śćviardžać, što ja źjaŭlajusia źjavaj. I kožny raz, kali pačynaju zdymajuć novy film, adčuvaju ŭsio roŭna siabie pačatkoŭcam. Pačynaju bajacca, a to i paźbiahać novych filmaŭ.
Rakicki: I tym nia mieniej, vy ŭžo majecie svaich pierajemnikaŭ. Vas pierajmajuć u vašym metadzie kinanazirańnia. Čym vabiać vašy filmy zamiežnuju publiku, specyjalistaŭ? Časta malunak žyćcia, asiarodździe, u jakim isnujuć, žyvuć Vašy hieroi, ci tam, dzie vy ich znachodzicie, nia samy pryhožy. Nia Monte Karła ž na ekranie, a apładzirujuć.
Aśluk: Viedajecie, ja ŭžo nie chaču zdymać takija filmy. Dla mianie takija filmy ŭžo nia jość vialikaj kaštoŭnaściu, ja ich rablu davoli lohka. Ja zrazumieŭ, što z maim hierojem treba być ščyrym. I voś maja ščyraść, moža, navat naiŭnaść maja, raskryvała hetych ludziej. Voś i ŭvieś moj metad. Ale kali chtości ličyć, što heta prosta, jon pamylajecca. Možna i tak skazać: jaki ty čałaviek, taki tvoj i metad. Ale, viadoma, ja krychu chitruju. Nie zaŭsiody ja sa svaimi hierojami pavodziŭ siabie ščyra. Byli i momanty pravakacyi. Tak, ja ŭ tych redkich vypadkach byŭ ščyry, ale razumieŭ, kali ja budu tolki ščyrym i naiŭnym, takim budzie i źniaty materyjał. Byvaje, što hulaju z hierojami, nibyta zakryvajusia ad ich. Heta maje režyserskija prystasavańni da hieroja ŭ ramkach majho metadu.
Rakicki: Dyk što pieradusim bačać na Zachadzie ŭ vašych filmach?
Aśluk: Toje, što ja apiavaju našu tradycyjnuju viosku, śpiavaju pieśniu našaha spradviečnaha płaču. Heta jany adčuvajuć. Adzin krytyk u Paryžy vyskačyŭ i zajaviŭ: «U vašym filmie niama vas, ale vy tut całkam». Jany tam razumiejuć, što ŭ hetych filmach jość ja — moj charaktar, maje adnosiny da hierojaŭ i sytuacyi. I ja svaje adnosiny nikoli, adrozna, naprykład, ad Siarhieja Łaźnicy, nikoli nie chavaju, pakazvaju ich. Siarhiej ža ličyć, što hetaha nielha rabić. U jaho zaŭsiody jość dystancyja ad hieroja, ad sytuacyi. Ja va ŭsich svaich filmach pierš za ŭsio prajaŭlaju siabie. Pra heta tam pisali, što ja — realist. Chaj tak i budzie: adrozna ad metafarysta Łaźnicy ja — surovy realist.
Rakicki: Jakija kulturnyja kody robiać filmy nacyjanalna admietnymi, biełaruskimi? Naprykład, vašy filmy?
Aśluk: Što takoje nacyjanalnaje, biełaruskaje?.. Heta kali ty hladziš na ŭsio, što adbyvajecca, na ŭsie rečy ŭ toj krainie, dzie ty naradziŭsia i žyvieš, a taksama i na samyja hlabalnyja prablemy, što paŭstajuć pieradusim čałaviectvam, praz pryzmu biełaruščyny, tady ty i robiš nacyjanalnaje kino. Prykładam, možna hladzieć na Čarnobyl jak na katastrofu suśvietnaha maštabu, ale hladzieć biełaruskimi vačyma. Tymi kodami, jakimi čałavieka zakadziravała taja terytoryja, na jakoj jon žyvie. Taksama mova, viedańnie historyi — vielmi važnyja rečy. Santyment da kamianioŭ, uvohule pryrody. Karaciej, adnosiny da biełaruščyny — katehoryja maralnaja. Kali čałaviek vyrastaje na hetaj ziamli, i pluje na biełaruskuju movu, kulturu, značyć, u jaho jość niejkija maralnyja chiby. Značyć, jon — čałaviek tyražny, jaki vylecieŭ u hlabalistyčnuju trubu i lacić niekudy, kab tam lepiej žyć. U jaho inšych kłopataŭ niama. U nas isnujuć svaje kulturnyja kody, tolki ich treba vysłabanić. Paŭtaru, nacyjanalnaje paŭstaje tady, kali i na hlabalnaje — i na Čarnobyl, i na vajennyja kanflikty, i na źmieny klimatu — hladziš biełaruskimi vačyma.
