Režuć pa žyvym i pryšyvajuć biełymi nitkami. Karykatura Siarhieja Chareŭskaha.
Zachodnierusizm źjaviŭsia ŭ siaredzinie XIX st. jak adzin z kirunkaŭ u rasijskaj histaryčnaj navucy taho času. Jaho pradstaŭnikami była sfarmulavanaja ideja hetak zvanaj «Zachodniaj Rasii» — tak jany nazyvali tahačasny «Paŭnočna-Zachodni kraj» Rasijskaj Impieryi, h. zn. ziemli byłoha Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, Ruskaha i Žamojckaha, inkarparavanyja Rasijaj u kancy XVIII st.
Z punktu hledžańnia apałahietaŭ zachodnierusizmu, hetyja terytoryi kvalifikavalisia jak «spradviečna ruskija», sapsavanyja «polskim upłyvam» za časy znachodžańnia pa-za miežami «Ruskaj dziaržavy» — heta značyć, za 600 hadoŭ paśla raspadu Kijeŭskaj Rusi.
Pobač z histaryjahrafičnaj zadačaj vyvučeńnia minułaha hetych ziemlaŭ jašče bolš važnaj metaj zachodniarusy vyznačali dla siabie inšuju, ideałahična-palityčnuju — «dezynfiekcyju» miascovaha nasielnictva, jakoje adnosna niadaŭna stała paddanymi Rasiejskaj Impieryi, ad «jeŭrapiejskaha nalotu».
Zachodniarusy paraŭnoŭvali miascovyja tradycyi z tradycyjami ŭnutranych hubierniaŭ Rasii. Elemienty, jakija nie adpaviadali ruskamu ekvivalentu, abviaščalisia naniesienymi, polskimi — ich treba było vykaranić i źniščyć. Miž inšym, takija mety patrabavali hłybokaha vyvučeńnia etnahrafii, historyi, archieałohii, antrapałohii, linhvistyki kraju. Tamu ŭ XIX st. zachodniaruskaja škoła vykanała abjektyŭna vialikuju i važnuju pracu pa palavym zbory infarmacyi, jakaja paźniej lahła ŭ padmurak biełaruskaj nacyjanalnaj histaryjahrafii (M.Kajałovič, I.Hryharovič, I.Nasovič, P.Špileŭski, P.Šejn, U.Stukalič, M.Nikifaroŭski, A.Sapunoŭ, Ja.Karski dy inšyja).
Adnak z nadychodam XX st., farmavańniem ułasna biełaruskaj nacyjanalnaj histaryjahrafičnaj škoły i paŭstańniem biełaruskaj dziaržaŭnaści, spačatku ŭ formie BNR, a potym BSSR, i navukovym, i ideałahičnym trendam stała asensavańnie miascovaj historyi i kultury nie jak «patałohii» na fonie inšych, «paŭnavartasnych», kultur, a jak samastojnaha i samadastatkovaha fienomiena. Da siaredziny 1920-ch zachodnierusizm faktyčna spyniŭ svajo isnavańnie i jak navukovaja, i jak hramadska-palityčnaja płyń.
Ale ŭ pačatku 1990-ch, paśla raspadu SSSR i atrymańnia Biełaruśsiu niezaležnaści, vidavočna, jak reakcyja na hetyja padziei z boku častki intelektuałaŭ, dla jakich jany abaznačali «trahiedyju straty Vialikaj radzimy», pačali źjaŭlacca «daśledčyckija», «aśvietnickija» dy inšyja padobnyja hurtki, siabry jakich stavili sabie za metu «adradžeńnie zachodnierusizmu». Na toj momant jany ŭjaŭlali saboju vielmi marhinalnuju płyń siarod davoli vialikaj kolkaści «ŭźjadnalnickich» arhanizacyj, što vystupali pad łozunhami «postsavieckaj intehracyi», a kali kazać naŭprost — adnaŭleńnia ŭ tym ci inšym vyhladzie Savieckaha Sajuza.
Da pačatku XXI stahodździa ŭłady Rasii faktyčna nie bačyli sensu ŭ padtrymcy rusafilskich inicyjatyvaŭ unutry Biełarusi, kali jany nie sychodzili naŭprost ad administracyi Łukašenki. U hetych umovach nośbity idejaŭ zachodnierusizmu, badaj, nie bačyli sensu prajaŭlać niejkuju admysłovuju aktyŭnaść, bo mieli ŭsie mahčymaści ich realizacyi na dziaržaŭnym uzroŭni.
I prydumali «ruski śviet»
Situacyja źmianiłasia bližej da siaredziny 2000-ch. Admova Biełarusi ad pryniaćcia «sajuznaj kanstytucyi», pierachodu na rasijski rubiel u jakaści adzinaj valuty «sajuznaj dziaržavy» i ŭrešcie ad uvachodžańnia ŭ skład Rasii «šaściu abłaściami» akreśliła miežy intehracyjnaha prajekta, jakija nijak nie mahli zadavolić adeptaŭ zachodnierusizmu. Da taho ž u Rasii akurat u hety pieryjad na dziaržaŭnym uzroŭni vykryštalizoŭvajecca ideja hłabalnaj revizii vynikaŭ chałodnaj vajny, a ŭ jakaści adnaho ź instrumientaŭ hetaj revizii bačycca vykarystańnie kancepcyi «ruskaha śvietu». Upieršyniu termin «ruski śviet» u publičnaj pramovie prezidenta Rasii U. Pucina prahučaŭ u 2001 hodzie pierad Suśvietnym kanhresam suajčyńnikaŭ, što žyvuć za miažoj: «Ruski śviet daloka vychodzić za hieahrafičnyja miežy Rasii i navat daloka za miežy ruskaha etnasu».
U svajoj pramovie ŭ śniežni 2006 h. u Sankt-Pieciarburhu Pucin udakładniŭ: «Ruski śviet moža i pavinien abjadnać usich, kamu darahoje ruskaje słova i ruskaja kultura, dzie b jany ni žyli, u Rasii ci za jaje miežami».
Praktyčnaja nieabchodnaść hetaha abjadnańnia stała kančatkova zrazumiełaja paśla jaho ž prahramnaj pramovy ŭ Miunchienie ŭ lutym 2007 h., jakaja raspačała epochu novaha supraćstajańnia pamiž Rasijaj i Zachadam.
