Maskva intryhuje suprać Vizantyi: vyniki Kryckaha sabora

U pieršuju niadzielu pa Piacidziasiatnicy na Krycie skončyŭsia Śviaty i Vialiki Sabor Pravasłaŭnaj Carkvy. Ajcy Saboru pad staršynstvam Usialenskaha Patryjarcha Varfałamieja pryniali šerah dakumientaŭ.

Heta Akružnaje pasłańnie (Encyklika), Pasłańnie pravasłaŭnym ludziam i kožnamu čałavieku dobraj voli, «Adnosiny Pravasłaŭnaj Carkvy da astatniaha chryścijanskaha śvietu», «Misija Pravasłaŭnaj Carkvy ŭ sučasnym śviecie», «Pravasłaŭnaja dyjaspara», «Aŭtanomija i sposab jaje abviaščeńnia», «Važnaść postu i jaho zachavańnie siońnia», «Tajemstva šlubu i pieraškody jamu». Na žal, tut niama, jak u katolikaŭ, vyznačeńnia, jaki dakumient źjaŭlajecca ustanaŭleńniem (kanstytucyjaj), jaki – pastanovaj (dekretam), a jaki – dekłaracyjaj. Ale heta, mabyć, nie tak istotna.

Istotna toje, što ŭpieršyniu za apošnija 144 hady pradstajalniki dy inšyja archirei aŭtakiefalnych pravasłaŭnych Cerkvaŭ praviali Sabor i zdoleli pryniać dakumienty. I zroblena heta było niahledziačy na sabataž z boku Antyjachijskaj, Hruzinskaj, Bałharskaj dy Maskoŭskaj cerkvaŭ.

Śviaty, vialiki, ale nie Usialenski

Aficyjnaja nazva Saboru, jaki adbyŭsia na Krycie, – Śviaty i Vialiki Sabor Pravasłaŭnaj Carkvy. A Pravasłaŭnaja Carkva składajecca siońnia z 14 ahulnapryznanych pamiesnych aŭtakiefalnych cerkvaŭ (p. 5 Encykliki).

Śćviardžać, što Sabor byŭ abo pretendavaŭ na prava być usialenskim, – značyć haradzić jeraś, bo Sabor moža być usialenskim, kali ŭ im, jak i ŭ staryja časy, biare ŭdzieł Rymskaja Carkva. Usialenskimi pravasłaŭnyja pryznajuć tolki pieršyja siem saboraŭ, jakija sklikali ramiejskija vasileŭsy ŭ IV–VIII stst. ( pieršy ź ich adbyŭsia ŭ 325 h., apošni – u 787-m).

Kazać, što apošni Sabor adbyŭsia bolš jak 1300 hod tamu, – taksama kazać niapraŭdu. U Encyklicy, pryniataj na Krycie, pakazany sabory, praviedzienyja Kanstancinopalem u Siarednija viaki i ŭ Novy čas. Apošni taki Sabor, jaki abviaściŭ jeraśsiu etnafiletyzm, adbyŭsia ŭ 1872 h.

Nielha taksama śćviardžać, što Sabor na Krycie byŭ usiepravasłaŭny ci pretendavaŭ na taki status, jak pišuć i kažuć mnohija publicysty i dziejačy. Nie ŭsiepravasłaŭny jon choć by tamu, što rašeńnie ab jaho sklikańni prymali pradstajalniki 14 ahulnapryznanych aŭtakiefalnych cerkvaŭ. Usie astatnija pravasłaŭnyja cerkvy (abo supolnaści), jakija žyvuć samastojnym žyćciom, da ŭdziełu im nie zaprašalisia i nie dapuskalisia.

Hańbavańnie i narakańnie

Kali prymałasia rašeńnie ab sklikańni Śviatoha i Vialikaha Saboru, Maskoŭskaja Patryjarchija nastajała na tym, što rašeńni na im buduć prymacca kansensusam. Pry hetym uvodziŭsia pryncyp: adna Carkva – adzin hołas. Heta było parušeńnie adnaho z praviłaŭ I Usialenskaha Saboru, u jakim zafiksavana, što kožny archirej, udzielnik Saboru, hałasuje samastojna i što sabornyja pastanovy prymajucca absalutnaj bolšaściu hałasoŭ. Idučy na sastupku Maskvie, parušajučy kanon, Kanstancinopalskaja dy inšyja cerkvy dziejničali ŭ imia adzinstva. Maskvu ž padazravali ŭ tym, što jana hetkim čynam advajavała prava nakładvać vieta na nie vyhadnyja joj rašeńni.

I raptam zdaryłasia niepradbačanaje. Patryjarch Kirył i 24 archirei nie pryjechali na Sabor. 

