Volha Bieraśnieva.
«Mnie pašancavała ŭ tym sensie, što pracadaŭcy apłačvali majo navučańnie. Adnak dla hetaha ja musiła vyvučać biznes, ekanomiku ci finansy», — raspaviadaje Volha.
Šeść hadoŭ jana sumiaščała pracu z navučańniem, chadziła na zaniatki albo ranicaj, albo ŭviečary. Amierykanskaja sistema adukacyi vielmi hnutkaja, całkam realna skłaści taki hrafik, kab cikavyja pradmiety stajali ŭ zručny studentu čas. Hałoŭnaje, kab pracadaŭca taksama byŭ hnutki ŭ płanie hrafiku.
«Čym bolš vopytu ŭ mianie było, tym bolš vysokuju pasadu ja zajmała, — kaža Volha. — Urešcie ja zrazumieła, što nie lublu ŭvieś čas siadzieć za stałom, hladzieć u kampjutar, biaskonca ličyć, pierakładvać papierki. Ja syšła z hetaj śfiery i ŭładkavałasia ŭ łabaratoryju. Paznajomiłasia z doktaram, jaki pakazaŭ mnie, jak vyhladajuć kletki pad mikraskopam. Voś tady ja i vyrašyła, što pajdu ŭ miedycynu».
Kab pastupić na miedycynu ŭ Amierycy, treba mieć vyšejšuju adukacyju
Volha raspaviadaje, što ŭ ZŠA paśla škoły niemahčyma pastupić na miedycynski fakultet, dla hetaha treba mieć choć jakuju vyšejšuju adukacyju. Darečy, jana moža być nijak nie źviazanaja ź miedycynaj.
Kab pastupić, ciaham hoda Volha padciahvała va ŭniviersitecie asnoŭnyja profilnyja pradmiety — fiziku, chimiju, bijałohiju. U Amierycy jość takaja mahčymaść: naviedvać lekcyi tolki peŭny čas i pa peŭnych pradmietach.
Dalej Volhu čakali čatyry hady napružanaha navučańnia. Tut užo ni pra jakoje sumiaščeńnie z pracaj havorka nie išła, vučycca treba było i ranicaj, i ŭdzień, i ŭviečary.
Fihury ź lodu, štat Viermant.
Pieršyja dva hady ŭ amierykanskim miedycynskim univiersitecie — heta ŭ asnoŭnym lekcyi i ekzamieny. Studenty vyvučajuć farmakałohiju, bijachimiju, fizijałohiju, anatomiju i hetak dalej. Darečy, nie na ŭsie lekcyi chadzić abaviazkova, bo mnohija ź ich zapisvajuć na videa, i ich možna prahladać doma ŭ zručny čas ci, naprykład, u paskoranym tempie. Ale ŭ łabaratoryi chadzić abaviazkova.
«Ź pieršych dvuch hadoŭ mnie najbolš spadabałasia anatomija. U nas była łabaratoryja, u jakoj my vyvučali čałaviečaje cieła. Usich studentaŭ, a ŭ maim kłasie ich było 175, padzialili na hrupy pa piać čałaviek i kožnaj dali trup. Ciaham hoda jaho treba było vyvučać. Mnie padabalisia hetyja zaniatki, treba było znachodzić niervy, ciahlicy, sasudy.
U toj momant ja zrazumieła, što chaču mieć śpiecyjalnaść, dzie ja b mahła karystacca rukami, rabić imi štości. Ale ŭ toj čas ja nie dumała pra chirurhiju», — pryhadvaje maładaja žančyna.
Treci i čaćviorty kurs studenty amal uvieś čas pravodziać u špitali. Pa dva-try miesiacy vyvučajuć roznyja miedycynskija śpiecyjalnaści: piedyjatryju, hiniekałohiju i akušerstva, nieŭrałohiju i chirurhiju, a taksama śpiecyjalnaści, jakija zajmajucca zachvorvańniami ŭnutranych orhanaŭ (kardyjałohija, pulmanałohija, hastraenterałohija i hetak dalej).
«Kali na trecim kursie ja pabyvała ŭ apieracyjnaj, zrazumieła, što bolš nidzie nie chaču pracavać. Da hetaha ja dumała, što nikoli nie pajdu ŭ chirurhiju, bo čuła, nakolki heta ciažka i jak doŭha treba vučycca», — kaža Volha.
Stralba z łuka ŭ Isłandyi. Na fota sprava — viełasipiedny prajezd u Ńju-Jorku.