Nie prymusili siabie čakać i praktyčnyja zachady pa stvareńni instytucyjaŭ, dla jakich pašyreńnie «ruskaha śvietu» stała asnoŭnaj zadačaj dziejnaści. 21 červienia 2007 h. ukazam prezidenta RF № 796 byŭ stvorany admysłovy fond «Ruski śviet», tolki na pieršyja dva hady dziejnaści jakoha i tolki ź dziaržaŭnaha biudžetu RF było vyłučana kala 1 młrd rubloŭ.
Taksama ŭkazam prezidenta RF №1315 ad 6.09.2008 zamiest ścipłaha Rasijskaha centra mižnarodnaha navukovaha i kulturnaha supracoŭnictva pry MZS byŭ stvorany admysłovy fiederalny orhan vykanaŭčaj ułady — Fiederalnaje ahienctva pa spravach Sadružnaści niezaležnych dziaržaŭ, suajčyńnikaŭ, jakija pražyvajuć za miažoju, i mižnarodnym humanitarnym supracoŭnictvie («Rossotrudničiestvo»). Pra pamiery finansavańnia hetaj struktury možna mierkavać pa fakcie vydzialeńnia joj u 2013 h. amal 10 młrd rubloŭ tolki na «palapšeńnie imidžu Rasii za miažoj».
«Impieryja.by»
Niadziŭna, što pry takoj spryjalnaj kanjunktury ŭ Biełarusi rezka ŭzrastaje aktyŭnaść roznaha kštałtu prarasijskich arhanizacyj i supołak, siarod jakich nie apošniaje miesca zajmajuć i zachodniarusy. Ich pieršaj surjoznaj publičnaj trybunaj robicca «infarmacyjna-analityčny partał «Impieryja», stvorany ŭ 2007 h. byłym supracoŭnikam Administracyi prezidenta Biełarusi Juryjem Barančykam.
Juryj Barančyk zrabiŭ karjeru ŭ Maskvie, IYTIMG.com
Ciapier, paśla kanfliktu Barančyka ź biełaruskimi ŭładami i jaho pierajezdu na pracu ŭ Maskvu, zachodniarusy nie vielmi achvočyja ŭzhadvać pra heta, ale na praciahu jak minimum 5 hadoŭ hetaja infarmacyjnaja «śmietnica» ŭsich apałahietaŭ «ruskaha śvietu» łaskava davała mahčymaści dla publikacyi svaich tekstaŭ usim tym asnoŭnym dziejačam sučasnaha zachodnierusizmu, havorka pra jakich pojdzie nižej.
Hihin, Kryštapovič, Mališeŭski
Ale ŭžo ŭ nastupnym, 2008, hodzie zachodniarusy atrymlivajuć u svajo rasparadžeńnie i našmat bolš pavažanyja placoŭki kamunikacyi ź biełaruskim hramadstvam.
Mienavita ŭ hety čas doktar fiłasofskich navuk Leŭ Kryštapovič pryznačajecca namieśnikam dyrektara Infarmacyjna-analityčnaha centra pry Administracyi prezidenta, kandydat histaryčnych navuk Vadzim Hihin stanovicca redaktaram hałoŭnaha drukavanaha orhana hetaj Administracyi — časopisa «Biełaruskaja dumka», a kandydat palityčnych navuk Mikałaj Mališeŭski ŭznačalvaje klučavuju kafiedru ideałohii i palityčnych navuk Akademii kiravańnia pry prezidencie Biełarusi.
Mikałaj Mališeŭski pretenduje na rolu palityčnaha analityka.
A 19 kastryčnika hetaha ž hoda ŭ minskim Pałacy mastactvaŭ adbyłasia źniešnie nieprykmietnaja padzieja: u miežach prahramy vystavy «Pakroŭski kirmaš» adbyłasia prezientacyja prajekta «Biełaja Ruś — siastra Sierbii».
Nasamreč, hetaja prezientacyja stałasia faktyčnym pačatkam inšaha, našmat bolš ambitnaha, prajekta — «Zapadnaja Ruś», jaki raspačaŭsia ŭ červieni 2010 h. Na siońnia mienavita hety «navukovaaśvietnicki prajekt» (jak nazyvajuć jaho sami ŭdzielniki) źjaŭlajecca hałoŭnym centram hurtavańnia prychilnikaŭ zachodnierusizmu, a jaho sajt zapadrus.su — ich asnoŭnym miedyjaresursam. Isnujuć i inšyja bazavanyja ŭ Biełarusi resursy adpaviednaj nakiravanaści, — naprykład «Vmiestie s Rośsijej» (ross-bel.ru) ci «Ruś mołodaja» (rumol.org), — ale mienavita pieršy resurs zadaje «trend» zachodniaruskaha dyskursu ŭ miedyjaprastory Biełarusi.
Darečy, užo na prezientacyi ŭ Pałacy mastactvaŭ možna było pabačyć i pačuć niekalki asnoŭnych postaciaŭ budučaj «Zapadnoj Rusi», a na toj momant — čalcoŭ arhkamiteta prajekta «Biełaja Ruś — siastry Sierbii». Zhodna z repartažam pra hetuju imprezu, asnoŭnymi vystupoŭcami tam byli: «staršynia arhkamiteta prajekta, prafiesar fiłałohii I.A.Čarota, člen arhkamiteta prajekta, hałoŭny redaktar časopisa «Biełaruskaja dumka» V.F.Hihin, adkazny sakratar arhkamiteta prajekta I.F.Zielankoŭski».
A voś jak užo sam lidar «Zapadnoj Rusi» Ihar Zielankoŭski raspaviadaje pra značeńnie «sierbskaha» pačatku prajekta (darečy, u materyjale pad vielmi vyraznym zahałoŭkam «Zachodniaja Ruś — antyzachodni prajekt»): «Jadrom prajekta stali biełaruskija historyki i hramadskija dziejačy, jakija pracavali razam jašče z 2008 hoda ŭ dabračynnym prajekcie «Biełaja Ruś — siastry Sierbii»… Historykaŭ, fiłosafaŭ i śviataroŭ abjadnoŭvała dumka pra słavianskaje adzinstva i pra pieršasnuju nieabchodnaść dla sučasnaha hramadstva adradžać i raźvivać najbahaciejšuju spadčynu darevalucyjnaj histaryjahrafii, fiłasofii i kultury, asnovaj jakich było pravasłaŭje».
