12 i 13 žniŭnia łaŭreat Nobieleŭskaj premii pa litaratury Śviatłana Aleksijevič naviedvaje Homielščynu. Pieršaja sustreča na ziamli, dzie prajšło junactva piśmieńnicy, adbyłasia ŭ Homielskim hramadska-palityčnym centry i była arhanizavana, akramia hetaha centra, jašče i namahańniami abłasnych filijaŭ Biełaruskaj asacyjacyi žurnalistaŭ i Sajuza biełaruskich piśmieńnikaŭ.
Śviatłanu Aleksijevič u Homieli čakali. Jaje siudy zaprašali jašče da viadomaj cyrymonii ŭ Šviecyi. Ale sustreča adbyłasia tolki ciapier. Pryčym, heta pieršaja pajezdka nobieleŭskaj łaŭreatki ŭ rehijon Biełarusi. Arhanizatary sprabavali zładzić sustreču ŭ abłasnoj biblijatecy, ale kiraŭnictva ŭstanovy admoviłasia prymać u svaich ścienach uładalnicu Nobiela, tamu impreza prajšła ŭ dastatkova ścisnutym farmacie.
U pamiaškańnie, dzie adbyvałasia sustreča, źmiaścilisia nie ŭsie, šmat ludziej nazirali videatranślacyju ŭ dvary hramadska-palityčnaha centra i tolki potym mieli mahčymaść padyjści da piśmieńnicy. Na sustrečy sa Śviatłanaj Aleksijevič byli nie tolki žychary abłasnoha centra, ale i ludzi ź Vietki, Rečycy, Kalinkavič, Mazyra i Minska.
Niahledziačy na vialikuju kolkaść intervju, jakija daviałosia dać piśmieńnicy paśla atrymańnia samaj prestyžnaj suśvietnaj premii, kožny chacieŭ pačuć jaje adkaz mienavita na svajo pytańnie. I nobieleŭskaja łaŭreatka adznačyła, što, navat, kali pytańni padobnyja dy tych, što zadavalisia kaliści, jana sama nie zaŭždy zahadzia viedaje, što adkaža.
Pačaŭ sustreču palityk Uładzimir Kacora. Jon pacikaviŭsia mierkavańniem Śviatłany Aleksijevič nakont taho, ci praŭdzivymi byli jaje respandenty ŭ knihach, jakija vyjšli z-pad piara piśmieńnicy ŭ savieckija hady i ŭ pieršyja hady paśla źniknieńnia SSSR, i što źmianiła b aŭtarka ŭ tych knihach z vyšyni sioniašniaha času.
Piśmieńnica asabliva adznačyła, što dakumient — heta žyvaja reč, jakaja źmianiajecca razam z čałaviekam, z časam.
Ludzi, jakija fihuravali ŭ raniejšych knihach pisali joj listy, pačynajučy słovami: «Ja niby viedaŭ, i nie viedaŭ heta. Ja viedaŭ, što tak było, ale ja nie viedaŭ, što praŭda — heta mienavita toje, što ja bačyŭ, a nie toje, čamu nas vučyli». Śviatłana Aleksijevič skazała, što jana nie adčuvaje, što jana skončyła svaje knihi.
Piśmieńnica zakranuła temu prapanovy joj uznačalić fond «Kurapaty». Kali jana atrymała prapanovu, jana zrazumieła, što heta niemahčyma zrabić. Tamu, što pomnik u Kurapatach — heta nie prosta pajści i pastavić kavałak kamieniu. Heta aznačaje, što hramadstva pavinna vykanać vializnuju pracu — ułada pavinna pryznać, što takoje byli stalinskija hady, ludzi pavinny razumieć i razmaŭlać pra heta, nastaŭniki, navukoŭcy pavinny kazać pra heta — heta ceły paradak dnia. Heta pavinna być pačatkam nasamreč novaj dziaržavy. A my siońnia pad mocnym cieniem Rasii, a tam pomniki Stalinu staviać. I vielmi naiŭna ŭjaŭlać, što my pastavim u Kurapatach kamień, i takim čynam zrobim tuju rabotu, jakuju tyja ž niemcy, chaj i praz sorak hadoŭ, ale zrabili.
Homielski žurnalist Kastuś Žukoŭski paprasiŭ piśmieńnicu ŭzhadać svajo junackaje žyćcio na Homielščynie i acanić upłyŭ rehijona na jaje žyćcio.
