Maleńkaja dačka fihuranta «spravy hraficistaŭ» žyvie ŭ Mahilovie. Jaje maci — maładaja paetka Vieranika Michalova, bolš viadomaja pad pseŭdanimam Ronia Ronič. U interviju «NM» jana raspaviała, jak pieražyła padčas ciažarnaści aryšt muža i maralny hvałt. Brutalny cisk na jaje siamju adbiŭsia na jaje tvorčaści.
***
Ronia Ronič:
Kali majo serca nia stanie bicca,
Kali kylu spatkae patylica,
Kali ccisnucca mocna śkivicy —
Ja nie pamru, možaš nie dzivicca.
Hrafici
Baćka dački Roni Ronič — Jarasłaŭ Uljanienkaŭ prachodziŭ padazravanym pa kryminalnaj spravie za naniasieńnie patryjatyčnych hrafici, što z punktu hledžańnia biełaruskaha aŭtarytarnaha režymu «hruba parušajuć hramadski paradak i vykazvajuć vidavočnuju niepavahu da hramadstva».
Na hrafici byli napisanyja słovy «Biełaruś maje być biełaruskaj». Usiaho 11 žniŭnia minułaha hodu było aryštavana čaćviora chłopcaŭ. «Kryminalnaje» hrafici na fota:
Voś jak pra zatrymańnie ŭspaminaje sam Jarasłaŭ:
«Kali ja byŭ u vańnie, pačali łamacca ŭ dźviery i kryčać: «Adčynicie, milicyja!» Nie paśpieŭ navat nikoha sa svajakoŭ papiaredzić, jak dźviery złamali. Mianie vyciahnuli z vanny, nadzieli kajdanki, kinuli na padłohu. Usio heta supravadžałasia źbićciom: mianie ŭ kajdanach ciahali, bili pa tvary, pa rebrach, pa nahach. Ja paśpieŭ zaŭvažyć, što jany byli ŭ maskach i ź pistaletami, mnie potym uvieś čas kazali, kab ja stajaŭ iłbom u ścianu i nie hladzieŭ u ich bok.
A potym jany syšli i zajšli, vidać, aperatyŭniki. I pačaŭsia pieratrus. Tolki ciapier źjavilisia paniatyja, maje susiedzi. Jany zabrali piać par abutku, ličbavyja nośbity, a taksama farby».
Jak paźniej vyśvietliłasia, Jarasłaŭ tyja hrafici, pra jakija kažuć milicyjanty, bačyŭ tolki ŭ siecivie i navat nia viedaje, dzie jany zroblenyja. Chłopca vypuścili z turmy adnym ź pieršych.
Jarasłaŭ Uljanienkaŭ, fota radyjo «Svaboda»
Ale heta jašče nie ŭsio. Supracoŭnik siłavych orhanaŭ Ihar Paŭłavič Łunievič padčas dopytu pahražaŭ tym, što dabiarecca da ciažarnaj na toj momant žonki Jarasłava, jakaja znachodziłasia ŭ Mahilovie. Da domu Vieraniki Michalovaj nasamreč prychodzili nieviadomyja asoby ŭ cyvilnym, jakija nachabna sprabavali trapić unutr. Paśla pilnavali jaje pad padjezdam.
Paźniej z toj nahody Vieranika Michalova napiša taki vierš:
Što takoje Svaboda?
Svaboda…
Heta kali
Niekalki par ruk
I niekalki par noh
Pierastupajuć paroh
I pryvodziać minimum
Dvuch.
Paniatych.
Ničym nie zaniatych.
Z tvaram pamiatym.
Svaboda
Heta kali
Niekalki par botaŭ,
Biercaŭ takich vializnych,
Z amapaŭskaju piaščotaj
Prachodziać pa čystaj tvajoj bialiźnie.
Svaboda
Heta kali
Dadołu laciać majtki,
Staniki.
Pa ich chodziać čužyja nohi.
I vietlivyja karniki lehčy prosiać
Ciabie na padłohu.
Jany haspadary tut.
Načalniki.
Tvoj dom, tvaja krepaść — Ich.
Zabudźsia na paniatych,
Što z tvaram pamiatym,
Z łožku ŭźniatych,
Svaboda
Heta kali
Maješ prava nie mieć svabodu.
Pryčym nieabmiežavana.
I hetaje prava za našym narodam
Da śmierci zamacavana.
Vieranika Michalova naradziłasia ŭ Mahilovie ŭ 1992 hodzie. Skončyła škołu i advučyłasia na farmaceŭta ŭ Mahiloŭskaj miedyčnaj vučelni. Z 2013 hoda navučajecca ŭ Jeŭrapiejskim humanitarnym univiersitecie. Akramia paezii pa-amatarsku zachaplajecca akvarelami:
Akvarel Vieraniki Michalovaj
Tvorčaść i dyktatura
Paśla vystupu na paetyčnym batle, što adbyŭsia na vychodnych u mahiloŭskim hramadskim centry, Vieranika pahadziłasia adkazać na niekatoryja pytańni karespandenta «NM».
— Vieranika, raspaviadzi, kali łaska, jak vy paznajomilisia ź Jarasłavam?
— Usio vielmi prosta i prazaična. Ja vyvučyłasia na farmaceŭta i dalej atrymała nakiravańnie na abaviazkovuju adpracoŭku ŭ Miensk. U 2014 hodzie my paznajomiłasia ź Jarasłavam na Dni vyšyvanki.