Dalej Zielankoŭski pieraličvaje tych asobaŭ, jakija pobač ź im, Čarotam i Hihinym stajali la vytokaŭ «adradžeńnia zachodnierusizmu»: «prafiesar Minskaj duchoŭnaj akademii Valancina Anatoleŭna Ciapłova, doktar histaryčnych navuk Alaksandr Jurjevič Biendzin, kandydat histaryčnych navuk i kaardynatar prajekta Alaksandr Dźmitryjevič Hronski, śviatary protaijerej Alaksandr Ramančuk i ijerej Aleksij Chaciejeŭ, litaraturny redaktar sajta, vydatny paet Anatol Jurjevič Aŭrucin, kaardynatar prajekta ŭ Rasii Juryj Hlebavič Aviarjanaŭ, kaardynatar prajekta va Ukrainie Uładzisłaŭ Alaksandravič Hulevič, doktar histaryčnych navuk Kirył Uładzimiravič Šaŭčenka».
A Barančyk užo ŭ Maskvie
Źviartaje na siabie ŭvahu, što ŭ śpisie inicyjataraŭ prajekta, pa viersii Zielankoŭskaha, jaŭna brakuje dvuch klučavych proźviščaŭ — uzhadanych vyšej doktara fiłasofskich navuk Lva Jaŭstafjeviča Kryštapoviča i kandydata fiłasofskich navuk Juryja Uładzimiraviča Barančyka.
Heta dazvalaje zrabić dapuščeńnie ab tym, što mienavita jany ad pačatku byli kuratarami inicyjatyvy z boku Administracyi Łukašenki i z boku rasijskich fundataraŭ — adpaviedna. Ciapier abodva jany znachodziacca ŭ apale ŭ biełaruskich uładaŭ, tamu, vidać, i rekłamavać ich datyčnaść da «Zapadnoj Rusi» zdajecca niepažadanym.
Idejnym padmurkam, na jakim stajali i stajać usie byłyja i sučasnyja ŭdzielniki prajekta, źjaŭlajecca śćvierdžańnie ab tym, što «ciapierašnija Rasija, Biełaruś i Ukraina nie prosta rodnasnyja dziaržavy, a nieadjemnyja składniki vialikaj uschodniesłavianskaj cyvilizacyi — Śviatoj Rusi».
Metu svajoj dziejnaści jany abaznačajuć takim čynam: «Histaryčna skłałasia tak, što narod Biełaj (Zachodniaj) Rusi stahodździami adstojvaŭ svaju ruskaść i svajo prava być samim saboju… Adnak šmat što z hetaj baraćby addadziena zabyćciu i nieviadoma našamu sučaśniku. Navukovy i aśvietnicki prajekt «Zapadnaja Ruś» stavić sabie za metu ŭnieści pasilnuju leptu ŭ vypraŭleńnie hetaj histaryčnaj niespraviadlivaści».
Nu i, narešcie, terytoryja, jakaja padlahaje vypraŭleńniu, apisvajecca takim čynam: «Zachodniaja Ruś — histaryčnaja vobłaść, jakaja ŭklučaje ciapierašniuju Biełaruś, Centralnuju i Zachodniuju Ukrainu, a taksama niekatoryja prylehłyja da jaje terytoryi, to bok ziemli Staražytnaj (Kijeŭskaj) Rusi, padparadkavanyja paśla tataramanholskaha našeścia litoŭcami, a potym palakami. Pobyt na praciahu mnohich stahodździaŭ pad polska-litoŭskim i katalickim pryhniotam nakłaŭ adbitak na kulturu i movu biełarusaŭ i ŭkraincaŭ».
Źviartaje na siabie ŭvahu, što tut definicyja Zachodniaj Rusi našmat šyrejšaja, čym u papiaredniaj cytacie z taho samaha sajta, bo ŭklučaje ŭ siabie taksama i Ukrainu, a taksama toje, što aŭtary sajta, siarod jakich ładnuju častku składajuć raznastajnyja daktary i kandydaty histaryčnych navuk, ci to nie viedajuć, ci to śviadoma ihnarujuć ahulnaviadomy fakt: na terytoryi sučasnaj Biełarusi tatara-manholskaje našeście nie fiksujecca ni ŭ adnoj viadomaj histaryčnaj krynicy…
Kali spyniacca na piersanalijach, jakija zajmajucca realizacyjaj hetaj ambitnaj prahramy pa «viartańni» Biełarusi i Ukrainy ŭ stan «Zachodniaj Rusi», i na tych idejach, jakija prapahandujucca imi ŭ našaj miedyjaprastory, to varta ŭ pieršuju čarhu pryhledziecca da asnoŭnych postaciaŭ hetyj płyni.
Piśmieńnik biez tvoraŭ
Jak ni dziŭna, najmienš infarmacyi ŭ adkrytych krynicach možna znajści pra samoha kiraŭnika prajekta — Ihara Zielankoŭskaha. Zvyčajna ŭsie dadzienyja pra jaho abmiažoŭvajucca dvumatryma radkami: «člen Sajuza piśmieńnikaŭ Rasii, kiraŭnik prajekta «Zapadnaja Ruś», hałoŭny redaktar internet-vydańnia «Zapadnaja Ruś».
Ihar Zielankoŭski — adzin z samych zaciatych
praciŭnikaŭ biełaruskaj samastojnaści, fota Kyky.org
Pry hetym navat nivodnaj uzhadki ni pra adzin tvor hetaha piśmieńnika, pra sami tvory ja ŭžo i nie kažu, asabista mnie adšukać nie ŭdałosia. Zatoje znajšlisia paviedamleńni ab tym, što akurat napiaredadni stvareńnia prajekta «Biełaja Ruś — siastry Sierbii» Zielankoŭski viarnuŭsia ŭ Biełaruś paśla praciahłaha pobytu za miažoju, dzie jon navat staŭ «hramadzianinam adnoj ź blizkaŭschodnich dziaržaŭ». Mahčyma, hetaj dziaržavaj źjaŭlajecca Izrail?
«Minimum arhumientaŭ — maksimum ahresii»
Jašče adnoj małaviadomaj staronkaj jaho bijahrafii jość supracoŭnictva z Asacyjacyjaj pravasłaŭnych ekśpiertaŭ i Karparacyjaj pravasłaŭnaha dziejańnia, pradstaŭnikom jakich u Biełarusi Zielankoŭski staŭ u 2011 hodzie. Hetyja rasijskija kalacarkoŭnyja arhanizacyi, jak i ich kiraŭnik Kirył Frałoŭ, majuć vielmi supiarečlivuju reputacyju ŭ siabie na radzimie z pryčyny svajho «pravasłaŭnaha radykalizmu». Na dumku viadomaha carkoŭnaha dziejača Andreja Kurajeva, «heta krajnie marhinalnaja hrupa, jakaja ahučvaje svaje asabistyja simpatyi i antypatyi, heta nie jość hołas carkvy i nie hołas ekśpiertaŭ — heta vuzkaja hrupa partyjnych tavaryšaŭ, u jakich svaje partyjnyja ŭjaŭleńni ab tym, što adbyvajecca ŭ śviecie i jak heta treba aceńvać, minimum arhumientaŭ — maksimum ahresii», a niekatoryja analityki naŭprost nazyvajuć asacyjacyju «psieŭdachryścijanskim ekstremisckim rucham».