Toje, što pradstaŭniki Maskoŭskaj Carkvy nie pryjechali na Kryt, taksama jość parušeńniem kanonaŭ. Jak viadoma, 8–ie praviła Trulskaha Saboru vyzvalaje ad udziełu ŭ saborach archirejaŭ, jakija chvarejuć abo zaniatyja nieabchodnaj i nieadkładnaj spravaj. Zdarovym adsutnym, u jakich niama pilnych spraŭ, udzielniki Saboru majuć prava bratalubna vykazać hańbavańnie (poricanije). Archirei ž, jakija sabralisia na Krycie, nie hańbavali maskoŭskich bratoŭ – jany tolki narakali z pryčyny ich adsutnaści.

Jak viadoma, Maskoŭskaja Carkva brała aktyŭny ŭdzieł u padrychtoŭcy Saboru. Udzieł RPC u Sabory ŭchvaliŭ jaje Archirejski Sabor, a Sinod, nakolki viadoma, nie ŭpaŭnavažany admianiać sabornyja rašeńni. Narešcie, Kirył pastaviŭ svoj podpis i pad pastanovaj ab sklikańni Śviatoha i Vialikaha Saboru, i pad prajektami dakumientaŭ, jakija vynosilisia na jaho razhlad, i pad rehłamientam Saboru. Atrymałasia tak, što kiraŭnik RPC nie pavažaje nie tolki svaich subratoŭ i susłužycielaŭ u Chryście, ale i svoj podpis. Vyjaviłasia, što hety podpis ničoha nie varty. Dyj sam Kirył, treba dumać, razumieŭ usiu niełahičnaść svaich pavodzinaŭ. Tamu i adpraviŭ až dva listy z tłumačeńniem pryčyn niepryjezdu.

Palityki i fundamientalisty

Pra niaŭdzieł u Sabory Antyjachijskaj Carkvy, mnie ŭžo davodziłasia pisać: jana ŭ kanflikcie ź Jerusalimskaj Carkvoju. Mieła jana i peŭnyja zakidy da prajektaŭ dakumientaŭ, ale nie mienš važna nahadać, što ciapier udzielnikami palityčnaha žyćcia Siryi stali rasijskija vajskoŭcy i čynoŭniki. Nie vyklučana, što antyjachijskamu patryjarchu, čyja rezidencyja znachodzicca ŭ Damasku, paraili być salidarnymi z Maskvoju i siryjskija ŭłady. My ž viedajem, jak rasijskaja klika dapamohaje prezidentu Siryi Asadu i jaho atačeńniu.

Što tyčycca Hruzinskaj i Bałharskaj Carkvaŭ, dyk jany vielmi antyekumieničnyja. Abiedźvie ŭ druhoj pałavinie 1990-ch vyjšli z Suśvietnaj Rady Cerkvaŭ.

Daśviedčanyja ludzi paviedamlajuć, što relihijnaja nieciarpimaść u Hruzii zaškalvaje. Katalikam i asabliva pratestantam davodzicca pracavać u hetaj krainie pad žorstkim ciskam pravasłaŭnych radykałaŭ. Akramia taho, na razhlad Saboru byŭ vyniesieny dakumient ab tajemstvie šlubu i pieraškodach jamu. Było zahadzia viadoma, što Sabor 2016 h. pastarajecca abyści praviła 72 Trulskaha Saboru (691–692), pavodle jakoha šlub pravasłaŭnaha ź jeratyčkaju i jeratyka z pravasłaŭnaju zabaraniaŭsia. A Hruzinskaja Carkva kateharyčna pradpisvaje pravasłaŭnym brać šlub tolki z pravasłaŭnymi. Nijakich pravasłaŭna-katalickich ci pravasłaŭna-pratestanckich šlubaŭ! Jak u Siaredniavieččy.

Jakija byli sapraŭdnyja pryčyny niaŭdziełu RPC ŭ kryckim Sabory, pakaža čas. Siońnia ž jany prahladvajucca tak. Maskoŭskaj Patryjarchii rupiła asadzić Usialenskaha Patryjarcha, pakazać jaho niazdolnaść pravieści Sabor. Samaje ž hałoŭnaje – Maskva nie žadała, kab pieravahi kanstancinopalskaha patryjarcha byli zamacavany ŭ sabornych dakumientach.

Jašče vyśvietlicca, ź jakimi kankretnymi cerkvami «pracavała» Maskva i padbuchtorvała ich da niaŭdziełu ŭ Sabory. Hetaja «praca» supravadžałasia antyfanaryjockimi publikacyjami. Patryjarcha Varfałamieja vinavacili ŭ papisckich namierach. Vidavočna, što heta była viadomaja ŭ sacyjałohii prajekcyja, kali indyvid ci jaho chaŭruśniki svaimi impulsami dy pačućciami, svaimi rysami dy ŭłaścivaściami nadzialajuć inšych indyvidaŭ – jak praviła, apanientaŭ.