«Ja radaja, što vyrasła ŭ vioscy, siarod hetych viaskovych žančyn. U tyja hady ŭ vioskach byli amal adny žančyny, mužčyny źjavilisia niejak paźniej. I ja pamiataju hetuju ciažkuju pracu, lon.
Mienavita na Homielščynie ŭ vioscy Prysno — maja pieršaja nastaŭnica. Baćka rodam ź vioski Kamarovičy Pietrykaŭskaha rajona. Tamu ŭ mnie vielmi mocnaja hetaja biełaruskaja jakaść. Inšaja sprava, što kali ja pisała svaje knihi, a heta amal 40 hadoŭ, to ja zajmałasia savieckaj, čyrvonaj idejaj. I hetaja ideja razmaŭlała rasijskaj movaj, utopija razmaŭlała rasijskaj movaj. Tamu
ŭ mianie niama dobraj biełaruskaj movy, ale jość takoje [biełaruskaje] adčuvańnie śvietu, jak u tych ludziej, siarod jakich ja vyhadavałasia» — adkazała Śviatłana Aleksijevič.
Pra asacyjacyi z Homielem zapytałasia i homielskaja śpiavačka, nastaŭnica Valžyna Ciareščanka. Śviatłana Aleksijevič uzhadała, što ŭ Homieli ŭ junactvie była niekalki razoŭ z baćkami, i joj zdavałasia, što jana jedzie amal jak u Minsk. Ale samyja sumnyja ŭražańni zastalisia ŭ piśmieńnicy ad pajezdak pa Homielščynie paśla Čarnobyla: «Takija pryhožyja miaściny i kinutyja vializnyja damy. Toje samaje niadaŭna bačyła ŭ Fukusimie. Tam taksama vielmi pryhožyja miaściny i pustyja damy. Čamuści pryhažość i śmierć niejak pobač».
Jakaŭ Hutman, prezident zarehistravanaj u ZŠA arhanizacyi «Suśvietnaja asacyjacyja biełaruskich jaŭrejaŭ», vychadziec z Mazyra, jaki maje biełaruskaje hramadzianstva, ale žyvie ŭ Ńju-Jorku vykazaŭ abureńnie staŭleńniem biełaruskich uładaŭ da mahiłaŭ prodkaŭ: «Jość takaja mudraść: dla taho kab vyznačyć, jak žyvie horad, treba naviedać mohiłki i rynak. Ciapier na jaŭrejskich mohiłkach u Mazyry i Homieli budujucca žyłyja damy». Jakaŭ Hutman paprasiŭ udziełu nobieleŭskaj łaŭreatki ŭ spynieńni źniščeńnia mohiłak.
Pravaabaronca Leanid Sudalenka taksama źviarnuŭsia da Śviatłany Aleksijevič z prośbaj. Jon paprasiŭ paŭdzielničać u zbory srodkaŭ dla prateza čałavieku ź invalidnaściu ź Pinska, jaki padčas viasnovych pratestnych akcyjaŭ prychodziŭ na mitynhi suprać dekretu ab darmajedach. Piśmieńnica paabiacała dadać da ŭžo sabranaj hramadstvam patrebnuju sumu.
Taksama ad Leanida Sudalenki prahučała pytańnie ab staŭleńni łaŭreatki Nobieleŭskaj premii da śmiarotnaha pakarańnia, jakoje ciapier u Jeŭropie ŭžyvajuć tolki ŭłady Biełarusi
«Pavodle jakoha prava my možam rabić spravu Boha? — spytałasia Śviatłana Aleksijevič. — Navat, kali heta mańjak — ja razumieju adčaj baćki ci maci, jakija na sudzie chočuć zabić, ale dziaržava nie pavinna tak rabić. Heta pakazvaje stupień našaj dzikaści».
Homielski błohier Viktar Rubcoŭ pieradaŭ pytańnie svaich hledačoŭ pra toje, čamu biełaruskaja apazicyja raźjadnanaja i što pavinna adbycca, kab jana abjadnałasia. Śviatłana Aleksijevič skazała, što pavinna pryjści novaje pakaleńnie: «Jość maładyja chłopcy — Daškievič dy inšyja, niašmat, ale jany jość. Pakul ža budzie staraja apazicyja, ničoha nie źmienicca. Jany stracili faktar davieru ŭ naroda, prajhrajučy 20 hadoŭ. Kali narod vyras u kultury baraćby, to jon nie lubić tych, chto prajhraŭ».