Z druhoha boku, struktura Frałova ŭvachodzić u hramadskuju radu pry Adździele ŭzajemadziejańnia carkvy i hramadstva RPC, a sam Frałoŭ maje niepasrednyja kantakty z patryjarcham RPC Kiryłam i źjaŭlajecca supracoŭnikam Instytuta krain SND.
U kožnym razie suviazi Zielankoŭskaha i «Zapadnoj Rusi» z hetkaj strukturaj, zdajecca, zasłuhoŭvali b asobnaha vyvučeńnia. Chiba možna tolki jašče dadać, što Asacyjacyja pravasłaŭnych ekśpiertaŭ zabaronienaja va Ukrainie, a Kirył Frałoŭ źjaŭlajecca niepažadanaj asobaj u našaj paŭdniovaj susiedcy z 2006 hoda, zadoŭha da padziej 2014-ha.
Miž tym, mienavita Zielankoŭski źjaŭlajecca najvažniejšaj asobaj i dla paŭstańnia, i dla raźvićcia prajekta. Pra heta, darečy, niedvuchsensoŭna śviedčyć adzin ź jaho najbližejšych paplečnikaŭ Alaksandr Biendzin: «Adnaŭleńnie pierajemnaści, pieraadoleńnie amal stahadovaha razryvu ŭ historyi zachodniaruskaj dumki stała adbyvacca dziakujučy inicyjatyvie nievialikaj hrupy ludziej, jakija skłali kaściak pieršapačatkovaha aŭtarskaha kalektyvu. Ale… patrebny byŭ čałaviek, zdolny ŭziać na siabie hałoŭnaje pačynańnie i asnoŭnuju adkaznaść u nialohkaj spravie abjadnańnia adnadumcaŭ, raskidanych pa haradach i vioskach novaha postsavieckaha śvietu. Nieabchodny byŭ lidar, dla jakoha ŭśviedamleńnie našaj ahulnaj zachodniaruskaj niematy, adsutnaść mahčymaści źviarnucca da šyrokaha čytača stała ŭžo nievynosnym. Takim lidaram staŭ Ihar Fiodaravič Zielankoŭski. I voś tady sprava pajšła!»
«Biełaruś nieabchodna budavać jak ruskuju dziaržavu»
U hetym kantekście davoli cikava vyhladaje pohlad samoha «lidara zachodniarusaŭ» na biełaruskuju nacyju, biełaruskuju movu i biełaruskuju dziaržaŭnaść, bo z ulikam značnaści jaho aŭtaryteta hety pohlad možna ličyć «etałonnym» dla ŭsioj supolnaści. A vyhladaje jon nastupnym čynam: «Biełarusy jość samabytnaj častkaju ruskaha supieretnasa… Nieabchodna bieražliva stavicca da biełaruskaj havorki [u aryhinale — «nariečija» — NN] jak da składovaj častki ahulnaruskaj movy, jakaja mocna paciarpieła ŭ vyniku naviazvańnia štučnaj biełaruskaj litaraturnaj movy. Reštki hetaj havorki, na jakoj jašče razmaŭlaje šmat biełarusaŭ, nacyjanalistyčnaja intelihiencyja hidliva nazyvaje «trasiankaj». Zachodnierusizm u roŭnaj stupieni adstojvaje jak pravy ruskaj litaraturnaj movy, tak i biełaruskaj havorki… Biełaruś [u aryhinale — «Biełoruśsiju» — NN] nieabchodna budavać jak ruskuju dziaržavu, jakaja z zachavańniem svajoj suvierennaści budzie naturalnym čynam intehravacca ź dźviuma inšymi ruskimi dziaržavami — Ukrainaj i Rasijskaj Fiederacyjaj».
Pracavaŭ u MZS, Minadukacyi i Administracyi prezidenta
Nie baču sensu nastolki ž doŭha spyniacca na inšaj postaci, važnaj dla pačatkovaha etapu stanaŭleńnia sučasnaha zachodnierusizmu, jakaja ciapier užo nie maje dačynieńnia da prajekta «Zapadnaja Ruś» (dyj sami zachodniarusy aktyŭna ad jaje admiažoŭvajucca). Maju na ŭvazie byłoha supracoŭnika Ministerstvaŭ adukacyi, zamiežnych spraŭ i Administracyi prezidenta Biełarusi, a taksama aktualnaha kiraŭnika infarmacyjna-analityčnaha partała «Impieryja» Juryja Barančyka. Ale ŭsio ž liču nieabchodnym pracytavać i jaho pohlad na «biełaruskaje pytańnie» — chacia b dla taho, kab prailustravać, jak vyhladaje zachodniaruskaja ideja «Śviatoj Rusi», daviedzienaja da łahičnaha kanca: «Čas užo skančać z hetym prydumanym tryadzinstvam ruskaj nacyi, jakaja składajecca z ruskich, biełarusaŭ i ŭkraincaŭ, i tolki ŭnosić sumiatniu i supiarečańni ŭ zychodnuju kancepcyju ruskaha śvietu. Toje, što histaryčna skłalisia terytoryi ŭskrainy i Biełaj Rusi, — jašče nie aznačaje, što jość narody, jakija adpaviadajuć hetym terytoryjam. I toje, što žychary Kryma i paŭdniovaha ŭschoda adčuvajuć siabie ruskimi, a zusim nijakimi nie ŭkraincami — heta lepš za ŭsio dakazvaje, što tak jano i jość. I na hetym fonie niechta sumniavajecca, što ŭ Biełarusi spravy stajać inakš? Zusim nie. Pieravažnaja častka biełarusaŭ dakładna taksama adčuvaje siabie ruskimi… Sapraŭdny biełaruski šlach — heta šlach kančatkovaha ŭźjadnańnia ruskaha naroda, kali ŭnutrany raskoł adzinaj nacyi, što ciahnuŭsia stahodździami, budzie całkam pieraadoleny».
Barančyk pracuje ciapier šef-redaktaram ahienctva «Rehnum». Heta jon zamaŭlaŭ teksty Paŭłaŭcu, Alimkinu i Šyptenku, jakija na minułym tydni byli aryštavanyja pa padazreńni ŭ raspalvańni mižnacyjanalnaj varožaści.