Fanar nabiraje punkty

Maskoŭski Patryjarchat vidavočna kirujecca pryncypam: chto bolšy, tamu naležyć i pieršaja rola. Fanar ža kirujecca 36-m praviłam Trulskaha Saboru, jakoje zamacoŭvała pastanovy dvuch papiarednich saboraŭ: «niachaj maje pasad Kanstancinopalski roŭnyja pieravahi z pasadam staražytnaha Ryma, jak hety, niachaj uźvialičvajecca ŭ spravach carkoŭnych, budučy druhim paśla jaho».

36-je praviła – asnova kananičnaha ładu ŭ Pravasłaŭi, jaho adnosnaj stabilnaści. I praktyka apošniaha času pakazvaje, što kanstancinopalski pasad davoli efiektyŭna karystajecca svaimi pieravahami. Tak, ad 2009 h. u dyjaspary (Zachodniaj Jeŭropie, abiedźviuch Amierykach, Aŭstralii, Novaj Ziełandyi, Akijanii i h.d.), dzie dziejničajuć roznyja pravasłaŭnyja cerkvy, dla kaardynacyi ich dziejnaści stvarajucca schody biskupaŭ, i staršyniami hetych schodaŭ źjaŭlajucca archirei, pastaŭlenyja Kanstancinopalem. Ciapier hetaje ŭstanaŭleńnie zamacavana ŭ sabornym dakumiencie «Pravasłaŭnaja dyjaspara».

Sabor zamacavaŭ pieravahi Kanstancinopala i pry vyrašeńni pytańnia pra aŭtanomiju cerkvaŭ. Vielmi cikavy ŭ hetych adnosinach punkt 2ie) dakumienta «Aŭtanomija i sposab jaje abviaščeńnia». Hetym punktam praduhledžana, što aŭtanomiju peŭnaj carkoŭnaj vobłaści mohuć nadavać dźvie aŭtakiefalnyja carkvy. I kali pamiž hetymi cerkvami ŭźnikajuć roznahałośsi, «baki-ŭdzielniki razam abo paasobku źviartajucca da Ŭsialenskaha Patryjaiarcha, kab toj znajšoŭ kananičnaje vyrašeńnie pytańnia ŭ adpaviednaści ź dziejnaj usiepravasłaŭnaj praceduraj».

Mnohija ličać, što hetym punktam za Kanstacinopalem zamacavana apošniaje słova ŭ vyrašeńni pytańnia ab statusie Pravasłaŭnaj Carkvy va Ŭkrainie. Choć pytańnie pra Ukrainu nie stajała ŭ paradku dnia, jano, viedama ž, abmiarkoŭvałasia choć by ŭ kułuarach kryckaha Saboru. Niečakanaju była zajava, zdavałasia b, sajuźnika Maskvy, patryjarcha Irynieja. Hałava Sierbskaj Carkvy nibyta padtrymlivaŭ Maskvu, ale ŭ samy apošni dzień pierad Saboram biełhradski Sinod pa jaho staršynstvam vyrašyŭ, što sierbskaja delehacyja pavinna jechać na Kryt (bilety na samalot, peŭna, byli kuplenyja jašče raniej). I voś tam, na Krycie, Iryniej skazaŭ, što ŭkrainskaje pytańnie źjaŭlajecca ŭsiepravasłaŭnym. Sierbski patryjarch vykazaŭ nadzieju, što Varfłamiej budzie sadziejničać vyrašeńniu hetaj prablemy. Tak Iryniej prakamientavaŭ pryniaty napiaredadni Saboru zvarot Viarchoŭnaj Rady Ukrainy z prośbaj vyrašyć pytańnie pra aŭtakiefaliju Carkvy va Ŭkrainie.

Viedama, ukrainskaje pytańnie budzie vyrašana nie siońnia i nie zaŭtra, ale važna toje, što Varfałamiej, niahledziačy na maskoŭski sabataž i navat šantaž, zdoleŭ pravieści Sabor. Nie mienš važna toje, što Sabor jašče raz zamacavaŭ za Kanstancinopalem jaho piervahi ŭ carkoŭnych spravach. Maskva, na dumku mnohich naziralnikaŭ, surjozna prajhrała. Pierš-napierš maralna. Tut možna navat pakpić z Maskvy. Suprać kaho vy navažylisia intryhavać? Suprać Vizantyi? Dyk vy ž vučni Vizantyi. Vučyciesia ŭ jaje i dalej.