Paśla čatyroch hadoŭ navučańnia vypuskniki musiać abrać śpiecyjalnaść u miedycynie, jakuju buduć atrymlivać u rezidentury (u Biełarusi heta pryniata nazyvać internaturaj). Jany jeździać pa roznych špitalach i prachodziać sumoŭi. Potym vypuskniki i pradstaŭniki špitalaŭ składajuć śpisy: pieršyja pišuć, dzie b chacieli prachodzić rezidenturu, apošnija — jakich studentaŭ hatovyja pryniać. Dalej pažadańni supastaŭlajucca.
«Kali ty ŭdzielničaješ u hetaj sistemie, to heta kantrakt. Kali ty adkryŭ kanviert i tabie nie padabajecca, kudy ciabie nakiroŭvajuć, ty ŭžo nie možaš admovicca», — adznačaje Volha.
Dla budučych piedyjatraŭ rezidentura ciahniecca try hady, dla budučych chirurhaŭ — piać-siem hadoŭ. Paśla, kali jość žadańnie zvuzić śpiecyjalnaść, treba vučycca jašče ad hoda da troch.
Ciapier Volha zakančvaje treci kurs rezidentury ŭ bostanskim špitali. Jana raspaviadaje, što ŭ Amierycy Bostan ličycca miedycynskaj Miekkaj. Heta akademičny horad, dzie šmat vielizarnych špitalaŭ, dzie daktary zajmajucca navukova-daśledčaj pracaj. Adnak paśla navučańnia Volha nie dumaje tut zastavacca.
«Ja b chacieła pierajechać u bolš spakojny horad. Prosta pracavać, rabić apieracyi, kłapacicca pra ludziej», — kaža jana.
Za hety čas Volha paŭdzielničała ŭžo prykładna ŭ 550 apieracyjach. Samaja doŭhaja ciahnułasia 12 hadzin. Adnojčy daviałosia ratavać chłopca, jaki atrymaŭ ahniastrelnaje ranieńnie i ŭ jakoha była paškodžanaja aorta — adna z samych vialikich arteryj, što niasie kroŭ ad serca va ŭsie astatnija orhany cieła.
«Na pieršym hodzie rezidentury, jakuju taksama nazyvajuć internaturaj, vučyšsia dahladać chvorych da i paśla apieracyi. Na druhim — krytyčna chvorych, jakija lažać u chirurhičnaj reanimacyi. Na trecim — pravodziš šmat času ŭ pryjomnym pakoi, dzie akazvaješ kansultatyŭna-dyjahnastyčnuju i lačebnuju dapamohu pacyjentam z chirurhičnymi zachvorvańniami (naprykład, apiendycytam ci dyviercikulitam). Hałoŭnaja zadača na hetym etapie — navučycca stavić dyjahnaz. Ciaham hetaha hoda taksama vučyšsia akazvać ekstrannuju miedycynskuju dapamohu pacyjentam, jakija atrymali traŭmu, — tłumačyć maładaja žančyna.
— Na praciahu hetych troch hadoŭ my taksama apieryrujem. Čym bolš vopytu, tym čaściej apieryruješ, udzielničaješ u bolš składanych apieracyjach. Na čaćviortym i piatym hodzie rezidentury apieryruješ amal uvieś čas. Ty ŭžo kiruješ kamandaj, adkazvaješ za ŭsich, u kaho mienšy vopyt. Ranicaj robiš abchod pacyjentaŭ, pryznačaješ lačeńnie, dyjahnastyčnyja testy, vyrašaješ, kamu patrebna apieracyja abo niejkaja peŭnaja pracedura, a kaho možna vypisvać ź lakarni. Viadoma, nad usimi nas jość starejšyja daktary, ź jakimi my abmiarkoŭvajem situacyju pacyjenta i jak jaho treba lačyć, i apošniaje słova zaŭsiody za imi».
Kolki zarablajuć daktary ŭ Amierycy
Pakul student atrymlivaje adukacyju na miedycynskim fakultecie, płacić tolki jon. Kali ž idzie ŭ rezidenturu i dapamahaje daktaram, udzielničaje ŭ apieracyjach, to peŭny zarobak jon atrymlivaje. Kaniečnie, našmat mienšy, čym u daśviedčanych śpiecyjalistaŭ, ale dachod usio ž maje.
«U Amierycy daktary dobra zarablajuć, u siarednim kala $250 tysiač u hod [abo kala $20 tysiač u miesiac — NN].
Ale mnohaje zaležyć ad śpiecyjalnaści, ad hieahrafii. Našmat bolš atrymlivajuć vuzkija śpiecyjalisty. Bolš zarablajuć daktary, jakija pracujuć u centralnaj častcy ZŠA. Taksama maje značeńnie, u pryvatnaj kampanii pracuje doktar ci ŭ dziaržaŭnym špitali. U špitali zvyčajna śpiecyjalisty atrymlivajuć krychu mienš», — tłumačyć Volha.