Kamunistyčny ideał i realny sacyjalizm
Pra pieraadoleńnie nazvanaha «raskołu, jaki ciahnuŭsia stahodździami», maryć i inšy pavažany ŭ asiarodku zachodniarusaŭ čałaviek, jaki šmat zrabiŭ i dla ideałahičnaha, i dla arhanizacyjnaha afarmleńnia zachodniaruskaha prajekta.
Leŭ Kryštapovič pracavaŭ pry Administracyi prezidenta, By24.org
«Pracami žyćcia» doktara fiłasofskich navuk, prafiesara Lva Kryštapoviča stalisia dźvie salidnyja knižki — «Biełaruś jak ruskaja śviatynia» i «Biełaruś i Rasija: histaryjasofskaje i cyvilizacyjnaje adzinstva». Z 2008 pa 2014 hod jon znachodziŭsia na pasadzie namieśnika dyrektara Infarmacyjnaanalityčnaha centra pry Administracyi prezidenta Biełarusi i, vidać, niakiepska zarekamiendavaŭ siabie ŭ roli kuratara roznych prarasijskich prajektaŭ u našaj krainie, uklučna z zachodniaruskim. U 2013 hodzie za svaje vysiłki pa prasoŭvańni «ruskaha śvietu» atrymaŭ ad Uładzimira Pucina dziaržaŭnuju ŭznaharodu RF «ordien Družby». Praŭda, z pačatkam «ruskaj viasny» va Ukrainie biełaruskija ŭłady ŭsio ž vyrašyli pazbavicca ad prysutnaści takoha adyjoznaha kadra ŭ ideałahičnym «sercy» administracyi, ale 65-hadovy na toj čas prafiesar biez pracy nie zastaŭsia. Jon praciahvaje svaju baraćbu za «ŭźjadnańnie ruskaha naroda» ŭžo ŭ adukacyjnaj ustanovie — u jakaści zahadčyka navukova-daśledčaha adździeła Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta kultury i mastactvaŭ.
Jak važny štrych da pytańnia, ź jakich uvohule karanioŭ u niezaležnaj Biełarusi vyrasła «zachodniaruskaje dreva», možna jašče padać temy dysiertacyj hetaha patryjarcha sučasnaha zachodnierusizmu: «Kamunistyčny ideał i realny sacyjalizm» (kandydackaja) i «Sacyjalistyčnaja ideja: mietadałohija daśledavańnia, histaryčnaja praktyka, pierśpiektyva raźvićcia» (doktarskaja).
Hihin: samy aściarožny
Chiba najbolš paśpiachova z usich asnoŭnych dziejačaŭ prajekta «Zapadnaja Ruś» składajecca pakul dziaržaŭnaja karjera maładoha paplečnika Kryštapoviča kandydata histaryčnych navuk Vadzima Hihina.
Zachodnierusisty sprabujuć vykarystoŭvać u svaich metach Vadzima Hihina.
Paśla skančeńnia histfaka BDU i aśpirantury RIVŠ pry BDU, abaraniŭšy kandydackuju dysiertacyju na temu «Farmiravańnie adnapartyjnaj sistemy ŭ Biełarusi (1917—1925)», małady historyk (1977 h.n.) byŭ abrany sakratarom Minskaj haradskoj arhanizacyi BRSM, a ŭ 2006 h. i ŭznačaliŭ hetuju arhanizacyju. Na hetaj pasadzie bolš za ŭsio zapomniŭsia svaim intervju haziecie «Znamia junosti», dzie skazaŭ litaralna nastupnaje: «Mnie zaŭsiody impanavaŭ vilenski hienierał-hubiernatar Michaił Mikałajevič Muraŭjoŭ, jaki bolš viadomy tym, što zadušyŭ paŭstańnie 1863 hoda. Ale ja dobra vyvučyŭ jaho bijahrafiju. Heta cudoŭny čałaviek, administratar, kiraŭnik, jaki moža słužyć prykładam dla luboha dziaržaŭnaha dziejača».
U 2008 Hihin pryznačajecca na pasadu hałoŭnaha redaktara časopisa Administracyi prezidenta «Biełaruskaja dumka», a ŭ kastryčniku taho ž hoda fihuruje jak člen arhkamiteta prajekta «Biełaja Ruś — siastry Sierbii». Aprača hetaha, jon zdymaje filmy i viadzie šou-prahramy na dziaržaŭnym biełaruskim telebačańni. Va ŭsich hetych ipastasiach spadar Hihin viadzie ŭpartaje zmahańnie ź biełaruščynaj: ci heta pamiać pra paŭstańnie Kalinoŭskaha, ci heta historyja BNR, ci to ŭžyvańnie biełaruskaj łacinki. Ułasna kažučy, i ciažka było b čakać niečaha inšaha ad čałavieka, jaki padpisańnie damovy pra stvareńnie Jeŭrazijskaha sajuza (u tym liku i z Kazachstanam!) tłumačyć «mietafizikaj, asablivym sensam isnavańnia ruskaha naroda, jaki składajecca ź vielikarusaŭ, biełarusaŭ i małarosaŭ».
Dziela spraviadlivaści adznaču, što ŭ pytańniach dziaržaŭnaha ŭźjadnańnia «padzielenaha naroda» Hihin zajmaje adnu z samych aściarožnych pazicyjaŭ z usich zachodniarusaŭ. Ale, jak spraviadliva adznačyŭ niechta z prychilnikaŭ zachodnierusizmu ŭ svaim kamientary pad apošnim z cytavanych hihinskich tekstaŭ, «hety artykuł karysny tym, što źjaviŭsia na biełaruskim dziaržaŭnym infarmacyjnym ahienstvie BiełTA. I tam upieršyniu prahučała, što ruskija, biełarusy i ŭkraincy — adzin narod… U fakcie źjaŭleńnia ŭ aficyjnym ŚMI takoha materyjału jość častkovaja zasłuha i čalcoŭ prajekta «Zapadnaja Ruś», mnohija ź jakich drukavalisia na staronkach časopisa Administracyi prezidenta «Biełaruskaja dumka», redaktaram jakoha źjaŭlajecca Vadzim Hihin». Hetym Hihin dla prajekta i kaštoŭny.
Ad 2016 hoda Vadzim Hihin, u dadatak da svajoj miedyjnaj dziejnaści, staŭ jašče i dekanam fakulteta fiłasofii i sacyjalnych navuk Biełdziaržuniviersiteta.
Jakoje supadzieńnie!