Rakicki: Śviet siońnia poŭny tryvohaŭ, vyklikaŭ, niaščaściaŭ. Vyhladaje, što, navat chitry biełarus nie schavajecca ad ich u bulbu, na svaim panadvorku. Pierafantaziravać sučasny śviet nielha, zahaniać lutyja realii ŭ padtekst, u mastackija vobrazy, jak u fabulnym kino, usio ciažej. Dakumentalistyka ŭsio bolš pranizvaje ŭsio vidy mastactva. Voś i Śviatłana Aleksijevič u Nobeleŭskaj lekcyi zajaviła, što «źmiest irvie formu». Vy zhodny? Najbližejšaja budučynia za dakumentalistykaj pra hlabalnyja prablemy. Vy taksama ŭ toj boku rušycie?
Aśluk: Nia źmiest rvie formu. Kali źmiest rvie formu, to atrymlivajecca biasformienny, ci ź chibami formy tvor. Realnaść irvie formu. Realnaść, u jakoj my žyviem, zaŭsiody irvała formu, prosta nia ŭsie heta zaŭvažali. A kali ŭžo stała heta maštabnym, raptam usie zaŭvažyli, što realnaść na formu ŭpłyvaje bolej, čym my dumali. Źmiest nia moža rvać formu, bo ŭ mastactva jość svaje zakony. Kali ž jon razryvaje formu, značyć, my budziem čytać apošniuju knihu Śviatłany Aleksijevič «Sekand chend» i ździŭlacca, navošta toj, ci inšy manaloh u joj źjaŭlajecca. Ja, naprykład, absalutna nie mahu znajści suviazi pamiž niekatorymi ź ich. Moža, u samoj piśmieńnicy i jość hetaja suviaź, ale ja jaje znajści nie mahu. Jak dakumentalist ja mahu zrazumieć piśmieńnicu, jakoj škada vykinuć udały manaloh pra kachańnie, ale źmiest u hetym vypadku nie razryvaje formu, a robić knihu biasformiennaj. A voś realnaść formu rvie. Realnaść stanovicca nastolki novaj, tak abvastryła prablemy, jakija lažali prosta hłybaj, što ŭźnikaje adčuvańnie jadziernaha vybuchu. Hierainia majho filma «My žyviem na krai» pieraličvała, što adbyvajecca siońnia ź ludźmi, i kazała, ci nie pierad kancom heta śvietu? I jana, prostaja žančyna, mahčyma, navat bolšuju racyju maje, čym my ŭ svaich doŭhich razvažańniach. Adbyvajecca paskareńnie žyćcia, i zadača dakumentalnaha kino nie skakać za hetym paskareńniem, a prypynicca. Mastactva pačynajecca tady, kali nastupaje momant cišyni, i hieroj filma pačynaje sunazirać. I voś hety momant upuskaje cełaje pakaleńnie ludziej. Mała taho, što ludziej stała šmat, što ich miljardy. što adbyłosia pieranasialeńnie, ale ž jany ŭsie mitusiacca, nia chočuć prypynicca. Momant prypynieńnia i jość mastactvam, u tym liku i ŭ dakumentalnym kino. Tamu mnohija i nia chočuć hladzieć dobraje dakumentalnaje kino, bo jany nia mohuć prypynicca. «Ekšn» im padavaj… A ja chacieŭ by, kab ludzi prypynilisia i pahladzieli maje ścipłyja filmy pra toje, jak pamiraje biełaruskaja vioska.
Rakicki: Jakim čynam vy ŭ svaich filmach budziecie pakidać apošnija biełaruskija viaskovyja panadvorki i vychodzić u hlabalny śviet?
Aśluk: Mnie taksama časta chočacca kinucca naŭzdahon usim hetym prablemam. Ale paśla supakojvajusia i zadaju sabie pytańnie: a, moža, nia treba lacieć, moža, treba praciahvać śpiavać svaju pieśniu, płakać pa biełaruskaj vioscy? Darečy, znoŭ zhadvajecca Aleksijevič. Jana ŭ svajoj lekcyi vykazała vielmi błytanuju dumku pra toje, što symbal Biełarusi — heta vioska, jakaja jaje strymlivaje. Vielmi niajasna. A ja skažu, što symbalem sučasnaj Biełarusi źjaŭlajucca Asipovičy, jakija ja nie lublu. Ich stvaryli ludzi, jakija vyjechali ź viosak. Ahraharadok — taksama symbal sučasnaj Biełarusi, a nia vioska. Vioska — heta bolš hłyboka. Vioska — heta apošniaje, što ŭspomnić čałaviectva, kali zapaskudzić usie ziemli i nabuduje škłobetonavych karobak pa ŭsioj Ziamli. Vioska — heta raj, i ja idealizuju jaje. U joj ludzi majuć stasunki ź pieršasnymi rečami — ziamloj, čystaj vadoj, čystym pavietram, drevam, žyviołami.