U Mieksicy.
«Miedycyna tut vielmi darahaja, vielmi!»
Doktarka raspaviadaje, što bolšaść amierykancaŭ majuć miedycynskuju strachoŭku. Mnohija atrymlivajuć jaje ad pracadaŭcy, tady jana dajecca biaspłatna abo sa źnižkaj. Kali ž čałaviek pracuje sam na siabie, to musić nabyvać jaje pa poŭnym košcie za vialikija hrošy. Mnohija ludzi paprostu nie mohuć sabie hetaha dazvolić.
Cana strachoŭki zaležyć taksama i ad uzrostu taho, chto jaje nabyvaje. Dla maładoha i zdarovaha čałavieka jana budzie kaštavać kala $350 u miesiac. Dla stałaha čałavieka, u jakoha jość peŭnyja prablemy sa zdaroŭjem, cana budzie vyšejšaj. Što tyčycca piensijanieraŭ, to paśla 65 hadoŭ im dajuć dziaržaŭnuju miedycynskuju strachoŭku.
«Jość zakon u Amierycy, pavodle jakoha, kali pacyjent traplaje ŭ balnicu, my nie možam admović jamu ŭ dapamozie, chaj sabie ŭ jaho i niama strachoŭki. Kali pryvoziać čałavieka paśla avaryi i jamu treba apieracyja, my zrobim usio, kab vyratavać jaho žyćcio. Ale kali ŭ jaho raptam nie było strachoŭki, jon atrymaje hihancki rachunak, — tłumačyć Volha. — Kali pacyjent nie apłačvaje jaho, to hetaja suma zapisvajecca na jaho rachunak u kredytnym biuro, jakoje sočyć za tym, jak ludzi spłačvajuć svaje pazyki. Vielmi važna, kab kredytnaja historyja była čystaj, tamu što ŭsie, u tym liku i pracadaŭcy, hladziać na heta i ŭličvajuć pry pryniaćci rašeńniaŭ».
Volha havoryć, što ludzi, jakija sutykajucca z rakam, jakim patrebnaja, da prykładu, chimijaterapija, časam paprostu razarajucca, pradajuć damy, bo nie chapaje srodkaŭ apłacić miedycynskija pasłuhi.
«U kožnym vialikim horadzie jość špital, jaki subsidujecca dziaržavaj, tut dapamahajuć tym, chto znachodzicca ŭ ciažkim sacyjalnym stanoviščy. Darečy, ja pracuju mienavita ŭ adnym z takich špitalaŭ, — kaža Volha. — Siudy časta źviartajucca ludzi ź vielmi ciažkimi chvarobami. U ich niama hrošaj na strachoŭku, tamu jany nie mohuć dazvolić sabie chadzić da daktaroŭ, sačyć za svaim zdaroŭjem, nabyvać leki».
Volhu, jak i inšych rezidentaŭ, čas ad času pasyłajuć nabiracca vopytu ŭ inšyja špitali. Jana ŭžo pabyvała ŭ adnoj z najbujniejšych dziciačych lakarniaŭ u śviecie, jakaja znachodzicca ŭ Bostanie, a taksama ŭ balnicy dla vieteranaŭ.
Doktarka kaža, što niekatoryja miedykamienty ŭ ZŠA mohuć kaštavać tysiačy dalaraŭ. Uvieś čas tut vynachodziać novyja, lepšyja leki, jakija, naturalna, kaštujuć daražej.
«Pieravaha amierykanskaj sistemy ŭ tym, što my možam lačyć ciažkija zachvorvańni, my majem patrebnyja miedykamienty, najnoŭšyja technałohii, ale ŭsio heta vielmi doraha. I čym bolš sučasnyja srodki my majem dla lačeńnia, tym daražejšaj stanovicca miedycyna. Kali ŭ ciabie niama strachoŭki, tabie nie pašancavała. Miedycyna tut vielmi darahaja, vielmi!», — akcentuje Volha.
Na dumku doktarki, hałoŭny plus biełaruskaj miedycyny ŭ tym, što, choć jana i nie najlepšaja, ale jana dasiažnaja. Kali raptam zdarycca apiendycyt, nichto nie dašle astranamičny rachunak.
Historyja Franaka Viačorki, jakomu za lačeńnie pałamanaj nahi ŭ bruklinskim špitali vystavili rachunak $104 tysiačy, Volhu nie ździŭlaje. U ZŠA nasamreč takija rascenki na miedycynskija pasłuhi.
Pra kulturu adnosin pamiž pacyjentami i daktarami ŭ Biełarusi
Volzie nie prosta adnaznačna skazać, čamu ŭ Biełarusi kultura stasunkaŭ pamiž daktarami i pacyjentami čaściakom vielmi nizkaja.