Charakternym štrychom u partrecie sučasnaha zachodnierusizmu ŭ Biełarusi možna ličyć najaŭnaść siarod jaho asnoŭnych «staŭpoŭ» hramadzianina Rasijskaj Fiederacyi, jaki akurat u 2010 hodzie pierabraŭsia na pracu ŭ Biełaruś (jakoje supadzieńnie!), doktara histaryčnych navuk Kiryła Šaŭčenki. Hety narodžany ŭ Novačarkasku śpiecyjalist pa historyi łužyckich sierbaŭ i karpackich rusinaŭ ciapier uznačalvaje faktyčna asnoŭnuju instytucyju ŭsioj zachodniaruskaj płyni — Centr jeŭrazijskich daśledavańniaŭ pry filijale Rasijskaha dziaržaŭnaha sacyjalnaha ŭniviersiteta ŭ Minsku, a taksama vykładaje ŭ hetym VNU i na histaryčnym fakultecie BDU.
Kirył Šaŭčenka apynuŭsia ŭ Minsku ŭ 2010 hodzie, IYTIMG.com
Darečy, minski filijał RDSU — heta adzinaja ŭ śviecie navučalnaja ŭstanova, jakaja naležyć fantomnaj «Sajuznaj dziaržavie Biełarusi i Rasii» i finansujecca z «sajuznaha biudžetu». Pry hetym sam RDSU — ustanova vielmi cikavaha pachodžańnia, bo źjaŭlajecca pierajemnicaj Maskoŭskaj vyšejšaj partyjnaj škoły i Rasijskaha sacyjalnapalityčnaha instytuta CK Kampartyi RSFSR. Sabraŭšy na hrošy «sajuznaj dziaržavy» pad dacham hetkaj ekzatyčnaj navučalnaj ustanovy ŭvieś «ćviet» miascovaha zachodnierusizmu (sa śpisam supracoŭnikaŭ Centra jeŭrazijskich daśledavańniaŭ možna aznajomicca na sajcie RDSU), hramadzianin Rasii Šaŭčenka dakładna viedaje, jakaja ideałohija pavinna panavać u niezaležnaj Respublicy Biełaruś: «Najbolš adekvatnaj i histaryčna apraŭdanaj padstavaj Respubliki Biełaruś i abhruntavańniem jaje miesca ŭ cyvilizacyjnaj sistemie kaardynat pavinien zrabicca nie štučny kult VKŁ i Rečy Paspalitaj, jaki nasadžajecca źvierchu, a ideałohija napaŭzabytaha zachodnierusizmu, što arhanična spałučaje ŭ sabie jak pryznańnie etnakulturnaj samabytnaści biełaruskaha naroda, tak i jaho prynaležnaść da ahulnaruskaj cyvilizacyjnaj prastory. Mienavita ŭ sensavych i kaštoŭnasnych miežach zachodnierusizmu, a zusim nie ŭ miežach VKŁ i tym bolš nie Rečy Paspalitaj mahčymy paśpiachovy i arhaničny pošuk histaryčnaj subjektnaści biełarusaŭ».
I Biendzin tam ža
U śpisie supracoŭnikaŭ Centra jeŭrazijskich daśledavańniaŭ pry minskim filijale RDSU možna adšukać i inšaha klučavoha ideołaha sučasnaha zachodnierusizmu — doktara (pa inšaj viersii — kandydata) histaryčnych navuk Alaksandra Biendzina. Hety ŭradženiec horada Izmaił Adeskaj vobłaści ŭžo ŭ razhar pierabudovy, u 1989 hodzie, abaraniŭ ŭ BDU kandydackuju dysiertacyju na vyklučna vysoka-navukovuju temu: «Dziejnaść Kampartyi Biełarusi pa idejnapalityčnym vychavańni studenckaj moładzi (1928—1937)». Takaja praktyčnaja skiravanaść jaho navukovaj dumki dazvoliła Biendzinu atrymać pracu ŭ Ministerstvie adukacyi Biełarusi, a z 1997 h. stać dacentam fakulteta teałohii (!) Jeŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniviersiteta.
Alaksandr Biendzin z historykaŭ KPSS pierakvalifikavaŭsia ŭ śpiecyjalista fakulteta teałohii, YTIMG.org
Paśla vyhnańnia EHU ź Biełarusi ŭ 2004 h. Biendzin zastaŭsia pracavać u Minsku, u stvoranym na bazie vyšejnazvanaha fakulteta Instytucie teałohii BDU. Jak śpiecyjalist pa kamunistyčnaj idejna-vychavaŭčaj rabocie, jon znajšoŭ dobraje prymianieńnie svaim viedam i navykam va ŭłońni Biełaruskaha ekzarchata Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy — źjaŭlajecca členam kalehii vydavieckaj rady BE RPC, a taksama adkaznym redaktaram i kiraŭnikom redakcyjnaj rady «Mižnarodnych KiryłaMiafodzieŭskich čytańniaŭ». Što da ŭłasna navukovaj pracy Alaksandra Biendzina, to jaho adzinaja surjoznaja manahrafija «Prablemy vieraciarpimaści ŭ PaŭnočnaZachodnim krai Rasijskaj Impieryi (1863—1914)» pabačyła śviet u 2010 hodzie. Zhodna z aficyjnaj bijahrafijaj aŭtara, za hetuju knihu ŭ 2013 h. jon staŭ łaŭreatam Makarjeŭskaj premii, jakaja prysudžajecca fondam, zasnavanym Ruskaj pravasłaŭnaj carkvoj, uradam Maskvy i Rasijskaj akademijaj navuk, a taksama «pa hetaj ža temie abaraniŭ u kastryčniku 2013 hoda doktarskuju dysiertacyju». Ale, jak ni dziŭna, na staroncy kafiedry bahasłoŭja Instytuta teałohii BDU, dzie Alaksandr Jurjevič maje asnoŭnaje miesca pracy, jon dasiul ličycca kandydatam histaryčnych navuk (mahčyma, abaronienaja ŭ Rasii doktarskaja ŭ Biełarusi nie nastryfikavanaja). Ale navukovaja dziejnaść, peŭna, užo daŭno nie źjaŭlajecca asnoŭnaj śfieraj intaresaŭ łaŭreata Makarjeŭskaj premii.
