Ukrainski historyk, niechta Raścisłaŭ Martyniuk, publikavaŭ post pra biełarusaŭ, biełaruskich turystaŭ u Bałharyi, pra toje, jak my z vami nizka trymajem hałavu i starajemsia nie vydzialacca z natoŭpu turystaŭ svaimi nacyjanalnymi rysami.
Ja nie lublu abahulnieńniaŭ, tamu tekst Raścisłava nie ciahnie na surjoznaje sacyjałahičnaje daśledavańnie. Nie da kanca zrazumieŭ aŭtar charaktar biełarusaŭ. Adnak niešta važnaje i typovaje ŭ pavodzinach biełarusaŭ jon adrazu adčuŭ.
Paradak u nas uźviedzieny ŭ absalut, i nam samim padabajecca, kali nas nazyvajuć, naprykład, niemcami Uschodniaj Jeŭropy. Łukašenku da peŭnaha času padabałasia nazyvać biełarusaŭ «ruskimi sa znakam jakaści».
Hałoŭnaje, što kinułasia ŭ vočy ukraincu i zaŭvažajuć usie zamiežniki, naviedvajučy Biełaruś abo razmaŭlajučy ź biełarusami dzie-niebudź, heta toje, što my, biełarusy, stracili svaju rodnuju movu.
Nichto nie razmaŭlaje pa-biełarusku, a kali i razmaŭlaje, to na jaho hladziać abo z padazreńniem, abo sa ździŭleńniem, redka — ź simpatyjaj. Prynamsi, tak było jašče niadaŭna.
Maładyja ludzi raz za razam sprabujuć pałamać hety stały paradak, jany pačynajuć razmaŭlać na biełaruskaj, ale potym stalejuć i pierachodziać na ruskuju. Jak usie. Ciažka ž doŭha być biełaj varonaj. Prykładaŭ pryvodzić nie budu, vy viedajecie takich ludziej nie horš za mianie.
Maje mienskija siabry zaraz dziviacca, što ja šmat vykarystoŭvaju ŭ štodzionnym maŭleńni ŭkrainskich słoŭ i ŭkrainskich vyrazaŭ, što dumki svaje ja mahu ŭžo vykazać pa-ŭkrainsku. Jany pytajucca ŭ mianie, kali ž narešcie ja pierajdu na biełaruskuju. Nie viedaju…
U Kijevie ja amal uvieś čas znachodžusia va ŭkrainamoŭnym asiarodku, a ŭ Minsku navat lidary apazicyi, adhavaryŭšy ŭ efiry na biełaruskaj, u žyćci pierachodziać na ruskuju.
Pražyŭ by Saviecki Sajuz jašče hadoŭ 15—20 — i biełarusy jak nacyja całkam rastvarylisia by ŭ ruskim etnasie. Za imi syšli b u cień historyi i ŭkraincy.
Los daŭ narodam šaniec zachavacca. Va ŭkraincaŭ heta atrymlivajecca lepš, u biełarusaŭ — składaniej.
Ź dziacinstva ja byŭ adździeleny ad biełaruskaj movy praviłami našaha hramadstva. Ja vyras u dobraj siamji adukavanych ludziej, navukoŭcaŭ i čynoŭnikaŭ. Ale my nikoli nie razmaŭlali na biełaruskaj movie. Nichto vakoł nas nie razmaŭlaŭ na biełaruskaj.
Potym, paźniej, ja sam byŭ adeptam idei, što nie treba naviazvać ludziam movu i paśmiejvaŭsia z upartaści tych, chto praciahvaŭ razmaŭlać na biełaruskaj. Ja padazravaŭ ich u niaščyraści i navat kanjunkturnaści. Ja i ciapier śćviardžaju, što sapraŭdnymi patryjotami Biełarusi mohuć być i ludzi, jakija nie havorać pa-biełarusku, jak abaraniajuć Ukrainu ruskamoŭnyja sałdaty. Adnak siońnia mnie soramna za tyja dumki.
Žyćcio va Ukrainie źmianiła majo staŭleńnie da rodnaj movy. Ja ŭsio čaściej pierachodžu na ŭkrainskuju, chaj jana i hučyć u mianie karava, ale ja žyvu ŭ ukrainamoŭnym asiarodździ. Spačatku vy kažacie pa-ŭkrainsku z-za pavahi da tych ludziej, chto pobač z vami. Paśla heta robicca čymści naturalnym.
Vy možacie nie lubić ŭkrainskuju movu. U rešcie rešt žychary Lvova ci Ivana-Frankoŭska taksama nie lubiać ruskuju. Ale jany adkazvajuć vam na ruskaj, jany viedajuć ruskuju. Kali vy palak ci ruski, to nichto nie pavinien patrabavać ad vas lubovi da biełaruskaj movy, ale ŭ vas adkryjucca dadatkovyja mahčymaści, kali vy zahavorycie pa-biełarusku.
Va Ukrainie, kali vy chočacie dasiahnuć sapraŭdnaha pośpiechu, to pavinny razumieć, havaryć i pisać na dźviuch movach. Usie čynoŭniki tam abaviazany mieć znosiny pa-ŭkrainsku. Kali-niebudź i ŭ Biełarusi svabodnaje vałodańnie dźviuma movami (nie viedańnie i ŭmieńnie pračytać paru staronak, a mienavita vałodańnie i aktyŭnaje vykarystańnie) stanie normaj.
Ja žyvu ŭ Kijevie ŭžo piaty hod. Ja nie źbirajusia mianiać hramadzianstva i nie ŭdaju ź siabie ŭkrainca. Hetaha nichto i nie patrabuje. Ale ja baču, jak šmat ludziej bieražliva stavicca da svajoj rodnaj, ukrainskaj, movy, što pačynaju i sam pierachodzić na ŭkrainskuju. Ja ŭžo amal usio razumieju, ale jašče nie kažu.
Ja pa ranicach viadu prahramu na adnoj z ukrainskich radyjostancyj i kožny dzień u efiry čytaju pa 10 chvilin na ŭkrainskaj movie. Ja nie bajusia rabić pamyłki i vyhladać śmiešnym.
Nie bojciesia i vy, razumnyja ludzi vas zrazumiejuć i padtrymajuć, a durniam i tłumačyć ničoha nie treba. Durniaŭ naohuł nie pavinna być pobač z nami.
Niadaŭna ja byŭ u Minsku, zajšoŭ u kniharniu i kupiŭ padručnik biełaruskaj movy Haliny Mycyk. Nie viedaju čamu, ale prosta vielmi mocna zachaciełasia jaho kupić.