Rakicki: A ci zdolnyja biełarusy ŭbačyć hłybiniu hlabalnych prablemaŭ, adčuć dałučanaść da ich?
Aśluk: Biełarusy — ludzi zvyčajnyja, prostyja. Jany, naturalna ž, pojduć za tymi, chto ich paviadzie da lepšaj, ci naadvarot, katastrafičnaj budučyni. Ale… Ja časam uspaminaju słovy, skazanyja mnie estonskim vydatnym režyseram-dakumentalistam, palitykam Markam Saasaram adnosna biełarusaŭ: «Apošnija buduć pieršymi». Heta było kala dvaccaci hadoŭ tamu, a my ŭsio apošnija i apošnija. Ja dumaju, što pieršymi my i nia budziem. U nas i ludziej niašmat, i siłaŭ nie chapaje ŭžo, my majem usie chraničnyja chvaroby sučasnaha hramadztva, chacia hramadztva naša nia vielmi sučasnaje. Nia viedaju, što budzie. Ale nia treba śpiašacca. U nas jość adna prablema, jakuju my tak i nie asensavali, choć jana ŭpłyvaje na ŭsio naša žyćcio. Heta — Čarnobyl. Jon jość pakazčykam taho, jakimi my jość. My nie zmahli Čarnobyl ni asensavać, ni pieraadoleć. My navat nia vykarystali aŭtarytet śmierci, što, darečy, dobra vykarystoŭvaje Śviatłana Aleksijevič. My nia vykarystali jaho nia tolki ŭ mastactvie, ale i ŭ svaich adnosinach da žyćcia. My pastupili vielmi banalnym i vielmi prymityŭnym čynam. I heta zastajecca pakazčykam, jak my budziem dziejničać pierad inšymi vyklikami. My znoŭ ničoha nia budziem razumieć i budziem žyć tak, nibyta ničoha nie adbyłosia. U našym vypadku prablema nia ŭ tym, što šmat narodu, a ŭ tym, što jaho stanovicca ŭsio mieniej i mieniej. Užo heta nia daść nam šancu być u pieršych šerahach.
Rakicki: Kali nia pieršy — značyć, nie stvaralnik. Mo tady treba być choć by zachavalnikam taho, što jość, ci što niadaŭna było? Hieroj vašaha šmat u čym metafaryčnaha filma «Draŭlany narod», samotny dzied-raźbiar vyrazaje lalki i tym samym u draŭlanych fihurkach zachoŭvaje śviet, jaki na jahonych vačach źnikaŭ, źnik. Ci nia ŭ hetym i zadača biełaruskaj kinadakumentalistyki?
Aśluk: Viedajecie, ja zaŭsiody ŭśmichajusia, kali čuju razvažańni pra nacyjanalnuju ideju. Voś niadaŭna Piatro Parašenka zajaviŭ, što nacyjanalnaja ideja Ŭkrainy — trapić u Eŭraźviaz, stać nieadjemnaj častkaj Eŭropy. Mahčyma, ja apuščusia da niejkaha prymityvu, ale skažu, što idejaj kožnaj nacyi, jak i kožnaha čałavieka, źjaŭlajecca baraćba z kancovaściu — sa śmierciu. Nacyjanalnaj idejaj moža być tolki zmahańnie sa śmierciu nacyi. Hetaj idei nielha saromiecca. U joj — adnaŭleńnie našych haradoŭ, jakimi jany byli ŭ lepšyja peryjady, zachavańnie pryrody. Treba rabić usio, kab pieramahčy śmierć nacyi. Heta — źbieražeńnie ludziej, zachavańnie svajoj movy, mentalnaści, zachavańnie i adradžeńnie stračanaha. Usio, što ŭ nas ukrali, znajści i kupić. Toje, što razburyli, adbudavać. Heta pavinna być prahramaj isnavańnia narodu, nacyi. Adradžajučy, adbudoŭvajučy, viartajučy, nacyja supraćdziejničaje svajoj śmierci.
Piać faktaŭ pra Natallu Piatkievič — samuju ŭpłyvovuju čynoŭnicu Biełarusi da źjaŭleńnia Kačanavaj i Ejsmant16
Kamientary