Zatoje Biendzin zaraz — adzin z najbolš pładavitych aŭtaraŭ internet-sajta «Zapadnaja Ruś». Tam jon samaaddana baronić ideały zachodnierusizmu pierad abliččam «novaha nacyjanalistyčnaha dyskursu, jaki maje być nieadkładna stvorany dla idejna-histaryčnaj lehitymacyi isnaj «niezaležnaści» i taho palityčnaha režymu, jaki jaje ŭvasablaje» (što praŭda, u inšym miescy hetaha ž tekstu charaktaryzuje «nacyjanalistyčny dyskurs» jak užo stvorany, jaki ŭjaŭlaje saboju «palityka-kulturnuju ideałohiju, jakaja abhruntoŭvaje pieravahu dziaržaŭnaha isnavańnia biełaruskaj nacyi nad takoj formaj sumiesnaha pražyvańnia narodaŭ, jak Rasijskaja Impieryja»), a taksama syple abrazami na adras biełaruskich «nacyjanalistyčnych» daśledčykaŭ — ad Alaksandra Ćvikieviča da Ihara Mielnikava. I heta ŭsio dla taho, kab davieści da viedama čytačoŭ dastatkova banalnyja dla zachodniarusaŭ rečy: «Zachodnierusizm adstojvaje idei ahulnaruskaha adzinstva, zaćviardžaje prava biełarusaŭ dumać i havaryć na ruskaj movie, bačyć u nacyjanalnaj kultury histaryčny ruski pačatak i źmiest. Zachodnierusizm — heta histaryčnaja i mientalnaja lehitymnaść arhaničnaj datyčnaści biełarusaŭ da ruskaha śvietu».
Iznoŭ «Filijał RHSU»
U nazvanym filijale Rasijskaha dziaržaŭnaha sacyjalnaha ŭniviersiteta ŭ Minsku u jakaści namieśnika zahadčyka Centra jeŭrazijskich daśledavańniaŭ padvizvajecca i jašče adzin ź pieršapačynalnikaŭ prajekta «Zapadnaja Ruś» kandydat histaryčnych navuk Alaksandr Hronski — aŭtar vyznačeńniaŭ «biełarusamarfizm» dla biełaruskaj nacyjanalnaj idei, «kvazisamaidentyfikacyja» dla biełaruskaj nacyjanalnaj tradycyi i «kryptarevizijanizm» dla biełaruskaj histaryčnaj pamiaci, luty baraćbit za histaryčnuju reabilitacyju padaŭlalnikaŭ paŭstańnia 1863—1864 hadoŭ u Biełarusi i za adnaŭleńnie pomnika caru Alaksandru II u Minsku.
Teksty Hronskaha vyłučajucca, badaj, najbolšaj «navukapadobnaściu» siarod opusaŭ adeptaŭ zachodnierusizmu, ale voś adkaz na pytańnie pra pachodžańnie i sutnaść biełarusaŭ hety intelektuał daje hranična prosty: «Tady [u pačatku XX st. — NN] śpiecsłužbami Hiermanii i Aŭstra-Vienhryi pačaŭ rychtavacca prajekt raskołu adzinaha ruskaha etnasu na 3 narody: na ruskich, ukraincaŭ i biełarusaŭ. Hetyja idei byli padchoplenyja jak niešmatlikimi jašče etnasieparatystami ŭ Małarosii i Biełarusi [u aryhinale Biełoruśsii — NN], tak i internacyjanalistami-balšavikami, hałoŭnym voraham i achviaraj jakich zaŭsiody byŭ ruski narod, hetaja «vielizarnaja, kansiervatyŭnaja sialanskaja masa, što tarmaziła pieramohu suśvietnaj revalucyi». Adnak usie domysły pra toje, što biełarusy — nibyta asobny, niaruski narod, raźbivajucca ab tryvałuju ścianu histaryčnych krynic, vielizarny masiŭ jakich całkam abhruntoŭvaje tuju navukovuju teoryju i narodnuju ideju, jakija ličać biełarusaŭ ruskim narodam z ruskaj kulturaj i ruskaj etničnaj samaśviadomaściu». Charakterna, što čałaviek, jaki takim čynam bačyć biełaruskuju historyju i biełarusaŭ, jašče źjaŭlajecca i aktyŭnym univiersiteckim vykładčykam, sumiaščajučy pasady dacenta kafiedry humanitarnych dyscyplin Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta infarmatyki i radyjoelektroniki i dacenta Instytuta biznesu i meniedžmientu technałohij BDU.
Možna tolki ŭjaŭlać sabie, jakija viedy niasie i jakija idei pryščaplaje jon tam studentam, ale voś pra toje, jakim čynam adbyvajecca praces navučańnia ŭ Hronskaha, jość dakumientalnyja śviedčańni samich studentaŭ: «Byŭ na pałovie pieršaj lekcyi, na joj jon raspaviadaŭ histaryčnyja aniekdoty ŭ styli savieckaha palitinfarmatara pra Čerčyla, Stalina, Madlen Ałbrajt i jašče kahości… Čamuści na jazyku krucicca vyznačeńnie «manipulatar śviadomaściu», abo «Zalik pa palitałohii ŭjaŭlaŭ saboju zalik pa situacyi va Ukrainie (smajł). Zdali ŭsie».
Pry pasadach
Miž inšym, navat biehłaje vyvučeńnie pytańnia pra stupień prysutnaści zachodniarusaŭ u vyšejšych navučalnych ustanovach Biełarusi daje vielmi cikavyja vyniki.
Vyšej užo zhadvalisia Leŭ Kryštapovič u BDUKiM, Kirył Šaŭčenka ŭ filijale RDSU ŭ Minsku, Alaksandr Biendzin u BDU i Alaksandr Hronski ŭ BDUIR i tym ža BDU, Hihin u BDU.
Aprača ich, u Biełdziaržuniviersitecie vučać studentaŭ i inšyja aktyŭnyja ŭdzielniki prajekta «Zapadnaja Ruś»: kandydat histaryčnych navuk dacent kafiedry mižnarodnych adnosinaŭ Vadzim Jałfimaŭ, kandydat palityčnych navuk, dacent kafiedry palitałohii Usievaład Šymaŭ, doktar sacyjałahičnych navuk, prafiesar kafiedry sacyjałohii Dźmitryj Biaźniuk.
Nie brakuje ich i ŭ inšych minskich VNU. U Minskaj duchoŭnaj akademii — kandydat bahasłoŭja, zahadčyk kafiedry carkoŭnaj historyi Hardziej Ščahłoŭ, kandydat histaryčnych navuk, prafiesar kafiedry carkoŭnaj historyi Valancina Ciapłova i prafiesar Vital Antonik.