— Jak ty daviedałasia pra toje, što muža aryštavali? Što adčuła?
— Kali zatrymlivali chłapcoŭ, ja ŭžo na apošnich tydniach ciažarnaści znachodziłasia ŭ maci ŭ Mahilovie. U dni my stelefanoŭvalisia z mužam, jak zvyčajna. Ale raptam jahonyja telefanavańni pierapynilisia i da samaha poźniaha viečaru nijakich zvankoŭ nie było – heta mianie vielmi naściarožyła. Pateliŭšy pozna nočču i pačuŭšy napružany hołas, adrazu zrazumieła, što zdaryłasia niešta nadzvyčajnaje. A kali ŭžo daviedałasia, što adbyłosia, to prosta doŭha nie chaciełasia ŭ hetaje vieryć. Adzin hety dzień pieraviarnuŭ usio žyćcio. Usie płany, nadziei i mary zastalisia achapkam rečaŭ, vopratki i bializny na padłozie, na jakich, jak plavok, zastalisia ślady amapaŭskich biercaŭ.
— Kali śpiecsłužby pačali vykonvać toje, što abiacali Jarasłavu na dopycie – ckavać ciabie, što ty adčuła?
— Ja navat i słovaŭ takich nie mahu padabrać, kab vykazać svajo abureńnie ŭ toj momant. Ujavicie, žančyna, to bok ja, znachodzicca na 38-m tydni ciažarnaści, voś-voś narodzić, a tut jaje (i nie tolki ŭžo jaje) zdaroŭje padviarhajecca takoj ryzycy, stresu. Liču, što heta prosta ŭžo nie ŭpisvajecca ani ŭ jakija ramki. Tyja ludzi ŭ cyvilnym niekalki dzion zapar prychodzili da mianie da domu, dyj u taki čas, kali ŭsie zvyčajna na pracy. Zvanili biaskonca ŭ dźviery, hladzieli ŭ zamočnuju adtulinu – ja jakraz niejak vyjšła ŭ trapny momant u kalidor i prosta hetaje ŭsio bačyła. Potym hetuju adtulinu my z maci zalapili ad hrachu padalej. Potym jany jašče doŭhi čas siadzieli pad voknami ŭ skviery. Ščyra kažučy, adčuvańnie niebiaśpieki nie pakidała ani mianie, ani maci. Z baćkami paśla taho ŭ mianie napružanyja adnosiny.
— Jarasłaŭ vymušany byŭ terminova pakinuć krainu. Jak vy kantaktujecie i jak pieražyvajecie rastańnie?
— Rastańnie pieražyvajecca vielmi baluča. Bo jon ža navat nie paśpieŭ adčuć asałodu baćkoŭstva i paznajomicca sa svaim dziciom. Siamja na adlehłaści – heta vyčvarenstva. A manipulavać čałaviekam, vykarystoŭvajučy daśviedčanaść u stanoviščy jaho žonki – heta jašče bolšaje vyčvarenstva. Dziakujučy sučasnym technałohijam my majem mahčymaść razmaŭlać i navat bačyć adzin adnaho. Ale ž heta praz škło manitoru, jakoje nikoli nie zamienić sapraŭdnuju prysutnaść. Heta baluča.
— Amatary paezii zaŭvažajuć, što amal usie tvaje vieršy, tak ci inačaj, źviazanyja z temaj ucisku. Heta drama tvajoj siamji tak adbiłasia na tvorčaści?
— Usie maje vieršy majuć suviaź z rečaisnaściu. Maja tvorčaść vyciakaje z taho, što adbyvajecca navokał. Heta maja refleksija. Biezumoŭna, apošnija padziei nie mahli nie adhuknucca na maim pisańni. Usio heta adčutaje, nabalełaje i, napeŭna, tamu takoje nie prykryta ščyraje. Naša historyja – tolki kropla ŭ mory padobnych, a to i bolš balučych historyj. Kali skazanaje ŭ vieršach pieražyta nasamreč, nie vydumana, nie ŭziata «dziela pryhožaha słova», a pieraciorta młynam žyćcia, takija vieršy, miarkuju, i kranajuć. Takija vieršy zastanucca ŭ pamiaci mnohich, chto, mahčyma paznaje ŭ ich siabie. Na maju dumku, heta i jość pryznačeńnie aŭtara: stvaryć, kranuć i rastvarycca, daŭšy mahčymaść adrasatu pabyć sam-nasam z tvoram.
— Dziakuj za intervju.
Vieranika Michalova na paetyčnym batle
***
Hetaje śviatło bolš nahadvaje ciemru.
Svaboda ŭsio bolš pačynaje pachodzić na ścieny.
Svaboda.
A ci była? A ci jość? A ci budzie?
Svabodnyja.
Chočacie? Budziecie? Možacie, Lujuiudzi?!
Hetaje Sonca bolš nahadvaje vohnišča.
A honar i hodnaść zanieśli jany ŭ huščar.
Sonca. A hreje? A hreła? A budzie?
Žyć.
Chočacie? Budziecie? Možacie?
Hetyja vulicy nahadvajuć bolš łabirynty.
A koŭdry ŭ łožkach by plity hranitu.
Vyjście.
A ci było? A ci jość? A ci budzie?
Vyjści.
Chočacie? Budziecie? Zmožacie?