Paetka Łarysa Ramanava pacikaviłasia, jak Śviatłana Aleksijevič zdoleła prapuścić praź siabie stolki žudasnaj infarmacyi, stvarajučy svaje knihi. Nobieleŭskaja łaŭreatka źviarnuła ŭvahu na toje, što jana ŭbačyła ŭ ankałahičnaj lakarni ŭ Baraŭlanach, dzie lekaram davodzicca bačyć śmierci dziaciej, havaryć baćkam, što šansaŭ niama. «U mianie paśla hetaha jazyk nie pavaročvajecca skazać, što piśmieńnik — heta niešta takoje niezvyčajnaje. Jość prafiesii, dzie jość dola takoj ryzyki. Kaniešnie, ja b nie chacieła być na vajnie ŭ Afhanistanie, bačyć toje, što ja tam bačyła, ale heta maja prafiesija».
Łarysa Ramanava padaryła Śviatłanie Aleksijevič rušnik, jaki byŭ vytkany ŭ Vietcy: «Heta ad usich ludziej, chto lubić našu Biełaruś».
Žurnalist Julija Siviec zapytałasia pra mahčymaść paŭtareńnia Danbasu na pamiežžy, jakim źjaŭlajecca Homielščyna. «Usio moža być. Pobač z nami taki niepradkazalny susied, u jaho takija niepradkazalnyja hieapalityčnyja fantazii. I pačućcio impierskaści vielmi mocnaje ŭ rasijcach. Niejak my zdymali pavodle maich knih kino ź japoncami i apynulisia ŭ Uść-Kucie. Čałaviek, jaki vioz nas na aŭtobusie byŭ taki rady, što zmoža zarabić, bo tam raboty niama. I ŭviečary my sieli pajeści, a režysior Kamakura kaža: «Jakoha djabła vy leziecie to va Ukrainu, to ŭ Čačniu, to jašče niekudy?» I vy viedajecie, hety mužyk ustaŭ, pasłaŭ nas usich matam i pakinuŭ nas u tajzie. I heta taja impierskaść, jakaja nie niedzie ŭ Pucina ci ŭ kaho, a voś — voś jana!»
Pra svajo staŭleńnie da budaŭnictva AES u Biełarusi Aleksijevič adkazała rezka admoŭna, uzhadaŭšy i namiery ŭłady vykarystoŭvać ziemli, paciarpiełyja paśla čarnobylskaj avaryi. «Aŭtarytarnaja ŭłada niebiaśpiečnaja mienavita tym, što nie sam narod vyrašaje svoj los, a jahony los vyrašaje adzin čałaviek», — adznačyła piśmieńnica.
Pra pošuk biełarusami nacyjanalnaj idei spytałasia ŭ Śviatłany Aleksijevič žurnalistka Maryja Šymanoŭskaja. «Heta viečnaja tema. Pry Jelcynie rasijcy šukali nacyjanalnuju ideju. Ciapier jany jaje znajšli — militaryzacyja. U Rasii luboje rasčaravańnie zakančvajecca viartańniem da militarysckaha šlachu, — adznačyła nobieleŭskaja łaŭreatka. — A ŭ nas nacyjanalnaj idejaj moža być tolki pabudova svajoj nacyjanalnaj dziaržavy, dzie była b naša nacyjanalnaja mova. Ja peŭny čas mierkavała, što ŭłada paśla Kryma pierachopić u apazicyi hetuju nacyjanalnuju ideju. Nie moža być niejkaj pavietranaj nacyjanalnaj idei. Dla nas — biełarusaŭ, jana vielmi kankretnaja. U nas niama svajoj dziaržavy, bo movy niama, škoły nie na biełaruskaj razmaŭlajuć, u biełaruskaj litaratury mizernyja nakłady. Heta vielmi surjoznaja prablema».
Naprykancy sustrečy sa Śviatłanaj Aleksijevič u dvary hramadska-palityčnaha centra adbyŭsia nievialiki kancert homielskich bardaŭ Valžyny Ciareščanki i Andrusia Mielnikava, a ŭsie, chto pryjšoŭ z knihami, mahli atrymać podpis ad aŭtarki.