U Vajskovaj akademii — kandydat histaryčnych navuk, dacent kafiedry sacyjalnych navuk Alaksandr Kisialoŭ; u Biełaruskim nacyjanalnym techničnym univiersitecie — kandydat histaryčnych navuk, dacent kafiedry palitałohii, sacyjałohii i sacyjalnaha kiravańnia Alaksiej Bialajeŭ; u Biełaruskim dziaržaŭnym univiersitecie kultury i mastactvaŭ — kandydatka mastactvaznaŭstva, dacentka Łarysa Hustava; u Biełaruskim dziaržaŭnym technałahičnym univiersitecie — doktar histaryčnych navuk, prafiesar Siarhiej Rassadzin; u Biełaruskim dziaržaŭnym univiersitecie radyjoelektroniki i infarmatyki — kaleha A.Hronskaha pa kafiedry, kandydat histaryčnych navuk Juryj Paŭłaviec (niadaŭna jaho aryštavali pa spravie aŭtaraŭ Rehnuma pra raspalvańnie varožaści).
Ich adnadumcy danosiać humanitarnyja viedy da maładoha pakaleńnia biełarusaŭ u mnohich viadučych rehijanalnych univiersitetach krainy: u Hrodzienskim dziaržuniviersitecie kafiedraj historyi słavianskich dziaržaŭ užo šmat hadoŭ zahadvaje kandydat histaryčnych navuk Valery Čarapica i na toj ža kafiedry pracuje jaho vučań kandydat histaryčnych navuk, dacent Viktar Linkievič; u Bresckim dziaržuniviersitecie vykładaje doktar histaryčnych navuk, prafiesar kafiedry fiłasofii Barys Lapieška; u Viciebskim dziaržuniviersitecie — kandydat fiłałahičnych navuk, dacent kafiedry litaratury Alena Krykliviec.
Čarnasocienstva
Na padstavie hetaha daloka nie poŭnaha śpisu ciažka navat paličyć, jakaja kolkaść biełaruskich studentaŭ štodnia znachodzicca pad niepasrednym upłyvam udzielnikaŭ «Zapadnoj Rusi». A jany, jak možna było ŭžo pierakanacca, majuć davoli svojeasablivaje bačańnie Biełarusi i biełarusaŭ, što možna padmacavać jašče adnoj cytataj z sajta prajekta: «Zachodnierusizm źviernuty da naturalnaha pracesu abjadnańnia ruskaha śvietu, ruskaj ziamli, ruskaj cyvilizacyi… Zachodniarusy ličać siabie ruskimi ludźmi ŭ tym sensie, što jany naležać da tryadzinaj ruskaj nacyi (vielikarosaŭ, małarosaŭ i biełarusaŭ), žyvuć na terytoryi Zachodniaj Rusi, Biełaj Rusi. Tamu «zachodniaruski» i «biełaruski» — dla ich paniaćci nie etničnyja, ale terytaryjalnahieahrafičnyja… Sučasnyja zachodniarusy zychodziać z fundamientalnaha pryncypu hieapalityki, zhodna ź jakim, limitrofy, ad pačatku niežyćciazdolnyja, pa vyznačeńni nie mohuć prademanstravać vysokuju kulturu, ekanamičnuju i palityčnuju samadastatkovaść, nie ŭ stanie zabiaśpiečyć svaju biaśpieku». A tamu pažadanaja dla zachodniarusaŭ budučynia našaj krainy vyhladaje zusim adnaznačna: «Zachodnierusizm ličyć najvialikšaj kaštoŭnaściu adzinuju ruskuju dziaržaŭnaść, … ličyć razbureńnie Rasijskaj Impieryi i Savieckaha Sajuza najvialikšymi histaryčnymi trahiedyjami. I nijak nie moža razhladać dziaržaŭnuju niezaležnaść Biełarusi jak biezumoŭnuju i viečnuju samakaštoŭnaść». Usio vielmi prosta i jasna!
Nie mienš cikavy i palityčny ideał zachodniarusaŭ, jaki jany miarkujuć pravodzić u žyćcio ŭ vypadku pažadanych dla ich hieapalityčnych źmienaŭ u našym rehijonie: «Ideałohija zachodnierusizmu źlivajecca z kansiervatyŭnaj ahulnaruskaj ideałohijaj «pravasłaŭja — samadziaržaŭja — narodnaści». Ciapier, na žal, pakul jašče niama vyraznaj hramadskaj siły, jakaja b trymała na svaich ściahach zachodniaruskuju ideałohiju. Ale da revalucyi 1917 hoda takoj byŭ zhanieny na praciahu cełaha stahodździa adnolkava libieralnaj, nacyjanalistyčnaj i revalucyjnasacyjalistyčnaj prapahandaj ruch čarnasocienstva… Asablivaja ŭvaha nadavałasia čarnasocienstvam viarchoŭnaj dziaržaŭnaj uładzie: adprečvajučy partyjny parłamientaryzm z decentralizacyjaj ułady i stałaj partyjnaj i indyvidualnaj baraćboj za jaje i karyślivyja intaresy ŭ joj usimi srodkami i pryjomami, jany ŭsialak baranili paŭnavartasnuju, nadsasłoŭnuju, pazapartyjnuju, aŭtarytetnuju, adkaznuju, ustojlivuju i biesterminovuju ŭładu pieršaj asoby ŭ dziaržavie jak padstavy spraviadlivaści i miru ŭ Ajčynie», — havorycca ŭ apublikavanym na sajcie «Zapadnaja Ruś» artykule. Nielha admaŭlać, što ŭ čymści ideał dziaržaŭnapalityčnaha ładu čarnasociencaŭ-zachodniarusaŭ u Biełarusi ŭžo dasiahnuty, ale chočacca spadziavacca, što farmalnaje jaho zamacavańnie nam pakul nie pahražaje.
Kali koratka padvodzić vyniki hetaha ahladu idejaŭ sučasnaha zachodnierusizmu, vykazanych u biełaruskaj miedyjaprastory, to naprošvajucca dźvie prostyja vysnovy:
1) Ideałohija zachodnierusizmu naŭprost varožaja biełaruskaj nacyjanalnaj idei ŭvohule dy idei samakaštoŭnaści biełaruskaj dziaržaŭnaści ŭ pryvatnaści.
2) Šyroki raspaŭsiud hetaj ideałohii (da ŭzroŭniu, kali «ideja avałodvaje masami»), asabliva ŭ kołach studenckaj moładzi dy ŭ inšych kołach ź jašče nie sfarmiravanym da kanca śvietapohladam, moža spryjać farmavańniu i ŭzmacnieńniu ŭnutry Biełarusi antybiełaruskich, antyniezaležnickich prarasijskich asiarodkaŭ.