«Moža, tamu što ahułam kultura takaja? Kali na pošcie ci ŭ kramie vam nichto nie ŭśmichniecca, čamu daktary buduć pavodzić siabie pa-inšamu? Ci, moža, niekatoryja daktary prosta nie lubiać svaju pracu? Bolšaść pastupili na miedycynski fakultet paśla škoły. Mnie składana pavieryć, što małady čałaviek u 17 hadoŭ moža śviadoma abrać sabie prafiesiju, tym bolš, kali havorka idzie pra prafiesiju doktara. Naŭrad ci ŭ hetym uzroście možna pravilna acanić, jakich achviar vymahaje hetaja prafiesija i jakuju adkaznaść daviadziecca nieści», — razvažaje doktarka.
Volha zaznačaje, što kali jana pastupiła na miedycynski ŭ Amierycy, siaredni ŭzrost pieršakurśnikaŭ byŭ 25 hadoŭ. Jany ŭžo dakładna viedali, čaho chočuć ad žyćcia, u ich była mocnaja ŭnutranaja matyvacyja.
«Ja nie ŭpeŭnienaja, ci jość niedachop daktaroŭ u Biełarusi, ale kali jany pracujuć na znos i pavinny prymać šmat pacyjentaŭ kožny dzień, to tak možna pieratvarycca ŭ robata, atrymać prafiesijnaje vyharańnie, — praciahvaje doktarka. — Ci, moža, biełaruskija daktary paprostu nie viedajuć ničoha inšaha, ich tak navučyli. U nas na pieršym kursie, naprykład, byŭ pradmiet, dzie vučyli, jak spačuvać pacyjentu, jak paviedamlać drennyja naviny, jak vybudoŭvać pryjaznyja stasunki ź ludźmi».
«Vielmi sumuju pa biełaruskaj kuchni»
Siońnia Volha ŭžo nie ŭjaŭlaje svajo žyćcio ŭ inšaj krainie.
«U Amieryku pryjazdžajuć ludzi z usiaho śvietu. Tut stolki nacyjanalnaściaŭ, stolki kultur, što ja nie viedaju, ci jość jašče dzie-niebudź u śviecie niešta padobnaje. Ja lublu vandravać, a ZŠA — vielizarnaja kraina z roznymi łandšaftami. Tut ty možaš papłavać u akijanie, pałazić pa harach, pakatacca na łyžach, — kaža Volha — Kali ŭ mianie adpačynak, a jon zdarajecca čatyry razy na hod pa adnym tydni, my ŭvieś čas kudyści lacim. Byli ŭ Isłandyi, na Havajach, Karybskim mory, Majami, latajem da baćkoŭ muža — u Mieksiku. Kali da mianie prylataje maci, ja imknusia pakazać joj jak maha bolš usiaho. Letaś ja sama praviała tydzień u Biełarusi».
Darečy, z mužam, mieksikancam Sierdžyjo, jana paznajomiłasia padčas łyžnaha adpačynku, hadoŭ 14 tamu.
Volha i Sierdžyjo.
«Ja pajechała sa znajomymi, ale jany katalisia našmat lepš za mianie, tamu pajšli na krutyja hory. Ja zastałasia na bolš prostych schiłach. Pamiataju, stajała ŭ čarzie, kab padniacca na admysłovym lifcie na viaršyniu, a tam stajaŭ znak, što pažadana z kimści abjadnacca, kab nie haniać lift upustuju. Pamiataju, paviarnuła hałavu, a tam niejki chłopiec. Zapytałasia: «Adzin? Pajechali razam». Pakul my jechali, paznajomilisia, stali katacca razam. Abmianialisia poštaj, i voś užo try hady jak žanatyja», — pryhadvaje maładaja žančyna.
Snoŭbordynh. Na fota sprava Volha vučycca kiravać parusnaj łodkaj.
Snorkielinh.
U Biełarusi Volha byvaje raz na hod ci raz na dva hady.
«Vielmi sumuju pa rodnym, siabram, pa biełaruskaj kuchni, — pryznajecca Volha. — Pierad prylotam kažu maci, što chaču hałubcoŭ, chałodnaha, baršču, dranikaŭ. Kali pryjazdžaju ŭ Biełaruś, źjaŭlajecca dumka, što było b cudoŭna žyć siarod svajakoŭ. Ale ja razumieju, što pryjazdžać i žyć — heta roznyja rečy. Chacia, chto viedaje, moža, kali ja budu chirurham z dośviedam, pryjedu pracavać u Biełaruś», — kaža Volha.