Vielmi važna (i heta, možna skazać fundamientalnaja navieła), što krycki Sabor, jak zapisana ŭ jaho Pasłańni pravasłaŭnym ludziam, «sfarumlavaŭ prapanovu ustanavić Śviaty i Vialiki Sabor u jakaści rehularna dziejnaha Instytuta».

Kanony, jakija nichto nie vykonvaje

Suśvietnaje Pravasłaŭje maje patrebu ŭ abnaŭleńni. Nie pierahladajučy dahmatyku, jano musić admovicca ad šmat čaho adžyłaha.

Dumajecca, Pravasłaŭnaj Carkvie na adnym sa svaich Saboraŭ varta było b narešcie ŭparadkavać, kadyfikavać svaje kanony, jak heta zroblena ŭ katalikoŭ. Niekatoryja z ustanoŭlenych jašče ŭ I tysiačahodździ praviłaŭ carkoŭnaha žyćcia daŭno adžyli i navat vyklikajuć śmiech.

Advieku, naprykład, biełarusy i biełaruski ŭ kupalskuju noč skakali cieraz ahoń. Mnohija i ciapier nie suprać paskakać dy pavadzić karahod vakoł vohnišča. A miž tym heta parušeńnie 65-ha praviła Trulskaha Saboru. Redka jaki biełarus nie łasavaŭsia kryviankaju. Peŭna, usie 100 adsotkaŭ amataraŭ hetaje stravy nie zdhadvalisia i nie zdahadvajucca, što jany parušali i parušajuć 67-je praviła taho ž Saboru. Abo voś takoje praviła: Sabor całkam zabaraniaje «być śmiechatvorcam i ich vidoviščam». Značyć, nijakich tabie kamiedyj dy inšych viasiołych vidoviščaŭ.

Hrešnyja ludzi hetyja miranie. Mnohija ź ich užo daŭno stracili prava być chryścijanami, bo, aproč kryvianki, jeli jašče iudziejskija prasnaki (macu), što taksama zabaroniena. Ale ž i archirei hrešać biez soramu, bo vyśviačajuć u śviatary ludziej, jakim niama tryccaci, u dyjakany – tych, kamu nie spoŭniłasia dvaccać piać, a ŭ ipadyjakany – chłopcaŭ, jakim nie stuknuła dvaccać. Trulski Sabor zabaraniŭ takija vyśviačeńni. I kožny maładzieńki baciuška ci dyjakan – niekananičny. Tak atrymlivajecca, kali kiravacca litaraj kanonaŭ.

Viadomaje praviła, što žančyna ŭ carkvie pavinna maŭčać, h. zn. nie prapaviedavać, nie vučyć. Na toje jość śviatary. A dalej u 70-m pravile čytajem: kali žančyny čamuści navučycca chočuć, «doma ŭ svaich mužoŭ niachaj pytajucca». Tak i ŭjaŭlaju, jak žonka-viernica pytajecca pra niejkija kanony ci dohmaty ŭ muža-pjanicy. A ŭ škołach, a doma čužych i svaich dziaciej žančyny mohuć vučyć? Anachranizm hetaha kanona vidavočny. Jon daŭno ŭžo abvierhnuty samoj praktykaj carkoŭnaha žyćcia. Pryjemnaju niespadziavankaju byŭ udzieł u Śviatym i Vialikim Sabory žančyn. Nie, hetyja žančyny nie prymali rašeńni, ale, adukavanyja, jany kansultavali svaich archirejaŭ, dapamahali im. Jak na maju dumku, Carkvie (nie tolki Pravasłaŭnaj) nie škodziła b adnavić instytut dyjakanis, jak heta było ŭ apostalskija časy.

Jak bačym, Pravasłaŭnaj Carkvie, jakaja choča być nie niečym amorfnym, a strukturavanym instytutam, jaki žyvie pavodle ćviordych, ahulnpryznanych praviłaŭ, naležyć jašče šmat zrabić. I zrabić heta Carkva moža tolki na svaich Saborach. Ciapier jany ŭstanoŭleny jak rehularna dziejny instytut.

Pieršy krok zrobleny. Rasijskija kalacarkoŭnyja publicysty starajucca prynizić značeńnie Śviatoha i Vialikaha Saboru, abśmiajać jaho abo lić na jaho i pierš-napierš na Varfałamieja brud. Carkoŭny ž aficyjoz prymoŭk. Jon, bačycie, budzie vyvučać pryniatyja na Krycie dakumienty. Viedama, nie abydziecca biez prydzirak. Ale maskoŭskim archirejam, kali jany nie chočuć darešty dyskredytavać svaju Carkvu, raniej ci paźniej daviadiecca sieści z pradstaŭnikami inšych cerkvaŭ jak roŭnym z roŭnymi. I razam ź imi prakładać šlach u budučyniu.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0